Mavzu: Tijorat banklarining foiz siyosati Reja: Kirish

Foydalanish ko’lami bo’yicha:

• hududiy milliy va xalqaro kredit bozorlarida qo’llaniladigan stavkalar. Bank foizidan foydalanish mexanizmi o’zida banklar amalga oshiradigan foiz stavkasi siyosatining elementlari majmuini ifodalaydi.

  
  

Mexanizmning alohida elementlari quyidagilar hisoblanadi:

• foiz darajasini shakllantirish usullari;

  
  

• foiz stavkalarining differensiyalash mezonlari;

  
  

• Markaziy bank tomonidan foiz normasini tartibga solish metodlari;

  
  

• foizlar bo’yicha to’lovlarni o’tkazish va undirish tartibi;

  
  

• foizning qarz oluvchilar moddiy manfaatlar bilan o’zaro bog’liqligi;

  
  

• kredit muassasalarining daromadlari va xarajatlarini shakllantirishda foizning o’rni.

  
  

• Kreditning nominal va real foiz stavkalari mavjud. Nominal foiz stavkasi kredit shartnomasida ko’zda tutilgan foiz stavkalari hisoblanadi.

  
  

Real foiz stavkasi = nominal foiz stavkasi – inflatsiya darajasi

Foiz Stavka va unga ta’sir etuvchi omillar

• Foiz stavkasi milliy kredit tizimidagi foiz darajasiga bog’liq holda belgilanadi. Jahon bozoridagi raqobatchilik natijasida foiz stavkalarining tez-tez o’zgarishi milliy va mintaqaviy iqtisodiyotda beqarorlik, inflatsiyaning kuchayishi, valuta kursining tebranishi kabilar bilan izohlanadi. Kreditlar bo’yicha foiz stavkalari turli omillar ta’sirida o’zgarib turadi. Ushbu omillarga:

  
  

• Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasi;

  
  

• Pul bozoridagi talab va taklifning nisbati; (talab oshsa, foiz ortadi, taklif oshsa u kamayadi)

  
  

• Qarzga olinadigan pulni ishlatishdan kutiladigan naflilik darajasi (ko’proq naf keltirsa, foiz yuqori va aksincha)

  
  

• Qarzni to’lash muddati va sharti; (qarz uzoq muddatga berilsa va u asta-sekinlik bilan qaytarilsa qarzdor yuqori foizga rozi bo’ladi va aksincha)

  
  

• Inflatsiya darajasi; (bunda foiz darajasi inflatsiya darajasiga nisbatan to’g’ri mutanosiblikda o’zgaradi)

  
  

• Pulni qarz berishdan ko’ra boshqa yo’lda ishlatishdan tushadigan daromad; (agar aksiya bo’yicha dividend yuqori bo’lsa foiz pasayadi va aksincha)

  
  

• Qarz berishning xatar darajasi; (agar qarzning qaytib kelishi kafolatlansa foiz past, agar uni qaytishi shubxali bo’lsa, foiz yuqori bo’ladi)

  
  

• Xalqaro kredit aloqalarida foiz stavkasiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:

  
  

• kredit manbalari;

  
  

• kredit qiymatini tartibga solish bo’yicha xalqaro kelishuvlar;

  
  

• kredit muddati;

  
  

• inflatsiya sur’ati;

  
  

• kreditning tijorat operatsiyalariga bog’liqligi;

  
  

• jahon va milliy bozorda ssuda kapitalining holati;

  
  

• kreditning ta’minoti sifati;

  
  

• kredit bo’yicha sug’urta qoplamasining mavjudligi;

  
  

  • Qarz oluvchining olingan kreditdan kelishilgan muddatda foydalanish majburiyatining mavjudligi;

    
    

  • Tijorat bitimlariga nisbatan kredit kelishuvi tuzilgan vaqt;

    
    

  • Kredit va to’lov valutasi;

    
    

  • Valuta kursi dinamikasi;

    
    

  • Qarz oluvchi va kreditorning maqomi, nufuzi va moliyaviy holati;

    
    

  • loyiha riski xarakteri;

    
    

  • Raqobatdagi takliflarning mavjudligi va hk;

    
    

1.