Ijdimoiy xojalik shakillari va ularning rivojlanishi.
Tovar va uning xususiyatlari.
Pulning kelib chiqishi moxiyati va vazifalari
Ijtimoiy xo’jalik shakllari va ularning rivojlanishi
Ijtimoiy xo’jalik– insoniyat jamiyati taraqqiyotining alohida uzoq davrlari davomida ishlab chiqarishning maqsadini ancha to‘liq ifodalab qoladigan, barqaror umumiy belgilariga ega bo‘lgan va rivojlanishida ma‘lum bir qonuniyatlarga asoslangan xo‘jalik yuritishning turlaridir.
Ijtimoiy xo’jalik shakllariNatural xo’jalik- bunda mahsulotlar ishlab chiqaruvchining o‘z iste‘molini qondirish uchun, ichki
xo‘jalik ehtiyojlari uchun mo‘ljallangan.
Tovar xo’jaligi-bunda
tovar yoki xizmat o‘zining iste‘moli uchun emas, balki bozorga sotish uchun
yaratiladi.
Natural xo’jalik belgilari
Mehnat taqsimoti rivojlanmaganligiIshlab chiqarish biqiq xarakterga ega bo‘lib, ishlab chiqaruvchilarning o‘z
ehtiyojlarini qondirishga bo‘ysundirilganligi
Ishlab chiqarish bilan iste‘mol o‘zaro mos kelib, bevosita xo‘jalik ichida
bir-biri bilan bog‘langanligi
Ishchi kuchining harakatchanligi cheklanganligi
Tovar xo’jaligi
Mehnat taqsimotining yetarli darajada rivojlanganligiishlab chiqaruvchilarning
mulkdor sifatida iqtisodiy alohidalashgan bo‘lishi lozim.
tovar xo‘jaligining muhim belgisi erkin ayriboshlash hisoblanadi
Tovar- nima ? va ular haqida umumiy tushuncha
Tovar-pul munosabatlarini tushunishda tovarning mazmunini, uning xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga egadir. Tovarga tarif berishda ham iqtisodchilar tomonidan turlicha yondoshuvlar mavjud. Jumladan, E.F.Borisov tarifiga kwra «Tovar – bu bozorda boshqa tovarga ekvivalent asosida ayirboshlashga mwljallangan, mehnat orqali yaratilgan ijtimoiy naflikdir».
Oddiy va tovar-pul almashinuvi: pulning paydo bo'lishi va rivojlanishi
Pul- yozuv, elektr, elektron aloqa vositalari (Internet) ixtirosi bilan taqqoslanadigan insoniyatning asosiy ixtirolaridan biri. Barcha zamonaviy global asosiy xususiyatga ega - pul. Ayrim xususiy, mintaqaviy, milliy xo'jaliklarning zamonaviy jahon bozoriga evolyutsiyasi qariyb besh ming yillikni qamrab olgan uzoq jarayondir. Pul deyarli bir vaqtning o'zida barcha sivilizatsiyalashgan insoniyat jamiyatlarida (Qadimgi Misr, Bobil podsholigi, Qadimgi Yunoniston va Rim va boshqalar) shunga o'xshash iqtisodiy jarayonlar natijasida paydo bo'lgan. Binobarin, pul ob'ektiv iqtisodiy mohiyatga ega bo'lib, u ayirboshlash jarayonida universal va mutlaq zarurdir, bu mulkiy munosabatlarsiz mumkin emas.
Pulning kelib chiqish tarixi
Kontseptsiyaga muvofiq pulning mohiyati ham belgilanadi. tomonidan ratsionalistik pul tushunchasi sun'iy ijtimoiy konventsiya, qonun ustuvorligi mahsuli, eksperimental nazariy konstruktsiyadir. Mohiyatning evolyutsion tushunchasi pulning tovar xususiyatiga asoslanadi, shundan kelib chiqadiki, pul maxsus xizmat tovaridir.
Pul ikki xususiyatga ega bo'lgani uchun - qiymat va foydalanish qiymati - biz quyidagilar haqida gapirishimiz mumkin
Pulning kelib chiqishi har bir tovarning bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan foydalanish qiymati va qiymatlariga ega ekanligi bilan bog'liq. Qayerda foydalanish qiymati tegishli ehtiyojlarni qondirishga imkon beruvchi tovarning moddiy xususiyatlarini tavsiflaydi va narx- tovarning jamoat mulki ijtimoiy boylikning bir qismi sifatida. Qadriyatlardan foydalanish va almashish qarama-qarshiliklarning birligi sifatida mavjud. Ayirboshlash qiymati foydalanish qiymatining mulki, uni boshqa foydalanish qiymatiga almashtirish qobiliyati, ya'ni jismoniy shaxs yoki uyushgan odamlar guruhi (korporatsiya) boshqa foydalanish qiymatining tegishli miqdoriga almashtirishga rozi bo'lgan foydalanish qiymati miqdori
Pulning kelib chiqishi har bir tovarning bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan foydalanish qiymati va qiymatlariga ega ekanligi bilan bog'liq. Qayerda foydalanish qiymati tegishli ehtiyojlarni qondirishga imkon beruvchi tovarning moddiy xususiyatlarini tavsiflaydi va narx- tovarning jamoat mulki ijtimoiy boylikning bir qismi sifatida. Qadriyatlardan foydalanish va almashish qarama-qarshiliklarning birligi sifatida mavjud. Ayirboshlash qiymati foydalanish qiymatining mulki, uni boshqa foydalanish qiymatiga almashtirish qobiliyati, ya'ni jismoniy shaxs yoki uyushgan odamlar guruhi (korporatsiya) boshqa foydalanish qiymatining tegishli miqdoriga almashtirishga rozi bo'lgan foydalanish qiymati miqdori
