Mavzu: Innavatsion ta’lim texnologoyalari tushunchasi, uning ta’riflari, metodikadan farqi

Janubiy Koreyada maktab tizimi: o‘rta va yuqori maktablar.Koreys tilida o‘rta maktab ―chunxakѐ‖ deb nomlanadi va ―o‘rta maktab‖ ma’nosini beradi. O‘rta maktabda ta’lim majburiy, bepul va 3 yil o‘qitiladi. O‘rta maktabga 11 ѐshdan oshgan, 12 ѐshdagilar qabul qilinadi.
Boshlang‘ich maktabga nisbatan o‘rta maktabda o‘quvchilarga ancha yuqori talablar qo‘yiladi. Sinf rahbarlari-xangыllar o‘quvchilar haѐtida muhim o‘ringa ega, o‘quvchilar ularni qattiq xurmat qilishadi. O‘rta maktabda bir kunda 6 ta fan o‘qitiladi, shuningdek, alohida maxsus 7-dars ham bor. O‘quv dasturining negizini quyidagi fanlar tashkil etadi: matematika, koreys va ingliz tili, qator aniq fanlar, “qo‘shimcha” fanlar: san’at sohalari bo‘yicha, jismoniy tarbiya, tarix, xancha (xitoy peroglifi), etika, uy iqtisodini yuritish, kompyuter savodxonligi.
Mashg‘ulotlar 45 daqiqa davom etadi. Boshlang‘ich sinfdagi 9 ta fanga, o‘rta maktabda yana 4 ta fan qo‘shilib, jami 13 ta fan o‘qitiladi. Maktabda chet tillariga e’tibor kuchli. Ko‘pchilik ingliz tilida bemalol gaplasha oladi.
Koreyalik o‘quvchilar ingliz tilidan tashqari klassik xitoy tilini majburiy ravishda o‘rganadilar. 5-sinfdan boshlab, Xitoy tarixi o‘rgatiladi. Boshlang‘ich maktabdagi kabi o‘rta maktabda ham o‘quvchi sinfdan-sinfga imtihonsiz o‘tadi. Ma’lum fanlar uchun imtihonlarning standart shakllari mavjud, fan o‘qituvchilar tavsiya qilingan o‘quv qo‘llanma va darsliklardan foydalanadilar. O‘rta maktabning ko‘plab o‘quvchilari darsdan keyin qo‘shimcha kurslar ―xagvonlar‖ga boradilar, ѐki xususiy repetitorlarga qatnaydilar. Alohida e’tibor ingliz tili va matematikaga qaratilgan. Ba’zi xavgonlar bitta fanga asoslanadi, ba’zilari barcha asosiy fanlarni qamrab oladi. Bu o‘z navbatida maktab mashg‘ulotlarining yanada qiyin bo‘lgan ikkinchi qismiga aylanadi. Undan tashqari juda irodali o‘quvchilar kurash turlari va musiqa maktablariga qatnashadilar. O‘quvchilar shu tariqa darsdan keyin uylariga juda kech qaytadilar.Yuqori maktab koreyschasiga ―kodыnxakkѐ‖ deb nomlanadi. Koreyalik bolalar yuqori maktabga o‘rta maktabdan keyin 17 ѐshdan 1-kursga qabul qilinadi va 19 ѐshgacha tahsil oladi. YUqori maktablar bir necha turlarga ajratiladi:
- Davlat yuqori maktablari: Koreya Ta’lim va texnika fanlari vazirligi, Madaniyat, Jismoniy tarbiya va sayѐhlik vazirligi boshqaradi;
- Umumiy yuqori maktablar: har bir viloyatdagi yuqori tashkilotlar tomonidan boshqariladi;
- Xususiy yuqori maktablar.
SHuningdek, yuqori maktablar o‘qitish fanlariga ko‘ra ham bir qancha turlarga bo‘linadi:
- Ixtisoslashtirilgan maktablar (qishloq xo‘jaligi, sanoat, dengiz xo‘jaligi, axborot);
- Umumiy maktablar;
- Maxsus maktablar (litsey shaklidagi maktab);
- Texnika maktablari;
- CHet tili maktablari;
- Jismoniy tarbiya maktablari;
- San’at maktablari va h.
Janubiy Koreya Respublikasida ta’lim vazirligi maxsus tashkil etgan yuqori maktablar ham bor. Bular asosan qishloq xo‘jaligi, baliqchilik, sanoat, xalqaro tillarga ixtisoslashgan bo‘ladi.
