Mavzu: Iqtisodiyotning globallashuvi sharoitida bozorning amal qilishi Kirish
O’zbekistonda mehnat bozorining shakllanishi va rivojlanish xususiyatlari
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehnat bozori
|
3.O’zbekistonda mehnat bozorining shakllanishi va rivojlanish xususiyatlari
Bozor iqtisodiyoti elementi bo’lib – mehnat bozori hisoblanadi. Mamlakat aholisi daromadida uning mehnat aktivligi kelib chiqadi. Aholining daromadi qanchalik past bo’lsa, shuncha mehnat bozoriga axoli chiqadi. Mamlakatdagi inflyatsiya darajasi, iqtisodiyotda qay tarzda investitsiya siyosatini olib borishiga sharoit tug’diradi, bu esa o’z navbatida ish joylarini yuzaga kelishiga olib keladi. Mehnat bozori sub’yektlari harakatiga mamlakatning o’ziga xos xususiyatlari ta’sir ko`rsatadi. Mehnat bozorini tushunchasi iqtisodiyotga to’g’ri kirib kelishi, iqtisodiy tizimiga mehnat munosabatlarini to’g’ri joylashtirishni asosiy omili hisoblanadi. Iqtisodiyotdagi krizis holatlari mehnatga bo’lgan talabni qisqartirishga olib keladi, bu esa yashirin ishsizlikni shakllanishiga yordam beradi. Ko’pchilik korxonalarning murakkab moliyaviy holatini hisobga olsak, malakasiz arzon ishchidan foydalanish eng avvalo qo’l mehnati ishlarida manfaatli hisoblanadi. Chunki bunda mexanizatsiyalash xarajatlari ancha salmoqli bo’ladi. Keyinchalik bozor munosabatlarida keskin burilishlar bo’lsa, korxonalar o’rtasida raqobat kuchayadi, bu ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirishga olib keladi, natijada malakasiz ishchi kuchi siqib chiqariladi. Mehnat bozori munosabatlari sub’ektlari bo’lib - bularga ish beruvchilar, yollanma ishchilar, ishsizlar va mehnat bozori infratuzilmasi elementlarini kiritishimiz mukin. 20 Ish beruvchi mehnat bozorida ishchi kuchiga talabni, yollanma ishchilar va ishsizlar ishchi kuchi taklifini, infratuzilma elementlari bozorning ikki sub’ekti o’zaro munosabatini tashkil etadi. Dunyo aholisining bandlik ko`rsatkichlari Unga ko’ra, Yer aholisining 26 foizi yoxud 1,9 milliardi mehnatga layoqatli yoshga yetmagan. 23 foizi – ya’ni 1,7 milliardi xizmat ko’rsatish sohasida faoliyat yuritadi. 1,4 milliard kishi yoxud 19 foiz aholisi qishloq xo’jaligida, 800 million kishi yani 12 foiz aholisi esa sanoat sohasida band hisoblanadi. 577 million odam (9%) - 64 yoshdan katta, 430 million kishi (6%) – ishsiz. Yer aholisining 400 million nafari(5%) esa tadbirkorlik bilan mashg’ul O’zbekistonda bozor munosabatlari kirib kelishida bandlik tushunchasi mehnat bozorini shakllantirdi. 21 Mehnat bozori - bozor iqtisodiyotining ancha murakkab elementi bo’lib, bunda nafaqat ishlovchilar va ish beruvchilar qiziqishlari balki mehnat bahosi, uning tartiblanish sharoiti, eng asosiysi jamiyatning ijtimoiy - iqtisodiy holati namoyon bo’ladi. Inflyatsiya darajasi ish joylari tizimini harakatlarini o’sayotganligi yoki kamayganligi, yuqori texnologiyali ish joylari tashkil etish darajasini aniqlab beradi. Mamlakat aholisi daromadlari uning mehnat aktivligi darajasini keltirib chiqaradi. Daromad pastligi sababli ko’p kishilar mehnat bozoriga chiqishga majbur bo’ladi. Mehnat bozori sub’ektlariga mamlakatning o’ziga xos xususiyatlari va milliy an’analari ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun Rossiya, Yaponiya, AQSh mehnat bozorlarining o’ziga xos belgilari mavjud. Mehnat bozori ishga joylashtirishadigan, kadrlarni tayyorlaydigan, ishlamaydiganlarni moddiy qo’llab - qo’vvatlaydigan tashkilot. Mehnat bozoriga mehnat birjasi, kadrlar tayyorlash markazi, bandlik xizmati, biznes markazi, tadbirkorlikni qo’llab - qo’vvatlash markazi, pensiya jamg’armalari kiradi. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|