Mavzu: Mulk huquqlari nazariyasi va mulkchilik shakllarining rivojlanish evolyutsiyasi

Mulkni tasarruf etish huquqi – Mulkning taqdirini belgilashga, mulk yuzasidan boshqa shaxslar bilan bo`ladigan huquqiy munosabatni belgilash, o`zgartirish, yoki bekor qilishga qaratilgan huquqga aytiladi.Agar shaxs qonuniy ravishda tasarruf etgan bo`lsa, boshqa shaxslar bilan mulk yuzasidan bitimlar , shartnomalar shuningdek , mulkni sotish, hadya qilish, ijaraga qo`yishi mumkin.

Inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasining 17-moddasida ko`rsatilishicha: Har bir inson yakka holda, shuningdek boshqalar bilan birgalikda mulkka egalik qilish huquqiga ega. Hech kim zo`ravonlik bilan o`z mulkidan mahrum etilishi mumkin emas.

Mulkdorlar o`zlariga tegishli bo`lgan mol-mulkdan qonunga zid holda foydalanishga, birovlarning mulkiy huquqlarini kamsitishlariga yo`l qo`yilmaydi. Oddiy misol qilib, agar shaxs biron-bir ko`p qavatli uy qurmoqchi bo`lsa, albatta qo`shnisining roziligini olib, keyingina uy qurishligi mumkin. Agar o`zboshimchalik bilan bu harakatni amalga oshirsa , tegishli tartibda harakati asossiz deb topiladi. O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 54-moddasida shunday deyiladi: Mulkdor mulkdan foydalanishda ekologik muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar , yuridik shaxslar va davlatntng huquqlarini hamda qonuniy bilan qo`riqlanadigan manfaatlarini buzmasligi shart.

Fuqarolik Kodeksining 192- moddasiga ko`ra , yo`qolgan ashyoni topib olgan shaxs bu haqda uni yo`qotgan shaxsni yoki ashyo egasini yoxud uni olish huquqiga ega bo`lgan o`zga ma'lum shaxslardan birontasini darhol xabardor etishi hamda topilgan ashyoni shu shaxsga topshirishi shart.

Fuqarolik Kodeksining 193- moddasiga asosan, agar olti oy mobaynida topilmaning egasi aniqlanmasa, ashyoni topib olgan shaxs unga egalik huquqini qo`lga kiritadi.

Mulk shakli deganda- Moddiy ne'matlarni muayn subyektlarga tegishli bo`lishini mustahkamlovchi va tegishli mulkning huquqiy rejimini belgtlovchi huquqiy me'yorlar yig`indisidan iborat.⁶

O`zbekiston Respublikasi FK ning 167-moddasiga O`zbekiston Respublikasi quyidagi mulk shakllari mavjud: