Mavzu: Pеdаgоgik mаhоrаtning аsоsiy tаrkibiy qismlаri Reja

vositasidir. Pedagogik jarayonning ob’ektlari bo‘lmish tarbiyalanuvchi insonga, 
o‘quvchi va o‘quvchilar guruhiga hamda alohida o‘quvchiga, pedagogik 
jarayonning sub’ektlari - ota-onalar, o‘qituvchilar, tarbiyachilar, sinf jamoasi, 
pedagogik jamoa mas’uldirlar va ular jamiyat talablari asosida ta’lim va tarbiya 
berish faoliyatini bajaradilar. O‘qituvchining pedagogik faoliyatida ijobiy 
natijalarga erishishi, mehnat malakasini, ya’ni egallagan bilimlarini o‘zining 
hayotiy va amaliy faoliyatida nechog‘lik qo‘llay bilishi bilan belgilanadi.
O‘qituvchilarning pedagogik faoliyati samarali bo‘lishi uchun zarur 
bo‘lgan qobiliyatlar tizimini: bilim, bolani tushuna olish, kuzatuvchanlik, nutq 
malakasi, tashkilotchilik, kelajakni ko‘ra bilish, diqqatni taqsimlab olish, 
vaziyatni to‘g‘ri baholash, yuzaga kelish ehtimoli bo‘lgan har xil ziddiyatlarni 
o‘z vaqtida bartaraf etish, o‘quvchilarni bilim olishga qiziqtirish kabilar tashkil 
etadi.
O’QITUVCHI FAOLIYATINING TUZILISHI 
O’qituvchi faoliyatining maqsadi
O’qituvchi faoliyatining ob’ekti va sub’ekti
O’qituvchi faoliyatining vositasi

---

 Mazkur fanning mazmunidan kasbga doir topshiriq va vazifalarni echish 
uchun o‘quv – tarbiya jarayonini boshqarish, unga rahbarlik qilishda pedagogik–
psixologik ta’limot nuqtai – nazaridan yondashish, ta’lim – tarbiyani milliy 
an’analarimiz ruhida zamonaviy metodlar asosida modellashtirish, o‘quv – 
tarbiyaviy jarayonda ilg‘or pedagogik texnologiyalarni tatbiq etish uchun 
o‘qituvchi mahoratining zarurligi haqidagi ma’lumotlar va ularni takomillashtirish 
tizimlari o‘rin olgan.
Shunga ko‘ra, «Pedagogik mahorat» fani kasbga oid bilim va qobiliyatlarni 
o‘qituvchilarda shakllantirish, ijodkorlikni tarbiyalash, mahorat, ko‘nikma va 
malakalarni egallashlari uchun, pedagogik texnika, pedagogik hamkorlik, 
pedagogik nazokat, nutq madaniyati to‘g‘risida ma’lumotlar berib boradi.
Pedagogik mahoratni egallash vositalari 
O‘qituvchi barkamol avlodni tarbiyalash jarayonida ishtirok etar ekan, 
nafaqat ma’naviy-axloqiy madaniyati bilan atrofdagilarga o‘rnak bo‘lishi, shu 
bilan birga, pedagogik mahorat qirralarini namoyon eta olishi, etuk o‘qituvchi 
sifatida barkamol insonni tarbiyalashga, yuqori malakali kadrlarni tayyorlash 
ishiga o‘zining munosib hissasini qo‘shishi zarur.
Pedagogik mahorat – yuksak pedagogik tafakkur, ta’lim-tarbiya jarayoniga 
ongli, ijodiy yondashuv, metodik bilimlarni samarali qo‘llay olish qobiliyati 
bo‘lib, u doimiy ravishda pedagogik bilimlarni oshirib borish, o‘tmish qadri-
yatlari, O‘rta Osiyo mutafakkirlari ijodiy merosida yoritilgan murabbiylarni 
tayyorlash to‘g‘risidagi ma’lumotlar hamda zamonaviy axborot texnologiyalari, 
portal yangiliklaridan xabardor bo‘lish, ilg‘or xorijiy davlatlarning o‘qituvchilar 
tayyorlash texnologiyalarini nazariy jihatdan o‘rganish jarayonida tarkib topadi. 
Yosh o‘qituvchilarning, shuningdek, ta’lim muassasasida bir necha yillik 
mehnat stajiga ega bo‘lgan o‘qituvchilarning pedagogik mahoratga ega 
bo‘lishlari o‘zlarini kasbiy jihatdan takomillashtirib borish yo‘lida bir qator 
shartlarga amal qilishi hisobiga rivojlanib boradi. Ularni quyidagi vositalar 
asosida yanada rivojlantirish mumkin: 
1. Mustaqil o‘qib-o‘rganish (pedagogika fanida ro‘y berayotgan eng so‘nggi 
yangiliklar haqida ma’lumotlarni beruvchi yangi adabiyotlar, Internet materiallari, 
portal tizimi, vaqtli matbuot sahifalarida chop etilayotgan ma’lumotlar, 
shuningdek, ilg‘or texnologiyalar bilan tanishib borish, ularda ilgari surilayotgan 
g‘oyalarni umumlashtirish, xulosalash asosida mustaqil loyihalarni tayyorlash). 
2. Tajribali ustoz o‘qituvchilar faoliyatini o‘rganish (ta’lim muassasasidan 
chetga chiqmagan holda tashkil etilib, vaqt va iqtisodiy nuqtai nazardan samarali 
sanaladi. Tajribali o‘qituvchilar faoliyatini o‘rganish, ular tomonidan tashkil 
etilayotgan mashg‘ulotlarni kuzatish, tahlil qilish asosida amalga oshiriladi. Bu 
borada olingan taassurotlarni umumlashtirish asosida xulosa chiqarish maqsadga 
muvofiqdir). 

