O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA TA’LIM VAZIRLIGI TERMIZ MUHANDISLIK-TEXNOLOGIYALAR INSTITUTI QURILISH FAKULTETI BINO VA INSHOOTLAR QURILISHI 2-BOSQICH BINO 21B - GURUH TALABASI ISTATOV ALISHERning GRUTLAR MEXANIKASI , ZAMIN VA POYDEVORLAR FANIDAN TAYYORLAGAN Mavzu: GRUNTLARNING REOLOGIK XOSSALARI mavzusidagi MUSTAQIL ISH
Gmntlarning reologik xususiyati deganda bosim ostidagi gmntlarning vaqt davomida o'zini tutish xossalari tushuniladi. Gruntlarning tashqi kuchga qarshiligi uni ustiga qo‘yilgan shu kuch tezligiga bog£liqdir. Tashqi kuch bosimi oshgan sari unga gruntning qarshiligi shuncha ko‘p bo‘lib, elastik deformatsiya ustunllgi oshadi.
Gmntlarning reologik xususiyati deganda bosim ostidagi gmntlarning vaqt davomida o'zini tutish xossalari tushuniladi. Gruntlarning tashqi kuchga qarshiligi uni ustiga qo‘yilgan shu kuch tezligiga bog£liqdir. Tashqi kuch bosimi oshgan sari unga gruntning qarshiligi shuncha ko‘p bo‘lib, elastik deformatsiya ustunllgi oshadi.
Tashqi kuch asta-sekin oshib borsa, grunt qarshiligi kam bo'ladi va gruntda oquvchanlik xossasi paydo boTadi. Elastiklik deformatsiya darajasi yoki grunt suriluvchanligi, oquvchanligi unga ta’sir etuvchi tashqi kuchni qo'yilish vaqtiga bog'liq, uni vaqt relaksasiyasi deb tushiniladi. Bunda ma’lum bir vaqt ichida zo'riqish ma’lum miqdorga kamayadi.
Relaksasiya vaqti turli gruntlarda turlicha bo'ladi. Qoya tog' gruntlarida relaksasiya vaqti yuz va ming yillarga teng bo'lsa, shishada 100 yilga teng, suvda esa 10-11 s. Agar tashqi elastik deformatsiya kuchi davomiyligini gruntga ta’siri relaksasiya vaqtidan kam bo'lsa, gruntda asosan elastik deformatsiya rivojlanadi. Relaksasiya davri asosiy kontakt hisoblanib, u qattiq va suyuq jism xossasini birlashtiradi. Relaksasiya vaqti miqdori qovushqoqlik «ɳ» ni elastiklik moduliga nisbati orqali aniqlanadi: T = ɳ/G
