Mavzu: Kattalar va bolalarda bilak va tirsak suyaklarini shikastalanishi. Bilak suyaklarini chiqishi kaft barmoqlarni shikastalanishi. Perlunar. Reja

Mavzu:Kattalar va bolalarda bilak va tirsak suyaklarini shikastalanishi. Bilak suyaklarini chiqishi.kaft barmoqlarni shikastalanishi. Perlunar.
Reja:

1. 
   Bilakning shikastlanishi
   
2. 
   Tirsak usirining sinishi
   
3. 
   Tirsak suyagining cheklangan sinishi
   
4. 
   Bilak suyagi diafizining cheklangan sinishi
   
   
   

Bilak suyaklarining sinishlari yopiq sinishlarning umumiy soniga nisbatan 11,5 dan 30,5% gacha kiemni tashkil kiladi va ogir xayda murakkab shikastlanishlar katoriga kiradi.

Bunday sinish aksariyat tugridan-tugri zarbadan, kamrok lollarda yelka uch boshli mushagining keskin kiskarishidan yuz beradi. Tirsak usigining kundalang yoki kiyshik-kupdalang sinishi xar kanday sata,ida: yarimoysimon chukurchasi soxasida, asosida, kamrok uchmda sodir bulishi mumkin. Kupchilik xollarda tirsak usigi bugim ichida sinadi.

T a sh x i s. Tirsak bugimi kuzdan kechirilganda shish borligi aniqlanadi. Bugim orka yuzasi qonturlari silliklashgan. Kul kupincha majburiy xolatda turadi. Bunda u tugri xolatda osilib turadi, tananing soklom qul tomoniga fiksasiyalangan, passiv xarakatlar saqlanib qolgan, birok ogriqli. Tirsak bugimida aktiv bukish mumkin, bulaklari surilib singanda bilakni aktiv yozishning iloji yuq.. Bilakni aktiv yozish imqoniyatini tekshirib kurish uchun qulni gorizontal chizikxacha olib kelinadi, bilakni tirsak bugimida 90°gacha bukiladi va yelkaning yengil ichki rotasiyasi bajariladi. Bemor shunday xolatda bilakning ogirlik kuchini yengib bilakni aktiv yozishga urinadi. Uch boshli mushak payi uzilganda bemor bilagini aktiv yoza olmaydi. Bilakni ogirlik kuchi ta'siri ostida passiv yozish mumkin, birok; bu qattiq ogriq.ka sabab buladi. Tirsak bugimi soxasini paypaslaganda ogriq. seziladi, bosish esa qattiq ogriqka sabab buladi. Kuchish bilan sinishda bilaklar orasida yorikyoki chukurcha aniqlanadi.

Tirsak usikining tepasi yelka dungchalari ustini birlashtiradigan chizikdan yuqorida joylashgan. Gyunger uchburchaganing tomonlari teng bulib ?olmaydi: yon tomonlari asosidan kichiklashadi.

Tirsak suyagi diafizining sinishlari, kupincha, bevosita shikast ta'siridan ruy beradi. Tirsak suyakning chegaralangan sinishida suyak bulaklari aksariyat eniga surilishi mumkin. Shikastlanmagan bilak suyagining shinaga uxshash krbiliyati tufayli singan tirsak bulak-larininguzunasiga surilishi kuzatilmaydi.

Tirsak suyagining chegaralangan sinishi xar kanday satxida, lekin kuprok uning distal bulimida ruy berishi mumkin.

T a sh x i s. Singan joy kuzdan kechirilganda deformasiya va yumshoq tukdshalarning shishganligi aniqlanadi. Tirsak suyagi paypaslab kurilganda singan joyda maxalliy ogriq., tirsak suyagi chetida uzluksizlikning buzilishi, bulaklarning normal bulmagan xarakati aniqlanadi. Bilak suyaklarini yaqinlashtiradigan yuk (yon tomonlardan bosilishi) singan joyda ogriq.kuchayishiga olib keladi. Tirsak bugimidagi bukish va yozish aktiv xdrakatlari, bilak pronasiyasi va supinasiyasi kichikrok xajmda saqlanishi mumkin. Ikki proeksiyadagi bilak-kaft va tirsak bushmlarini xamrab olgan rentgenogrammalar klinik tashxisni, sinish va bulaklarning surilish xarakterini aniqlashga imqon beradi.

