Mavzu: kirish. Mikrobiologiya fani va uning vazifasi

Mikroorganizmlarga kimyoviy moddalarning ta’siri

Kimyoviy moddalar turli mikroblarga turlicha ta’sir ko’rsatadi. Ayrim moddalar stimulyatorlik xususiyatiga ega bo’lsa, ayrimlari halokatga olib keladi. Ayrim moddalar esa o’sishni sekinlashtirib kupayishini to’xtatadi. Bir modda ham stimulyator va halokatli konsentrasiyaga va turning xususiyatiga bog’lik. M: N₂S ayrim fototrof bakteriyalar uchun kerakli. Kimyoviy moddaga nisbatan mikroblarning ko’rsatgan ta’siri xemotoksik deyiladi. 1. Musbat, 2. Manfiy xemotoksik. Ba’zi bir kimyoviy moddalar mikroorganizmlarga salbiy ta’sir ko’rsatib halokatga olib keladi. 1824 yili ingliz jarrohlaridan Lister kimyoviy moddalarning mikroblarga zararli ta’sir etishidan foydalanib operasiya qilingan joyda yiring hosil qiluvchi mikroblarga qarshi fenolning eritmasini ishlatib yiringlash jarayoniga qarshi kurashni xirurgiyaga kiritib mikrobakteriyalarga – antiseptik degan nom berdi. Keyinchalik esa 1888 y. Berman antiseptika o’rniga asseptika usulini, ya’ni mikrobni tushishini oldini olish tushurmaslik chorasini ko’rishni ishlab chiqdi.
Dizenfeksiya mikroblarni uldirish uchun ishlatiladigan moddalarga dizenfeksiya deyiladi. Bu vositalarning mikroblarga ta’siri ham har xil buladi. M: Efir, spirtva ishkorlarning kuchsiz eritmalari mikrobujayra tarkibidagi moddalarni parchalaydi.
Og’ir metallar tuzlari (surma, simob, mis kuparosi) kislotalar, formalin mikrob hujayralaridagi oqsil moddalarni suyultirib ularni hayot faoliyatini buzadi va halokatga olib keladi. Bakteriyalarga turli tuzlarning konsentrasiyasi salbiy ta’sir qilish bilan birgalikda ayrimlari yuqori konsentrasiyali tuzlarga bemalol chidaydi. Bunday bakteriyalarga galofill bakteriyalar deyiladi. Bu mikroorganizmlarning hujayralarining konsentrasiyalari muhitning konsentrasiyasidan yuqori. Ana shunday bakteriyalarga AQShda mahsus kul bo’lib unda bakteriyalar yashaydi. Bularning rivojlanishi uchun optimal tuz NuCL 3.5-5.0 m eritma bo’lishi kerak. Yana arxiobakteriyalar ham misol bo’la oladi. Mikroorganizmlarga turli xil tuzlarning konsentrasiyasi ta’sirini bilgan holda biz amaliyotda foydalanamiz. Oziq-ovqat mahsulotlari bilan asrash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari mikroorganizmlar kislorodga nisbatan ham sezuvchan bo’ladi. Kislorodga nisbatan mikroorganizmlarning harakatini – aerotaksid deb ataladi.