Mehman Ağayev, Sultan Əliyev ÄÈÀËÈÇ Bakı – 2010



Yüklə 9,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/34
tarix29.12.2016
ölçüsü9,15 Mb.
#3870
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   34

Dializ

Gün ərzində istifadə olunan zülalın miqdarına nəzarət olunması-

na sidik ilə karbamidin ekskresiyasını təyin etmək də kömək edir.

Azzülallı  pəhriz hiperazitemiyanı azaltmaqla uremik intoksika-

siyanın  əlamətlərini aradan daldırır, podaqranın simptomlarını, 

hiperkaliyemiya, asidoz, hiperfosfatemiya, hiperparatireozu aradan 

götürür, böyrəklərin qalıq funksiyalarını stabilləşdirir, lipid profi li 

və xəstələrin özlərini hiss etmələrini yaxşılaşdırır. Azzülallı pəhrizin 

təsiri erkən mərhələdə, yaxud ləng proqresdən XBÇ zamanı daha 

effektiv olur.

Müxtəlif böyrək xəstəliklərində azzülallı  pəhrizin istifadəsinin 

xüsusiyyətləri vardır. XBÇ-nin erkən mərhələsində 1,0 q/kq zülal 

istifadə olunursa, agır mərhələdə  qəbul olunan zülalın miqdarı 0.6 q/

kq qədər endirilir, amma bütün hallarda qidanın kaloriliyi 35–40 kkal/

kq saxlanılır. Həmçinin essensial keto/aminturşulardan (ketosteril 

0,1 – 0,2 q/kq/gün) istifadə olunur. Ketosteril nəinki hiperfi ltrasiya 

və paratireoid hormonun artıq yaranmasını  aşağı salır, həmçinin 

mənfi  azot balansını aradan qaldırır, insulinrezistentliyi azaldır.

Podaqrik nefropatiya və ŞD 2 tip xəstələrdə hipolipidemik xüsu-

siyyətli pəhriz istifadə olunur. Doymamış yağ turşuları ilə  zəngin 

pəhriz – dəniz məhsulları (omeqa–3), bitki yağları (omeqa–6), soya 

məhsulları, xolesterinin qida sobentləri (kəpək, dənli bitkilər, meyvə, 

tərəvəz), fol turşusu (5–10 mq/gün) istifadə edilir. Eritropoetin 

prepearatlarının tətbiqi fi ziki aktivliyi artırmaqla insulinrezistentliyi 

azaldır.

Fosforun bədənə daxil olmasını azaltmaq üçün heyvani zülalların 

bədənə daxil olmasını  məhdudlaşdırmaqla paxlalılar, göbələk, 

ağ çörək, qırmızı  kələm, süd, qoz, düyü, kakao tövsiyə edilmir. 

Hiperkaliyemiyaya meyillilik olduqda quru meyvələr və kalium ilə 

zəngin məhsullardan imtina olunmalıdır.



Azzülallı pəhrizə (AZP) əks göstərişlər

AZP və  ketosterilə əks göstərişlər:

– YFS < 5 ml/dəq;


81

– güclü hiperkatabolizm;

– kəskin infeksion ağırlaşmalar;

– anoreksiya, kaxeksiya (bədən kütləsinin normanın 80%-indən 

çox düşməsi);

– nəzarət oluna bilməyən (bədxassəli) AH;

– ağır nefrotik sindrom;

– çox ağır uremiya (oliqouriya, perikardit, polineyropatiya);

– pəhrizdəki məhdudiyyətin xəstə tərəfi ndən dözülə bilməməsi.

Enterosorbsiya, bağırsaq dializi

Azot mübadiləsinin son məhsullarının, kaliumun bağırsaqdan 

enterosorbentlər (eneterodez, enteros gel, polifepan, ”SKH”  markalı 

kömürlər, oksidləşmiş nişasta) vasitəsilə xaric edilməsinə bağırsaq 

dializi deyilir. Bağırsaq dializi XBÇ-nin erkən mərhələsində  və 

ya xəstə AZP-yə əməl etmək istəmədikdə, ya bu pəhrizi saxlamaq 

mümkün olmadıqda tətbiq edilir.