D a v o l a sh. Tirsak suyagi diafizi bulaklarining surilgan yoki surilmagan xasda suyak diametrining kupi bilan yarmigacha chegaralangan sinishida barmoqlar asosidan yelkaning uchdan bir yuqori qismiga gipsli boglam kuyiladi. Tirsak bugimida 90°gacha buqilgan bilak pronasiya bilan supinasiya orasida urta xolatda fiksasiya qilinadi. 12-14 xafta mobaynida immobilizasiya qilinadi. Tirsak suyagi diafizining burchak ostida oldinga va ichkariga (bilak suyagi tomon) bulaklari surilgan sinishi bulsa, kunt bilan repozisiya qilish zarur. Bulaklar surilishini qul repozisiya orqali tugrilash mumkin, birok shu maqsadda distraksiya apparatidan foydalangan yaxshi. Repozisiyadan keyin kaft-barmoq.bugimlaridan to yelkaning uchdan bir yuqori kisimgacha gipsli boglam kuyiladi. Immobilizasiya 12-14 xafta davom etadi. Mexnat kobiliyati 16-18 x.afta utgach tiklanadi.

Bilak suyagi diafizining cheklangan sinishi, odatda, bevosita shikast ta'siri ostida paydo buladi.

Sinish chizish aksariyat kundalang joylashadi. Bilak suyagi xar kanday satxidan sinishi mumkin, birok eng kup - bilakning pastki va urta chegarasida, bilak uchdan bir qismining urta va yuqori qismida joylashgan buladi.

T a sh x i s. Bilak suyagi tirsak suyagidan ichkarida joylashgan, shuning uchun tirsak suyagi butun bulganda bilak suyagining cheklangan sinishini kupincha aniqlash qiyin. Singan joy kuzdan kechirilganda bulaklarning surilishi va yumshoq tuqimalar shishi tufayli deformasiya kurinadi. Bilak suyagi paypaslanganda singan soxada bosilganda kuchayadigan maxalliy ogriq. aniqlanadi. Bilak uki buylab ogirlik singan soxada ogriydi. Bilak suyaklariga tushadigan yaqinlashtiruvchi yuk xam singan joyda ogriqning kuchayishiga olib keladi. Bilak suyagi diafizining sinishi uchun bilakning aktiv pronasion va supinasion xarakatlarining yuqligi xos. Bilakning passiv rotasion xarakaglari keskin ogriqli. Bilak suyagi boshchasi bunda xarakatsiz qolishi mumkin. Tashxisni aniqlash uchun tirsak va bilak-kaft bugimlarini kamrab olgan ikki proeksiyali rentgenografiya kdyaish zarur.

D a v o l a sh. Bilak suyagi diafizining uchdan bir yuqori va urta qismidagi bulaklari surilmagan cheklangan sinishlarini barmoqlar asosidan to yelkaning uchdan bir yuqori qismigacha gipeli boklamda davolanadi. Tirsak bugimida 90°gacha buqilgan bilak supinasiya xolatida fiksasiya qilinadi. Bilak suyagi diafizi uchdan bir pastki kqismida singanda gipeli boglamni yelkaning uchdan bir pastki qismigacha kuyiladi. Bilak bunda pronasiya va supinasiya urtasidagi urta xolatda fiksasiya qilinadi. Immobilizasiya 8-10 x.afta mobaynida utkaziadi. Mexnat qobiliyati 12-14xafta

Bilak suyagi diafizi bulaklari surilib singan xollarda ularni repozisiya qilish zarur. Bilak suyagi diafizi dumalok pronator yopishgan joydan yuqorida joylashadigan sinishda surilgan bulaklar bilakda tuliq supinasiya bulganda va u uz uki atrofida traksiya qilinganda uz joyiga tushadi. Sinish dumalok pronator yopishgan joydan pastda bulganda repozisiya bilakning xolati pronasiya bilan supinasiya urtasidagi urta xolatda repozisiya ugkazilishi kerak Bilak suyagi diafizi bulaklari surilgan uchdan bir pastki qismi sinish-larida repozisiyani bilakning gulik supinasiyasi, abduksiyasi, ekstenziyasi va 1 barmoqdan qattiq tortish bilan utkaziladi. Bunda jarrox. deformasiya sox,asini bosib, surilishni bartaraf qilishga imqon beradi. Sungra, chuzish va bilak rotasiyasi saqlangan xolda yelkaga va bilakka uning supinasiyasini saqlagan xolda gipeli boglam kuyiladi. Suyaklar orasidagi joyga, gipeli boglam tagiga bulaklar satxiga qattiq paxta- dokadan tayyorlangan lelotlar kuyiladi. Immobilizasiyani 10-12 xafta davom etgiriladi. Mexnat krbiliyati 12-14 xafta uggach tiklanadi.

