Mavzu: Odam miyasi xujayralaridagi RNK ni tahlil ( taxrirlash)
REJA: KIRISH I.bob Nerv sistemasining tuzilishi 1.1 Orqa miyaning funksiyasi
1.2 Orqa miyaning o'tkazuvchilik funksiyasi.
II.bob Bosh miyaning ahamiyati haqida tushuncha. 2.1 Po'stloq osti Derv markazlari.
2.2 Vegetativ nerv sistemasi
III.bob Periferik nerv sistemasi hujayralari. Boshqa nerv hujayralarining opsiqlari
Uzunchoq miyada nerv hujayralarining topplamid
KIRISH Vegetetiv nerv sistema ikki neyronli bo’lishi bilan somatik nerv sistemasidan farq qiladi. Vegetativ nerv sistemasining tolalari nerv markazlaridan chiqqach, organga uzilib, gangliy hosil qiladi. Gangliydan chiqqan nerv tolalari organga Yetib boradi. Nerv sistemasi simpatik qismining markazlari orqa miya ko’krak-bel qismlarining yon tarmoqlarida joylashgan. Orqa miya oldidan ikkinchi neyron boshlanib, uning tanasi joylashgan qism umurtqa pog’onasi oldi simpatik tugunlar hosil qiladi. har ikki tomondagi simpatik stvolda 3 ta bo’yin, 10-12 ko’krak, 5 bel, 4 ta dumg’aza va 1 ta dum tugunlari joylashgan. Bu tugunlardan chiqqan nerv tolalari yurak, qizilo’ngach, bronxlar, o’pka, va boshqa ichki organlarni nervlar bilan taminlaydi.
Nerv sistemasi parasimpatik qismining markazlari orqa miyaning yuqorigi dumg’aza qismida, uzunchoq o’rta miyada joylashagan. Uzunchoq miyadan chiqqan adashgan nerv tolalari qalqonsimon bez, yurak, bronxlar, o’pka, qizilungach, oshqozon, ichaklar, me`da osti bezi, jigar va buyraklarni ta`minlaydi. Yorta miyadan chiqqan parasimpatik nerv tolalari ko’z qorachig’ini toraytiruvchi muskullarni va ko’zning kipriksimon muskullarini ta`minlaydi. Vegetetiv nerv sistemasining funktsiyalari.
Simpatik va parasimpatik nerv sistemasi turli xil funktsional xossalarga ega. Ular turli organ funktsiyalariga nisbatan qarama-qarshi ta`sir etadi. Masalan, simpatik nerv sistemasi ta`sirlanganda yurak qisqarish soni va kuchi ortadi, qon tomirlari torayadi, oshqozon-ichak traktining harakat funktsiyalari susayadi, ko’z qorachig’i kengayadi, moddalar almashinuvi ortadi. Parasimpatik nerv sistemasi ta`sirlanganda yurak faoliyati tormozlanadi, ba`zi qon tomirlari kengayadi, oshqozon ichak traktining harakat funktsiyalari ortadi va ko’z qorachig’i torayadi.
Vegetativ nerv sistemasining’ funkiiyalari bosh miyaning turli qismlari va bosh miya katta yarim sharlar po’stlog’i bilan boshqarilib turiladi. Vegetetiv nerv sistemasi ham o’z navbatida bosh miya faoliyatiga ta`sir etadi. Turli yoshdagi bolalarda vegetativ norv sistemasining rivojlaniish xususiyatliri yaxshi o’rganilmagan. Yangi tug’ilgan chaqaloqda yurak minutiga 120-140 marta qisqaradi va bolaning yoshi ortishi bilan qisqarishning soni kamayib boradi. Bu protsess bolada yurakka parasimpatik nerv sistemasi ta`siri ortib borishi bilan boqliq.
Vogetativ nerv sistemasi funktsiyalari rivojlanishi bolaning harakat funktsiyalari rivojlanishi bilan bogliq, chunki skelet muskullarinnng qisqarishi reflektor ravishda yurak faoliyatiga ovqat hazm qilishga, nafas olishga, siydik ayirishga, qon bosimi va boshqa funktsiyalarni ortishiga sabab bo’ladi, veg’etativ nerv sistemasi funktsiyalarini I.P.Pavlov, L.A.Orbeli, A.G. Genetsinskiy, I.M.Bikov va A.A. Arshavskiy va boshqa ko’pgina olimlar tomonidan o’rganilgan.
Ekstrimal (favqulodda) sharoitlarda vegetativ nerv sistemasi tashqi ta`sirlarga javob berib, ayniqsa, turli emotsional reaktsiyalarda qon aylanish, nafas, hazm, ayiruv, ichki sekretsiya organlarining funktsional holatini o’zgartirib yuborish xususiyatiga eg’a. Bunda yurak ritmi, nafas tezlashadi, ter ajralib chiqishi, almashinuv jarayonlari va shu kabilar kuchayadi.
Tashqi muhit ta'sirida, atrofdagi boshqa odamlar bilan munosabati natijasida odamda paydo bo'lgan fikrlash, fikni bayon etish, bilim olish, hunar o'rganish va ularni esda saqlash kabi yuksak insoniy xususiyatlar ham nerv sistemasining ana shu ikkinchi funksiyasiga kiradi.Pavlov nerv sistemasining bu funksiyasini oliy nerv jaoliyati deb atagan. Nerv sistemasining bu funksiyasini uning yuqori qismida (bosh miya yarim sharlari va uning po'stloq qismida) joylashgan nerv markazlari bajaradi.