---

3. O‘qituvchi xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish kurslari va 
institutlarida kasbiy malaka va ko‘nikmalarni oshirib borish. 
4. Doimiy ravishda ilmiy anjumanlar (nazariy va amaliy konferensiya hamda 
seminarlar, pedagogik o‘qish hamda treninglar) da faol ishtirok etish. 
5. Respublika hamda rivojlangan xorijiy mamlakatlarning etakchi ta’lim 
muassasalarida o‘z tajribalarini oshirish, kasbi bo‘yicha eng so‘nggi ma’lumotlarni 
o‘rganish. 
Pedagogik mahoratni egallashda guruhli va ommaviy tadbirlarda ishtirok 
etish ijobiy natijalar beradi. Binobarin, bunday muhitda o‘zaro fikr almashish, 
shaxsiy mulohazalarni boshqalar tomonidan bildirilayotgan qarashlar bilan 
taqqoslab, ularning to‘g‘riligi, haqqoniyligiga ishonch hosil qilish, mavjud 
bilimlarni yanada boyitish, xato yoki kamchiliklarni o‘z vaqtida aniqlash hamda 
ularni bartaraf etish yo‘llarini topish imkoniyati mavjud. 
Pedagogik mahoratga ega bo‘lish ta’lim-tarbiya samaradorligini ta’minlash 
garovi bo‘libgina qolmay, ayni vaqtda o‘qituvchilarning jamoada, ijtimoiy 
muhitda obro‘-e’tiborini oshiradi, o‘quvchilar orasida unga nisbatan hurmat 
yuzaga keladi.
Kasbiy mahoratni oshirish yo‘lida amaliy harakatlarni tashkil etish 
pedagogik faoliyatda yo‘l qo‘yilgan yoki qo‘yilayotgan xatolardan holi bo‘lish, 
o‘quvchilar, hamkasblar hamda ota-onalar bilan munosabatda muvaffaqiyatlarga 
erishish imkoniyatini yaratadi. 
Hozirgi paytda O‘zbekiston Respublikasida yosh o‘qituvchilarning kasbiy 
mahorati, bilim va ko‘nikmalarini muntazam oshirib borish maqsadida qizg‘in 
faoliyat olib borilmoqda. Xususan, O‘zbekiston xalq ta’limi vazirligi hamda 
Osiyo taraqqiyot banki bilan hamkorlikda amalga oshirilayotgan “Ta’lim 
sektorini rivojlantirish dasturi” loyihasi doirasida respublika hududlarida 
masofadan o‘qitishning “Ta’lim-resurs” Markazlari tashkil etilgan. Ushbu 
faoliyat natijasida yosh o‘qituvchilarning xorijiy mamlakatlarda kasbiy 
malakalarini oshirish imkoniyati tug‘ildi. Maktablarga yosh o‘qituvchilarni jalb 
etish va ularga har tomonlama amaliy yordam berish, ta’lim-tarbiya jarayoniga 
ilg‘or va zamonaviy texnologiyalarni joriy etishga ko‘maklashish maqsadida 
2009 yildan boshlab “Respublika yosh o‘qituvchilar assotsiatsiyasi” o‘z 
faoliyatini boshladi.
Mustaqillikka erishgach, Prezidentimiz I.A. Karimov tashabbusi bilan 1 
oktyabr – O‘qituvchi va murabbiylar kuni umumxalq bayrami sifatida keng 
nishonlanadi. Mamlakatimizda an’anaviy ravishda “Yilning eng yaxshi 
pedagogi” Respublika ko‘rik-tanlovi o‘tkazilib kelinmoqda. Umumta’lim 
maktablarida faoliyat ko‘rsatayotgan pedagog xodimlar orasidan ilg‘or va 
tashabbuskor o‘qituvchilar aniqlanib rag‘batlantirilishi, yosh o‘qituvchilarda o‘z 
kasbiga nisbatan hurmat va ehtirom uyg‘otadi. 2006 yildan boshlab esa, 
“Yilning eng yaxshi fan o‘qituvchisi” ko‘rik tanlovi o‘tkazilib kelinmoqda. “Yil 
maktabi” – Respublika ko‘rik-tanlovi o‘qituvchilarga jamoa asosida ta’lim 

