Mavzu: Xlor va uning birikmalari. Reja

HCl – Vodorod xlorid Rangsiz gaz, termik barqaror. Suvda yaxshi eriydi, kuchli kislota; 35-36%-li eritmasi xlorid kislota deyiladi, 20-24%-li va 7-10% li eritmalari konsentrlangan va suyultirilgan xlorid kislota deyiladi. Konsentrlangan nitrat kislota bilan ta’sirlashadi (“zar suvi”); ishqorlar, ammiak gidrati bilan neytrallanadi. Qaytaruvchi (Cl-1 xisobiga) va oksidlovchi (H+1 hisobiga). Olinishi; qarang: 363,4, 4834,7,18,19, 4957 Mr = 36,46; d(s) = 1,187(-86); ρ = 1,6391 g/l (n. sh.); ts = -114,0° C; tq = -85,08° C; ks = 72,0(20),, 56,1(60).
1. 2HC1 = 2H° + 2C1° (t0› 1500° C).
2. HCl H2O(q) = HC1(g) + H2O (-15° C).
3. HC1 (suyul.) + H2O = C1 + H3O+.
4. 3HCl (kons.) + HNO3 (kons.)=(NO)Cl + 2C1° + 2H2O (uy t0),
6HCI (kons.) + 2HNO3 (kons.) = 2NO↑ + 3Cl2↑ + 4H2O (100-150° C).
5. HCl (suyul.) + NaOH (suyul.) = NaCl + H2O.
6. HC1 (suyul.) + NH3·H2O = NH4C1 + H2O,

HC1(g) + NH3(g)= NH4C1(q) (uy t0).

7. 4HC1 + O2 = 2H2O + C12 (600° C gacha, kat. SuC12),

2HC1 + F2 = 2HF + C12 (uy t0,).

8. 2HC1 (suyul.) + M = MC12 + H2↑ (M = Fe, Zn).
9. 2HC1(g) + Cu = CuC12 + H2 (600- 700° C),

4HC1 (kons.) + 2Cu+ O2 = 2CuC12 + 2H2O.

10.2HC1 (suyul.) + CaCO3 = CaC12 + CO2↑ + H2O
11.4HC1 (kons.) + MnO2 = MnC12 + 2H2O + C12↑

4HC1 (kons.) + PbO2 = PbCl2↓ + Cl2↑ + 2H2O.

12.16HCl (kons.) + 2KMnO4 = 2MnC12 + 5Cl2↑ + 8H2O + 2KC1,

14HC1 (kons.) + K2Cr2O7 = 2CrC13 + 3Cl2↑ + 7H2O + 2KC1 (60-80° C).

13.4HCl (kons.) + Ca(C1O)2 = 2C12↑ + CaC12 + 2H2O,

6HC1 (kons.) + KClO3 = 3Cl2↑ + KCl + 3H2O.

14.2HC1(s) + 2C1O2F = 2HF + 2ClO2 + C12 (-110° C),

2(HC1·H2O)(q) + 2ClOF3(s) = 6HF + 2ClO2 + Cl2 (40° C).

15.2HC1(er) H2↑ (katod) + C12 (anod).


DCl – Deyteriy xlorid Rangsiz gaz. Oddiy va og‘ir suvda yaxshi eriydi. Kimyoviy xossalari jixatidanNCl ga o‘xshash. Olinishi; qarang: 65,7,8, 4254 Mr = 37,47; tsuyuq = - 114,7° C; tqay = -84.75° C; ks(D2O da) = 59(20) 486. Cl2O – Dixlor oksid To‘q-sariq gaz, qizil – qung‘ir suyuqlik. Termik beqaror, yorug‘likda parchalanadi. Uglerod tetraxloridda eriydi. Kislotali xossalarini namoyon qiladi, suv bilan asta – sekin, ishqorlar bilan tez reaksiyaga kirishadi. Olinishi;: 48318 ga qarang.Mr= 86,91; ρ = 3,89 g/l (n. sh.); ts=-116° C; tq = +2,2° C; vs =99(48).
1. 4C12O = 3C12 + 2ClO2 (t0› 20° C yoki yoruglikda).
2. C12O • H2O = Cl2O(s) + H2O (t0› -36° C).
3. Cl2O + H2O 2HClO (uy t0).
4. C12O + 2NaOH (suyul.) = 2NaClO + H2O.
5. 3C12O + 3H2O + 6AgNO3 = 4AgCl↓ + 2AgClO3 + 6HNO3.