Bulaklarning repozisiyasi natija bermasa, ular ikkilamchi surilsa, bu jarroxlik usulini ugkazishga kursat-ma xisoblanadi: metall plastina bilan ekstramedullyar osteosintez yoki metall sterjen yoki kegaylar bilan intramedullyar osteosintez qilinadi. Bilak suyagining uchdan bir pastki qismm cheklangan singanda Ochiq repozisiyadan keyin uning bulaklari yaxshi ushlanib turadi va ba'zan jarroxlik fiksasiyasini talab kilmaydi. Jarroxlik usuli gapsli borlam quyish bilan yakunlanadi.

Bilak suyaklarining diafizar sinishlari xamma kul suyaklari sinishlarining 53% ini tashkil kiladi, shikastning tugridan-tugri va bilvosita mexanizmida ruy berishi mumkin. Boshqa joylardagi sinishlardan farqli ravishda bilak ikkala suyagining diafizar sinishlari uchun suyaklararo membrananing tortilishi xiso-biga bilak va tirsak suyaklarining yaqinlashishi xos. Xuddi shunday surilish va uni bartaraf qilishning kdyinligi davolash usulini tanlashda katta axamiyatga ega.

Tashxis. Bemorquliniavaylaydiganxolatda tutadi: shikastlangan qul tanaga soglom qul bilan fiksasiyalangan. Deformasiya darajasi bulaklarning xarakteriga va kanday surilganligiga bogliq.. Bulaklar surilganda shikastlangan bilak SORLOM bilakdan kiskarok buladi. Paypaslab kurilganda butun bilak buylab ogriq.aniqlanib, singan joyda keskin kuchayadi. Orrik uk buyicha ogirlik tushganda va bilak sinishdan uzoqda kisilganda paydo buladi, singan joyda bulaklar xarakati kayd etiladi, ularning krepitasiyasi xam bulishi mumkin. Bilak funksiyasi keskin buzilgan. Tashxisni va bulaklarning surilish xarakterniy aniqlash uchun bilak va tirsak bugimlarini xamrab olib, ikki proeksiyada rentgenogramma qilish

D a v o l a sh. Ikkala suyak bulaklari surilmay singanda kaft suyaklari boshchalaridan to bilakning tirsak bushmida tugri burchakka kadar buqilgan yelkaning urtasigacha longet-aylanma gipsli boglamkuyiladi. Unga supinasiya va pronasiya urtasidagi urtacha xolat beriladi; kaftga 25-35° burchakostida buqilgan xolat beriladi. 2-3 kundan boshlab yelka bugimida barmoqlar bilan aktiv xarakatlar qilinadi. Immobilizasiya muddati 8-10xafta, shundan sungtirsak bugimida oz-oz xarakatlar qilish va fizioterapevtik muolajalar qilinadi. Mexnat krbiliyati 10-12 xaftadan keyin tiklanadi. Bilak suyaklarining bulaklari surilgan diafizar sinishlarini davolashda repozisiya, bundan tashqari bulaklarni uzoq.vakt tugri xolatda saqlab turish aksariyat katta qiyinchiliklar tugdiradi. Bir momentli repozisiyani qul bilan yoki distrasion apparat yordamida bajariladi. Sinish satxiga kura qulga muayyan xolatni berish umumiy kabul kilingan 1

Bilak suyaklari osteosin-tezini jarroeugak usulida bajarishdan sung 90° burchak ostida tirsak bugimida bukil-gan qulga kaft-barmoq, birik-malaridan to yelkaning uchdan bir yuqori qismigacha gipsli boglam kuyiladi. Immobili-zasiya 10-12 xafta davom egti-riladi. Qonsolidasiya sekin kechishi sababli bu muddat uzaytirilishi mumkin. 4-6 Xafta uggach, tirsak bugimidan gipsli borlamni yechib, unda xarakatlar qilishga sharoit yaratish mumkin. LFK chegara-langan bulishi kerak Mexnat kobiliyati 14-18 xaftadan keyin tiklan

Adabiyotlar
1. Юмашев Г.С. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1990. – 575с.
2. Мусалатов Х.А. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1995. –с.
3.А.В. Каплан «Повреждения костей и суставов» М.,«Медицина 1979.-568 с.
4. WWW.ejbjs.org