Mavzu: Zargarlik san’ati. Zargarlik san’ati tarixi, zargarlik maktablari va ustalari. Zargarlik buyumlari, zargarlikda ishlatiladigan materiallar va asboblar, zargarlik buyumlarini tayyorlash texnologiyasi Reja

Zargarlik sanoati - yuksak badiiy ishlov berish yoʻli bilan nodir metallar va qimmatbaho toshlardan, shuningdek, boshqa metallardan buyumlar, taqinchoqlar ishlab chiqaradigan sanoat tarmogʻi. Zargarlik sanoatida xom ashyo sifatida qimmatbaho va rangli metallar (platina, oltin, kumush va b.), ularning qotishmalari, qimmatbaqo va yarim qimmatbaho toshlar (feruza, fionit, olmos, aqiq, zumrad, yoqut), tabiiy toshlar, plastmassa, suyak, emal, shisha va b. ishlatiladi.
Shaxrisabz va Burchmulla zargarlik korxonalarida zargarlik buyumlarini ishlab chiqarish bilan birga qimmatbaho va qimmatbaho boʻlmagan toshlarga qirrali ishlov beriladi. "Fonon" IIB ilmiy-texnika lab.larida zargarlik sohasida ishlatiladigan turli rangdagi sunʼiy kristallar oʻstiriladi.
Zargarlik sanoati mahsulotlari sifati va asillik darajasini Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 1994-yil 8 fevraldagi farmoni bilan tashkil qilingan Davlat asillik darajasini belgilash palatasi nazorat qiladi. 2001-yil 7 dekabrda "Qimmatbaho metallardan yasalgan buyumlarning asillik darajasi va tamgʻalanishi toʻgʻrisida" Oʻzbekiston Respublikasining qonuni qabul qilindi.
Zargarlikda ishlatiladigan asboblar
Boshqa kasblar singari zargarlikda ham o’ziga xos asbobuskunalar ishlatiladi. Loyli o’choq, charm, o’tga chidamli loylar, payvand, naycha, temir kisqichlar, bolg’achalar, metall taxta, metall qisqichlar, pargor, zubilalar, misgarlikda ishlatiladigan ba’zi bir keskich asboblar, charx tosh, kichkina qisqichlar, qoliplar, metalldan qilingan har xil diametrli yarim sharsimon chuqurchali qolipchalar, tunkalarni qirqish uchun qaychilar, ombirlar, payvandlovchi asbob va boshqalar ishlatiladi.
Punson - (puanson) zargarlikda ishlatiladigan asbob bo’lib metallga naqsh ishlashda ishlatiladi.
Kirya - temir yoki po’latdan yasaladi. Uning bir necha kattalikdagi teshigi bo’lib oltin yoki kumush oldin kattaroq, keyin kichikroq teshikdan o’tkazib tortiladi. Oltin yoki kumush sim hozir shu xilda tayyorlanadi. Sim kiryaning naqsh o’yilgan joyiga qo’yib bolg’alansa natijada naqsh hosil qilinadi, Hosil qilingan simni kirkira deb ataladi. U bezak buyumlarida ishlatiladi.
Tovlangan metall yapaloq yoki chorsi ombir bilan qisib sandonga olinadi. Shundan so’ng tayyorlanayotgan masalan, bilaguzuk korcho’p asbobida urib egiladi. Uni egovlab chizib bilaguzuk ko’rinishiga keltiriladi. Bilaguzuk kirini ketkazib, pardoz beriladi. Uni qora kislotada tozalanadi. Zargarlik buyumlarini o’yma va qolipi usulda yasaydilar.
Zargarlik buyumlariga ishlov berish jarayoni
Ularni turli qimmatbaho toshlar: marjon, shisha, sadaf va boshqalar o’rnatib bezatiladi. Hozir Buxoro, Samarqand, Xiva, Qo’qon va boshqa zamonaviy zargarlik fabrikalarida ba’zi bir og’ir qo’l mehnatlarini avtomatlar bajaradi. Umuman aytganda ishlov berish jarayonida ma’lum usullarga bo’lingan bo’lib, bezak ashyolarining xillarini alohida aloxida ustalar yasaydilar. Shu jarayonlar ham sex a’zolariga taqsimlab berilgan. Bezak buyumlarini tayyorlash ham birmuncha mexanizasiyalashgan.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT…