3. Xalqum – bo’g’izdan yuqoriroqda joylashgan bo’shliq. U 3 qismdan iborat pastki qism – xiqqildoq o’rta qism – xalqumning og’zi (bu qism og’iz bo’shlig’ini tomonga ochilgan bo’ladi) yuqori qism – burun bo’shlig’i va eshituv paylariga birikkan bo’ladi.
3. Xalqum – bo’g’izdan yuqoriroqda joylashgan bo’shliq. U 3 qismdan iborat pastki qism – xiqqildoq o’rta qism – xalqumning og’zi (bu qism og’iz bo’shlig’ini tomonga ochilgan bo’ladi) yuqori qism – burun bo’shlig’i va eshituv paylariga birikkan bo’ladi.
4. Og’iz bo’shlig’i – til, kichik til, tishlar, lablar, lunjlar, qattiq va yumshoq tanglay til osti muskullaridan iborat apparat.
5. Burun bo’shlig’i – qo’shimcha ton manbai. U yumaloq tanglay oxiridagi kichik tishning quyi tomon harakat qilishi natijasida rezonatorga aylanadi: havo oqimning bir qismi burun bo’shlig’idan o’tib qo’shimcha tonlarni yuzaga keltiradi. Nutq tovushlari m, n, ng shu apparat ishtirokida yuzaga keladi.
Nutq a’zolari tovush hosil qilishdagi ishtirokiga ko’ra faol va nofaol a’zolarga bo’linadi. 1. Faol a’zolarga ovoz paychalari, til, yumshoq tanglay lablar va pastki jag’lar kiradi. 2. Nofaol a’zolarga – tish, qattiq tanglay yuqori jag’ va burun bo’shlig’i kiradi.
Nutq a’zolari tovush hosil qilishdagi ishtirokiga ko’ra faol va nofaol a’zolarga bo’linadi. 1. Faol a’zolarga ovoz paychalari, til, yumshoq tanglay lablar va pastki jag’lar kiradi. 2. Nofaol a’zolarga – tish, qattiq tanglay yuqori jag’ va burun bo’shlig’i kiradi.
Nutq a’zolarining nutq tovushlarini hosil qilishdagi harakat va holat jarayoni artikulyasiya deyiladi. «Artikulyasiya» lotincha – so’zdan olingan bo’lib, «aniq talaffuz qilish» degan ma’noni anglatadi. Ma’lum bir tilga xos bo’lgan nutq tovushlarini hosil qilishga muofiklashgan nutq apparati (harakatlar majmuyi) artikulyasion baza deyiladi. Artikulyasiya bazasi har bir millat vakillaridagi psixologik va fiziologik ko’nikmalarga tayanadi. Tillar bir-biridan artikulyasiya bazalaridagi ba’zi farqlar bilan o’zaro farq qiladi. Masalan, o’zbek tili artikulyasiya bazasida rus tiliga xos s tovushining artikulyasiyasi mavjud emas.