Bağırsaq dializinin metodikası bağırsağın xüsusi tərkibli məhlul 

(NaCl, kalsium, kalium, NaHCO

3

  və mannitol) ilə perfuziya 



olunmasıdır. Daxilə 3–4 saat ərzində 6–7 l-ə  qədər məhlul qəbul 

edilir və bu zaman yaranmış diareya nəticəsində MBT-dən 5 q qədər 

zülalsız azot xaric ola bilir. Nəticədə sidik cövhərinin səviyyəsi 

prosedura nəticəsində 20–35% aşağı enir, metabolik asidoz azalır. 



Su-duz rejimi və turşu-qələvi müvazinəti

Su-duz mübadiləsinin qorunmasının böyük əhəmiyyəti vardır, 

çünki XBX zamanı tez-tez dehidratasiya, hiperhidratasiya, duzitirmə, 

hipernatriyemiya, hiperkaliyemiya baş verir. XBÇ xəstələrinin 

rasionunda Na və suyun qəti azaldılması  nəticəsində poliuriya 

zamanı dehidratasiya, hiponatriyemiya, YFS-nin enməsi baş verir.



Su-elektrolit pozğunluqlarının müalicə prinsipləri

Nəzarət məqsədi ilə gün ərzində bədənə enteral və parenteral yolla 

daxil olan mayenin miqdarı, gündəlik diurez, bədən kütləsi, AT, nəbz 

Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 


82

Dializ

tezliyi, tənəffüsün 1 dəq-də sayı, bədən temperaturu dinamikada 

yoxlanılır və nəzarət edilir. Gün ərzində bədənə yeridilən mayenin 

miqdarı, gündəlik diurez və əlavə 300–500 ml miqdarında olmalıdır.



Hiperkaliyemiyanın müalicəsi

Eyni vaxtda bir neçə istiqamətdə aparılır:

– Kaliumun qana daxil olmasını azaltmaq, yaraların təmizlənməsi, 

MBT-də qan olduqda onu təmizləmək, hiperkaliyemiya yara dan 

dərmanların qəbulunu saxlamaq (QSİƏP, heparin, APFİ, spirono-

laktonlar, beta-blokatorlar, miorelaksantlar), hiper 

kata 

boliz 


min 

azaldılması;

– Kalium antaqonistlərinin tətbiqi: kalsium qlükonat məh-

lu 


lunun (10%-li 5 ml, v/d) yeridilməsi, EKQ dəyişikliklərinin 

itməsinə  qədər təkrarlamaq. Gün ərzində 50–80 ml istifadə oluna 

bilər. Hiperkaliyemiyanın güclü kardiotoksik təsiri aşkar edildikdə 

natrium xloridin hipertonik məhlulu (200 ml 5%-li məhlul, v/d, 1 

saat ərzində) yeridilir;

– Kaliumun qan plazmasından  hüceyrə daxilinə salınaraq onun 

qanda səviyyəsinin endirilməsi: metabolik asidozun korreksiyası 

kaliumu hüceyrə daxilinə keçirir.  Hidrokarbonat natrium məhlulu 

(5%-li 200 ml məhlul), qlükozanın hipertonik məhlulu ilə (50 ml) və 

10–15 BV insulin istifadə olunur.

Beta-2-adrenomimetriklər (dopamin, alupent, fenoterol) kaliumun 

hüceyrəyə daxil olmasını stimulyasiya edir. Kaliumun qaraciyərdə 

birləşdirilməsi qlükoneoqenez hesabına  əldə olunur. Bu məqsədlə 

1 saat ərzində 500 ml 20%-li qlükoza məhlulu v/d infuziya olunur 

və 30–40 BV adi insulin d/a yeridilir. Sonra 50 ml 5%-li qlükoza 

məhluluna keçilir.

Yüksək doza furosemid (2000 mq/gün, v/d) və mannitol kaliumun 

sidik ilə ekskresiyasını artırır. MBT-dən K ionunun çıxarılması üçün 

işlədici dərmanlar, sorbentlər, iondəyişən qətran (polistirensulfonat 

natrium), sorbit, yaxud ksilit istifadə olunur.



83

Metabolik asidozun müalicəsi

Yüngül metabolik asidozda daxilə hidrokarbonat natrium və 

ya sitrat natrium təyin edilir. Dekompensasiya olunmuş metabolik 

asidozda qələviləşdirən məhlullar v/d yeridilir və miqdarı xüsusi 

formula ilə hesablanır. 8,4%-li natrium hidrokarbonat üçün:

8,4%-li NaHCO

miqdarı=BE×0,3×bədən çəkisi (kq)



BE – bufer əsasların yerdəyişməsi. 1 ml 8,4%-li məhlulda 1,0 

mekv HCO


3

 vardır.