---

muassasasida qo‘lga kiritilayotgan yutuqlarni targ‘ib etish uchun sharoit 
yaratmoqda. 
SHuningdek, mustaqillik yillarida respublika xalq ta’limi tizimidagi 3425 
nafar o‘qituvchi va murabbiylar pedagogik faoliyatda ulkan yutuqlarni qo‘lga 
kiritganlari va fidokorona mehnatlari uchun turli davlat mukofotlari va unvonlari 
bilan taqdirlandilar.
Barkamol avlodga ta’lim va tarbiya berishda cheksiz matonatlari uchun 
ustoz o‘qituvchilardan olti nafari “O‘zbekiston Qahramoni” unvoni bilan, 302 
nafari “O‘zbekiston Respublikasi xalq o‘qituvchisi” va 319 nafari 
“O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan xalq ta’limi xodimi” faxriy unvonlariga 
sazovor bo‘lganlar, 101 nafari “El-yurt hurmati”, 21 nafari “Fidokorona 
xizmatlari uchun” ordeni bilan, 1229 nafari “SHuhrat” medali bilan 
taqdirlanganlar.
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»da alohida ta’kidlangan milliy model 
O‘zbekiston Respublikasining milliy-hududiy xususiyatlarini inobatga olish 
hamda ilg‘or fan, texnika va texnologiya yutuqlari asosida tayyorlangan kadr 
(mutaxassis) – barkamol inson va etuk mutaxassis qiyofasini o‘zida to‘laqonli 
aks ettiruvchi namunadir. 
O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni hamda 
«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» g‘oyalarini amalga oshirish jarayonida 
asosan o‘qituvchi kadrlarning roli nihoyatda beqiyos. XXI asr bolasini o‘qitish 
va tarbiyalash, ularni barkamol inson va etuk malakali mutaxassis kadrlar 
darajasiga etkazish vazifasini faqat yuksak tajribaga ega XXI asr 
o‘qituvchisigina uddalay oladi.