Mavzu: Optik nazorat Optik usullarda nazorat qilishning sinflanishi Vizual nazoratning o‘ziga xosligi

Mavzu: Optik nazorat

• Optik usullarda nazorat qilishning sinflanishi
• Vizual nazoratning o‘ziga xosligi
• Vizual – optik va o‘lchab nazorat qilish

Optik nurlanish – elektromagnit nurlanish bo‘lib, u elektrlangan zarrachalarning harakati tufayli ularning yuqori energetik pog‘onadan quyi energetik pog‘onaga o‘tishida yuzaga keladi. Bu vaqtda yorug‘lik fotonlari chiqishi kuzatiladi.
4.2. Vizual nazoratning o‘ziga xosligi
Buyumlarning texnik diagnostikasidagi vizual nazorati ularning shakli o‘zgarishini aniqlash uchun hamda sirt nuqsonlarni (yoriqlar, korrozion jarohatlar, deformatsiyaviy sinish va h.k.) aniqlash uchun amalga oshiriladi va uni oddiy ko‘z va maxsus lupa yordamida amalga oshiriladi, lupaning kattalashtirishi asosiy materialni va payvandlanayotgan yerni ko‘rish va uni tayyorlash vaqtida, montaj va ta’mirlashda 4–7 marta katta ko‘rsatadigan bo‘lishi kerak, texnik diagnostikalashda esa 20 marta kattalashtiradigan bo‘lishi kerak. Yorug‘lik nurini qabul qiluvchi bunday vaqtda inson ko‘zi bo‘ladi, shuning uchun vizual tekshirish – nazorat qilish uyushmasi insonning ko‘rish qobiliyatini hisobga olishi kerak.
2. Sinash sxemasi obyektning o‘lchami va shakliga bog‘liq va u aniq turdagi nuqsonlar kelib chiqishiga qarab optimal sharoitlarni hisobga olgan holda tanlanadi.
3. Nurlatgich manbai parametrlarini (intensivligi, spektr, qutblanishi, intensivlikning fazoviy-vaqtinchalik taqsimlanishi, kogerentlik darajasi) tasvirda maksimal aniqlikni ta’minlashni ta’minlaydigan qilib tanlanadi.
Insonda ko‘rish qobiliyati murakkab hodisa hisoblanadi, u ko‘rish katagida fokslash jarayonini, ko‘rish nuqtasi (tirqishi)ning diametrini o‘zgartirishni, buyumni tasvirlashda ko‘z harakatini, ko‘rish ma’lumotlarini qabul qilish va ishlov berish jarayonlarini o‘z ichiga oladi.
Vizual nazorat qilishda muhim faktor bu nuqsonlarning farqlanish darajasi va hal qiluvchi ko‘rish qobiliyatidir.
Nuqsonlarni kuzatishda farqlanish darajasi – asboblarning tiniq ko‘rinish hosil qilishi, rang, obyektning burchak o‘lchamlari, ular konturining aniqligi va yoritish sharoiti, hamda ko‘ruvchanlikning davomiyligiga bog‘liq.
Yuqorida keltirilgan har bir xossalar uchun o‘zining absolyut farqlanuvchanligi chegarasi mos keladi, undan pastroqda esa nuqsonlar ko‘rinmay qolishi mumkin va buning oqibatida obyektning boshqa xossalarini kuzatish mumkin bo‘lmay qoladi.
va obyektgacha L=250 mm bo‘lgan eng yaxshi masofada ko‘rishda ko‘zning ruxsat etadigan burchagi α=1ga teng. Nazorat obyektining tekis chizig‘i ruxsat etiladigan tekisligi ye=Lsinα= 250•0,0003=0,08 mm vizual nazorat qilishda nuqsonning real aniqlanadigan minimal o‘lchami albatta tekshirayotgan xodimning tajribasiga va ko‘rish qobiliyatining yaxshiligiga bog‘liq. Taxminan aytish mumkinki, yaxshi ko‘rish qobiliyatiga ega bo‘lgan kuzatuvchi kuzatish chizig‘iga perpendikular bo‘lgan tekislikda 0,1 mm o‘lchamdagi nuqsonni ham ishonchli ravishda aniqlay oladi.