Mavzu: Kasbiy-pedagogik muloqot texnologiyasi

Modellashtirish bosqichida auditoriyaning barcha andozalarga javob berishi, har bir
o'quvchining psixologik xususiyatlarini o'rganishi, ta'lim-tarbiyaviy jarayonda
uchrashi mumkin bo'lgan qiyinchiliklar dinamikasini oldindan ko'ra olish va bartaraf
etish, muloqotning o'zaro hamkorlik asosida qurilishi, ya'ni muloqot o'qituvchi
shaxsiga emas, balki o'quvchi shaxsiga ham mos kelishini ta'minlash zarur.
Kommunikativ aloqa bosqichida sinf jamoasini o'zaro muloqotga tez jalb etadigan
suhbat texnikasini puxta bilish, ularning barcha qizi-qishlariga javob bera olish,
erkin fikr bildirishlariga imkoniyat yaratish va o'quvchilar ongiga ijobiy ta'sir
etishning
turli
usullarini
qo'llash
metodlarini
egallash
lozim.
Pedagogik jarayon bosqichida o'qituvchining faoliyati bevosita ta'lim-tarbiyaviy
ishlarni ma'lum bir yo'nalishga solish, o'quvchilar tashabbusini qo'llab-quwatlash,
sinf jamoasining rasmiy va norasmiy liderlari bilan adolatli
muloqotni tashkil etish
,
o'z fikrlarini jamoa fikrlari bilan real sharoitga moslashtira olish ko'nikmalarini
yaratish
kabi
faoliyat
olib
boriladi.
Natiialar tahlilidsi o'qituvchi o'z faoliyatiga xolisona baho berishi, yutuq va
kamchiliklarni inobatga olib, kelgusi ta'lim-tarbiyaviy faoli-yatida tanqidiy
qo'llashni bilishi lozim, ushbu yo'nalishda maqsad, reja va natijalarning birligi

---

---

ta'minlanadi, o'quv-tarbiya jarayonida o'qituvchi o'quvchilar bilan muloqotni tashkil

etish va boshqarishda rahbarlikni, tashabbuskor bo'la olishni bilishi kerak.
O'quvchilarning axloqiy jihatdan tarbiyalanganligi uning atrof-mu-hitga nisbatan
bo'lgan munosabatlarida ham namoyon bo'ladi. Axloqiy tarbiyalanganlik
o'quvchining his-tuyg'ularida ichki kechinmalarida ifo-dalanadi va xulq-atvorida,
o'qituvchi bilan muloqot jarayonida yuzaga qalqib chiqadi. O'quvchilar bilan yaqin
munosabatda bo'lish va mehri-bonlikni namoyish etish, o'qituvchining sinf jamoasi
bilan munosabatda to'g'ri va odilona muloqotini tashkil etishda asosiy zamin bo'ladi.
Muloqot turli rollar orqali shaxs faoliyati uchun ijtimoiy maydon yaratadi, shaxsning
ijtimoiy xulq-atvorini shakllantiradi. O'qituvchi ta'lim-tarbiya jarayonida o'zining
shaxsiy tashabbuskor va rahbarlik rolini namoyish etadi. Dars jarayonida esa
o'qituvchi o'quvchilarni tashkilotchi va ijrochi rollarida boiishga imkoniyat yaratishi
kerak. Muloqot asosida shaxs o'zligini tanishni o'rganadi. O'qituvchi darsni
rejalashtirar ekan, faqat o'rganilayotgan dars mavzusi to'g'risidagi ma'lumotlar
asosida o'quvchilarni axborot ko'lamiga jalb etishni o'ylamasligi kerak, balki
o'qituvchining yordamiga muhtoj bo'lgan o'quvchilarni topishi, ularga yordam
berish uchun sharoit yaratishi, har bir o'quvchining qiziqishini ta'minlovchi
sharoitlarni ko'ra olishi va o'zaro hamkorlikni ta'minlashi lozim.
Pedagogik faoliyatda o'qituvchi muloqot asosida o'quvchilar bilan yaxshi
munosabatni tashkil eta olishi, demokratik talablarni qo'llashi va birgalikda ijodiy
faoliyat olib borishi kerak. Pedagogik muloqot esa, bu o'qituvchi kasbiy faolligining
bir ko'rinishi bo'lib, bunda ta'lim va tarbiya muammolari o'qituvchi hamda o'quv-
tarbiya jarayonining boshqa ishtirokchilari o'rtasidagi o'zaro ta'sir vositasi bilan hal
qilinadi. Bu vaziyatda o'qituvchi baho beruvchi rolida namoyon bo'ladi hamda uning
o'zi baho oluvchi hisoblanadi. bunday hollarda pedagogik ta'sir ko'r-satish vazifalari
va vositalari hamda o'qituvchining o'quvchilar bilan pedagogik muloqoti quyidagi
prinsiplarda namoyon bo'ladi:
1. Kommunikativ muloqot.
2. lnteraktiv muloqot.
3. Perseptiv muloqot.
1. Kommunikativ muloqotdabir tomonlama axborot uzatiladi. Muomala o'z ichiga
hamkorlik faoliyatining qatnashchilari bilan o'zaro axborot almashuvini qamrab
olgan boiib, kommunikativ muloqot sifatida tavsiflanishi mumkin. O'qituvchi va
o'quvchi bir - birlari bilan muloqotga kirishishi jarayonida muloqotning muhim
vositalari bo'lmish til va nutq faoliyati bevosita muhim ahamiyat kasb etadi.
2. lnteraktiv muloqotningmuhim jihati ikki tomonlama bir-biriga ta'sir etishdir.
Muloqotga kirishuvchi o'qituvchi o'zaro ta'sir etishda, o'quvchilarning tarbiyaviy
faoliyatiga nafaqat so'z orqali, balki fikr almashinuv, xatti - harakat va xulq-atvori
bilan o'zaro ta'sir o'tkazishi tushuniladi.

---

---

3. Perseptiv muloqotdao'qituvchi va o'quvchilar jamoasi o'zaro bir-birlarini idrok

qilishi, anglashi tushuniladi. Bunda muloqotga kirishuvchilar o'zaro bir-birlarini
idrok qilish asosida ulardan biri ikkinchisining ishonchini qozonadi, aqlli, farosatli,
tajribali, yuksak tayyorgarlikka ega barkamol inson sifatida idrok qilinadi.
Muloqotning har uchala tomonini yaxlit olib qaraganda o'zaro hamkorlik faoliyatini
tashkil qilishning usullari va unda ishtirok etuvchilarning munosabatlari yaqqol
namoyon bo'ladi. Pedagogik muloqot muvaffaqiyatli tashkil etilishi uchun,
o'qituvchi o'quvchilar bilan hamkorlik faoliyatiga chuqur kirishib keta olishi,
shaxsni har tomonlama shakllantirishning maqsad va vazifalarini chuqur anglab,
faoliyat olib borishi lozim.