Mavzu: Jins hosil qiluvchi minerallar. Reja kirish. Asosiy jins hosil qiluvchi minerallar. Ruda hosil qiluvchi minerallar

Oltin Ai - Asosan nomunofiq donador, varaqsiimon, juda kamchilik xollarda kubik kristal shaklidagi sof tug’ma xolatda uchraydi. Qattiqligi 2,5–3; zichligi 15,6– 19,0 gG`sm3 (toza oltinniki – 19,3 gG`sm3), rangi oltinsimon sariq; chegarasi metalldek, sariq; metalldek yaltiroq. Faqaigina «Shox arog’ida» KSN eriydi. Gidrotermik va sog’ilma konlari asosan ko’plab uchraydi. Qimmatbaxo metallarga oltindan tashqari sof tug’ma xolatda uchraydigan platina va kumushlar ham kiradi.
Oltingugurt S. – Ko’pchilik xollarda piramida va rombik kristall yaxlit, yersimon va kukunsimon massa uchraydi. Qattiqligi 1-2; zichligi 2gG`sm3, turli xil sariq rangda himoyalanadi. Chegarasi deyarli yo’q, sinish yuzasida yog’dek. Yengil eriydi va o’zidan oltingugurt SO2 ajratib yonadi. Sof tug’ma oltigugurtning asosiy massasi organik tarkibi ta'sirida gips va turli oltingugurt birikmalarining qayta shakllanishidan hosil bo’ladi.
Sfalerit (rux aldamchisi) ZnS – ko’pchilik xollarda kurtaksimon rivojlangan, yaxlit massali yaxshi shakllangan tetraedrik kristall shaklda uchraydi. Qattiqligi 3,5–4; zichligi 3,9-4,2 gG`sm3; odatda qo’ng’ir yoki mallarangda bo’ladi, ayrim xollarda qora kamdan–kam sariq, qizil, yashilsimon yoki rangsiz bo’lishi mumkin. Sariq yoki xar xil qo’ng’ir rangda jilovlanadi. Yaltiroqligi–olmosdek. Yoki shafaqsimon ulashish tekisligi juda mukammal o’zidan oltingugurt ajratib azot kislotasining kontsentratsiyasida eriydi. Asosan galenit bilan birga uchraydigan gidrotermal konlari mavjud. Rux olishdagi asosiy ruda hisoblinadi.
PIRIT FlS2 – ko’pchilik xollarda yaxlit massali, kirralari yaxlit rivojlangan kubik kristall xolida uchraydi. Qattiqligi 6-6,5, zichligi 4,9-5,2 gG`sm3, rangi samondek sariq, ayrim xollarda ola–bula va qo’ng’ir rangda taraladi, chegarasi qo’ng’ir qora; metaldek yaltiroq, ulanish tekisligi juda nomukammal. Sulfidlarning ichida yer yuzasida eng ko’p tarqalgan va xar xil sharoitda hosil bo’ladi. Sulfat kislotasi olishda ishlatiladi.
Xalkopirit SiFeS2 – Kristallar teragonal singoniyada shakllangan. Nomuvofiq donador yoki yaxlit massa shaklida uchraydi. Qattiqligi 3,5-4; zichligi 4,1-4,3 gG`sm3, rangi latundek sariq, ko’pincha ola–bula taraladi. Metalldek yaltiroq, chegarasi qoraga yaqin yashil rang. Turli geologik sharoitlarda shakllanadi. Mis rudasi sifatida ishlatiladi.