Mavzu: mediasavodxonlik va axborot madaniyati evalyutsiyasi hamda jamiyatdagi ahamiyati

MASning afzalliklaridan to’la- qonli foydalanish uchun quyidagi shart-sharoitlarni ta’minlash zarur:
1. Media va axborot savodxonligi yaxlit butunlik sifatida qabul qilinishi va o’z mazmunida kompetensiya(bilimlar, ko’nikmalar va malakalar)lar majmuini qamrab olishi;
2. MAS talaba-jurnalistlarni media va axborot kanallari bilan o’zaro hamkorlik qilishi uchun kasbiy savodxonlikni shakllantirishga maqsadli ravishda yo’naltirishi;
3. Bo’lajak jurnalistlar axborotni izlash, saralash, baholash va tarqatish ko’nikmalariga ega bo’lishi;
4.Ayollar va erkaklar, shuningdek, aholining marginal guruhlari, jismoniy imkoniyati cheklangan shaxslar, tub aholi yoki kam sonli millatlarning axborotga egalik qilishi uchun bir xil imkoniyatlarni yaratish;
5.MAS jurnalistlar tomonidan halqlar va ularning madaniyatini tushunish, madaniyatlararo muloqotni ijtimoiy hayotning muhim vositasi sifatida qabul qilinishi.
2. O’zbekistonning demokratiya sari taraqqiyotida, fuqarolarning ijtimoiy hayotdagi ishtirokining faollashuvida media va axborotning ahamiyati.
OAV va ommaviy kommunikatsiyalar fuqaro o’z fikrini erkin bayon qilishida, hurfikrlikni, madaniyatlararo muloqotni, bag’rikenglikni va mamlakatni boshqarishda mas’uliyatni ta’minlashda alohida ahamiyat kasb etadi. Ularning ahamiyati quyidagi yo’nalishlarda ko’rinadi:
– ommaviy axborot kommunikatsiyalari fuqarolarning bir birlari bilan uzluksiz muloqotlarini amalga oshirishga ko’mak berish;
– xabarlar, g’oyalar va axborotni tarqatish;
– jamiyatning barcha a’zolarini axborotga egalik qilishini ta’minlash, ular o’rtasidagi tengsizlikni hamda shakllanayotgan fuqarolik jamiyatining uch sektori o’rtasidagi tengsizlikni bartaraf etish;
– turli ijtimoiy jarayonlar ishtirokchilari o’rtasida muloqot o’rnatish va ularni demokratiya usullari vositasida ziddiyatlarni bartaraf etishga rag’batlantirish;
– fuqarolarda mamlakat kelajagi uchun mas’uliyat va birlashish hissini shakllantirish, jamiyat o’z-o’zini anglashi uchun turli imkoniyat va vositalarni taqdim etish;
– madaniy o’zligini namoyon qilish hamda millatlar ichida va millatlararo madaniy munosabatlarni o’rnatish uchun mexanizm taklif etish;
– ijtimoiy hayot shaffofligini ta’minlash va davlat hokimiyati organlari faoliyatini nazorat qilish uchun, shuningdek, korrupsiya, lavozimni suiste’mol qilish holatlarini jamoatchilikka oshkor qilish maqsadida kuzatuvchi funksiyasini bajarish;
– demokratlashtirish, modernizatsiyalash jarayonlarini rag’batlantirish va erkin saylovlarni qo’llab –quvvatlash;
– turfa fikrlilik qadriyatlarini hurmat qiluvchi ijtimoiy hamkor funksiyalarini amalga oshirish;
– madaniy meros saqlanishini ta’minlash;
– aholining axborotga egalik qilishini kafolatlash vositasida uchun raqamli uzilishni qisqartirishga ko’maklashish;
– jamiyatning ijtimoiy xotirasi sifatida(masalan, kutubxonalar) xizmat qilish;
– kutubxonalarga axborot xizmatlari va o’quv-metodik markazlar funksiyalarini yuklash; bunda barcha axborot resurs turlaridan foydalanishni rag’batlantirish;
– akademik (universitetlar) kutubxonalar orqali o’qitish va tahsil olish, shuningdek, tele-radiokurslar, masofaviy ta’lim vositasida tahsil olish (axborot savodxonligi) ko’nikmalarini shakllantirishga yordam berish;
– kutubxona foydalanuvchilarini o’qitish;
Ochiq media- va axborot tizimlari jamiyatni mas’uliyatli davlat boshqaruvi va o’z-o’zini boshqarish bilan ta’minlaydi, shuningdek, demokratiyaning asosiy qadriyatlari bo’lgan oshkoralik, mas’uliyat va fuqarolar faolligini ta’minlashni kafolatlaydi. Media- va axborot tizimlari kuchli fuqarolik jamiyatini quyidagi funksiyalarni amalga oshirish orqali barpo etilishini rag’batlantiradi:
– aholining turli qatlamlari uchun tushunarli, qiziq va zarur bo’lgan axborot va bilimlarni taqdim etish;
– fuqarolarda demokratiya qadriyatlari va me’yorlariga sodiqlikni va boshqaruvdagi mas’uliyatni tarbiyalash.
Media va axborot xizmatlari fuqarolarning kasbiy bilim olishi uchun platforma(zamin) yaratadi. Qator mamlakatlarda mazkur platformadan ochiq va masofaviy ta’lim olish (open and distance learning — ODL) va uzluksiz kasbiy ta’lim olish (continuing professional development — CPD) uchun ham foydalaniladi. Axborot savodxonligi borasidagi tadqiqotlarning ko’rsatishicha, texnologik ko’nikmalar yoshlarda kattalarga nisbatan yaxshiroq shakllangan ekan. Bu holat zamonaviy yoshlar texnika yangiliklari bilan bolaligidan boshlab tanishishi, ulardan shaxsiy yoki ijtimoiy maqsadlarda axborotni to’plashi, qayta ishlashi va uzatishda foydalanishi bilan bog’liq ekan. Shunday bo’lsa-da, yoshlar dalillar aniqligi va ishonchliligini baholashida ma’lum qiyinchiliklarga duch keladi.