Mavzu: Ta’sis hujjatlarini tekshirish. Dastlabki hujjatlarni tekshirish

2. Dastlabki hujjatlarni tekshirish 
Ta’sischilar ulushlarining ustav kapitaliga qo’shilganligini tasdiqlovchi 
hujjatlarga 
dalolatnomalar, 
nakladnoylar, 
bank 
ko’chirmalari, 
to’lov-
topshiriqnomalari nusxalari, kassa kirim orderlarining kvitantsiyalari va boshqa 
dastlabki hujjatlar misol bo’la oladi. Ustav kapitaliga ulush sifatida qo’shiladigan 
mulklarga egalik qilish huquqini tasdiqlovchi hujjatlarga ko’chmas mulk, er
uchastkalari, transport vositalari, intellektual mulk va shunga o’xshashlarga egalik 
qilish huquqini tasdiqlovchi guvohnomalar kiradi. 
yuritilayotgan hisob shaklidan qat’iy nazar ochiq turdagi aktsiyadorlik 
jamiyatlari aktsiyadorlar reestrini ham tekshiruvga taqdim qiladi
amaldagi qonunchilikka muvofiq litsenziyalanishi lozim bo’lgan faoliyat 
turlari uchun berilgan litsenziyalar
soliq inspektsiyada hisobga olinganligi to’g’risida ma’lumotnoma, davlat 
statistika organlari, tegishli sug’urta tashkilotlari va boshqa byudjetdan 
tashqari tashkilotlarda ro’yxatga olinganligi to’g’risida guvohnoma
aktsiyadorlar va ta’sischilar bilan yozishmalar
aktsiyalarga obuna bo’lish natijalari to’g’risidagi, savdo natijalari 
to’g’risidagi, ta’sischilar yoki aktsiyadorlar majlisining bayonnomalari
davlat ro’yxatiga olinganligi to’g’risida guvohnoma
buyruqlar va farmoyishlar
Tashkiliy hujjatlar:

---

Ustav kapitaliga ta’sischilar tomonidan ulushlarni qo’shish muddatlariga 
rioya qilinishini va to’liqligini tekshirishda quyidagilarga e’tibor berilishi lozim: 

ustav kapitalining to’liq shakllanganligi;

ta’sischilar haqiqatda qo’shgan ulushlarining ta’sis hujjatlarida belgilangan 
shartlarga mosligi;

ta’sischilar tomonidan ustav kapitaliga ulushlarni qo’shishda qonunchilik va 
ta’sis hujjatlarida belgilangan muddatlarga rioya qilinishi. 
Ustav kapitalining shakllanishini tekshirish chog’ida tekshirilayotgan 
korxonaning tashkiliyhuquqiy shaklini ham e’tiborga olish zarur. Chunonchi, 
aktsiyadorlik jamiyatlarida ustav kapitali aktsiyadorlar tomonidan sotib olinadigan, 
jamiyat aktsiyalarining nominal qiymatidan, ma’suliyati cheklangan jamiyatlarda 
esa uning ishtirokchilari tomonidan qo’shiladigan ulushlar qiymatidan tashkil 
topadi. Davlat korxonalarida esa davlat mulki hisoblangan ustav fondi 
shakllantiriladi. 
Auditor tekshiruv chog’ida barcha ta’sischilar qonunchilikka muvofiq o’z 
ulushlarini ustav kapitaliga o’z vaqtida va to’g’ri hamda to’liq qo’shganliklarini 
aniqlashi kerak. Masalan, mas’uliyati cheklangan jamiyat (MChJ) ustav kapitaliga 
jamiyatni ro’yxatga olish paytida har bir ishtirokchi kamida 30 % ulushini qo’shgan 
bo’lishi kerak.
Korxona ustav kapitaliga ta’sischilar tomonidan ulushlar qo’shilmagan yoki 
to’liq qo’shilmagan holatlarning aniqlanishi, tegishli boshqaruv organlari uchun 
korxona ta’sis etilmagan va tugatilishi kerak deb topilishiga asos bo’ladi. 
Ta’kidlash joizki, ta’sischilar tomonidan ustav kapitaliga ulush sifatida 
qo’shiladigan mablag’lar O’zbekiston Respublikasida amaldagi qonunchilikka 
muvofiq QQS ga tortilmaydi. 
Shuningdek, korxonalarni tugatish yoki qayta tashkil etish chog’ida pay 
(ulush) ko’rinishida natura yoki pul shaklida olingan mablag’lar ham, ularning ustav 
fondidan hamda yuridik shaxslar pay (ulushi)dan oshib ketmagan miqdorda, QQS 
ga tortilmaydi. Ustav kapitaliga ulushlar pul, qimmatli qog’ozlar, boshqa buyumlar 
yoki mulkiy huquqlar hamda pulda baholanadigan boshqa huquqlar shaklida 

---

qo’shilishi mumkin. Shu boisdan auditor ta’sischilar ulushlarini pulda baholashning 
to’g’riligini tekshirishi muhimdir. Xo’jalik jamiyati ta’sischisining ulushini pulda 
baholash 
jamiyat 
ta’sischilar o’rtasidagi kelishuvga muvofiq amalga
oshiriladi. Qonunda ko’zda tutilgan ayrim hollarda esa mustaqil ekspert tomonidan 
baholanishi kerak.