YUqori maktab o‘rta maktab kabi majburiy emas. Biroq keyingi yillarning barchasida statistik ma’lumotlarga qaraganda 97-98 % koreys
ѐshlari yuqori maktabni tamomlaganlar. ―Ilmiy‖ yuqori maktablar, chet tillar va san’atshunoslik maktablariga kirish ancha murakkab imtihonlarni topshirishni talab etadi. YUqori maktablar xususiy va davlat tasarrufida bo‘lishi mumkin, bu maktablarda mutaxassislik berilmaydi, balki ularni keyingi ta’lim bosqichiga tayѐrlaydi.Kollejda tahsil olishni istamagan o‘quvchilar kasbiy bilim yurtlariga kirib o‘qishlari mumkin. Bu bilim yurtlari texnologiya, agrokultura ѐki moliya yo‘nalishlariga ixtisoslashgan. YUqori maktablarning jadvali haqida gapiriladigan bo‘lsa, har bir o‘quvchi uchun kun yarmida qaytib kelish odatdagi holatga aylangan.
Janubiy Koreyada hunar maktablari 600 tani tashkil etadi. Bu maktablarning 45% bo‘lajak mulkdorlarni tayѐrlaydi, 23% da texnik kasb egalari etishib chiqadi. Qolgan maktablarda dengizchilik, qishloq xo‘jalik ixtisosliklari o‘zlashtiriladi. SHunisi diqqatga sazovorki, bu maktablarga korxonalar otaliq qiladilar. Janubiy Koreya ―Ta’lim haqidagi qonun‖ talablaridan biri ham shudir. Bizning Respublikamizdagi kabi Janubiy Koreyada ham alohida iqtidorli bolalarga e’tibor juda kuchli. Jismoniy tarbiyaning rivojlanishiga Seul olimpiadasi katta ta’sir ko‘rsatgan. Rivojlanishdan orqada qolgan bolalar uchun maxsus maktablar mavjud. Bu maktablarning aksariyati xususiy ѐki diniy tashkilotlarning xayriya mablag‘lari hisobiga qurilgan.
Davlat maktablarida din fan sifatida o‘qitilmaydi. Lekin 3-sinfdan boshlab ―Odobnoma‖ kabi kabi maxsus fan joriy etiladi. Bu fan 12-sinfgacha o‘qitilib, haftasiga 2 soat ajratilgan. Bu fan o‘z ichiga dinni ham qamrab oladi. Din qotib qolgan bir aqida sifatida emas, qadriyat sifatida o‘qitiladi. Bu butun bir tarbiya tizimi natijasidir. Ehromlarga borish, tarixiy ѐdgorliklar bilan tanishish, ma’naviy tarixni o‘rganish maktab fanlarining majburiy davomi hisoblanadi.
Maktablar uchun o‘qituvchi kadrlar tayѐrlash masalasiga ham katta e’tibor beriladi. Koreyadagi barcha talabalarning 6.5% bo‘lajak pedagoglardir. Mamlakatda 11 ta o‘qituvchilar tayѐrlaydigan kollejlar mavjud har bir provinsiya (viloyat) o‘z kollejiga ega. YUqori maktab bitiruvchilari ―susen‖ deb nomlanuvchi standart test topshiradilar. Maktab o‘quv dasturlari kirish testlari-imtihonlari mazmunini qamrab olgan. Susen 3 ta asosiy seksiya fanlardan iborat: koreys tili, matematika va ingliz tili. Undan tashqari tabiiy va ijtimoiy fanlardan tanlov asosida qator fanlar kiritiladi. Bunday test 1 yilda 1 marta topshiriladi, u intensiv tayѐrgarlikni talab etadi. Bu testga bo‘lajak OO‘YU talabalari bog‘cha ѐshidan tayѐrlanishni boshlashadi.
Testni topshirolmagan va kollejga kirish 1 yilga surilgan o‘quvchilarni ―chesusenlar‖ deb atashadi.
Koreyada oliy ta’lim muassasalariga qabul qilish qattiq nazorat ostida bo‘lib, har bir da’vogarning ma’lum bir kollej ѐki universitetga muvofiqligi talabaning ta’limni o‘zlashtirish qaydlari va standartlashtirilgan milliy test natijalari orqali belgilanidi.
Mamlakatda yagona sirtqi oliy o‘quv yurti - Seuldagi sirtqi universitet o‘ziga hos ahamiyatga ega. ―Ochiq universitetlar‖ ning vazifasi ham shunga o‘xshash bo‘lib, ularga ishlab chiqarishda ishlaѐtganlargina kirishi mumkin, ularda kirish imtihonlari yo‘q. Janubiy Koreyada kollejlarning asosiy vazifasi malakali ishchilar ѐki bo‘g‘in idora xizmatchilarini tayѐrlashdir. Talaba kollejni tugatgach, nazariy jihatdan birdaniga universitetning ikkinchi ѐki uchinchi kursiga kirish uchun xarakat qilishi mumkin. SHu bilan birga maxsus o‘tish imtihonini topshirib, boshqa mutaxassislik bo‘yicha ham kirishi mumkin.