Trisamin üçün:

8,3 ml 0,3 M məhlul × bədən kütləsi

Ağır asidozda izotonik qələviləşdirici məhlulun v/d yeridilməsi 

sürəti 50–75 damcı/dəq (200–300 ml/saat),  trisamin üçün 100–120 

damcı/dəq (300-600 ml/saat) seçilir.

Na hidrokarbonat məhlulu hiperhidratasiyanı  və hipertoniyanı 

artıraraq ürək çatışmazlığını yarada və ya dərinləşdirə bilər, odur ki, 

bunları nəzərə almaq vacibdir.

Laktat məhlulları şok, qaraciyərin zədələnməsi və ürək çatışmazlığı 

zamanı  əks göstəriş hesab olunur. Trisamin süd turşusunu qanda 

artırmadığı üçün şokda istifadə oluna bilər, həmçinin Na və suyu 

bədəndə ləngitmir, amma anuriya halında və hamiləlikdə istifadəsi 

əks göstərişdir.

Dehidratasiyanın müalicəsi

Dehidratasiya zamanı onun növündən asılı olaraq v/d natrium 

xloridin izotonik, hipertonik və ya hipotonik məhlulu, 5%-li 

qlükoza məhlulu ilə birlikdə itirilmiş məhlul həcmində və natrium 

çatışmazlığı miqdarında yeridilir. Bəzən bədənə yeridilən mayenin 

həcmi 4–10 l/gün qədər ola bilər.

Suyun və Natrium qıtlığının hesablanması formulu:

Su qıtlığı (l)=0,2×bədən kütləsi (kq)×(Nah-Nan/Nan)

Natrium qıtlığı (mmol/l)=0,2×bədən kütləsi (kq)× (Nan-Nah)

Nah – xəstədə olan Na-nın həqiqi miqdarı; Nan – nominal normal 

Na miqdarı.

Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 


84

Dializ

Hiperhidratasiyanın müalicəsi

Hiperhidratasiya XBÇ zamanı xəstənin vəziyyətini pisləşdirən ən 

əsas  patogenetik faktordur. Bu zaman dehidratasiya terapiyası təyin 

olunur. Müalicə tədbirləri aşağıdakı dörd istiqamətlərdə aparılır:

– bədənə daxil olan mayenin miqdarı məhdudlaşdırılır;

– saluretiklərin dozası  tədricən artırılaraq 1000–2000 mq/gün 

çatdırılır (furosemid, etakrin turşusu);

– diareya yaradılır (sorbit ya ksilitin 75%-li 150 ml məhlulunu 

xəstə 1 saat ərzində daxilə qəbul edir). Diareya zamanı xəstə 3–4 l 

su itirir;

– hemodiafi ltrasiya, yaxud izolə olunmuş ultrafi ltrasiya.

Hiperfosfatemiyanın və hipokalsiyemiyanın müalicəsi

Fosfor-kalsium  mübadiləsi pozğunluqlarını korreksiya etmək və 

renal osteodistrofi yanı (ikincili hiperparatireoz) aradan qaldırmaq 

üçün kalsium karbonat və başqa fosfat–birləşdirən preparatlar 

istifadə olunur.

Bəzi hallarda, xüsusən kanalcıqların zədələnməsi ilə gedən 

xəstəliklərdə XBÇ-nin dializönü mərhələsində ikincili hiperparatireoz 

inkişaf edir. Vitamin D-nin aktiv forması (kalsitriol, alfakalsidol) 

istifadə olunur. Müalicə parathormonun qanda səviyyəsinin normaya 

nisbətən 3–4 dəfə artıq olduğu zaman başlanılır. Bu müalicə zamanı 

mütləq kalsium-fosfor hasilinə  nəzarət edilir və parathormonun 

səviyyəsi yoxlanılır. D vitaminin aktiv preparatlarının nəzarətsiz 

istifadə olunması ürəyin və damarların kalsifi kasiyası qorxusu və 

başqa ağırlaşmaların yaranması təhlükəsini ortaya çıxarır.

Hiperfosfatemiyanın aşağı salınması üçün (qanda fosforun 

səviyyəsi 5 mq%-dən çox olmamalıdır) pəhriz tədbirlərindən əlavə 

fosfatların bağırsaqdan sorulmasının qarşısını alan preparatlar (fosfat 

birləşdiriciləri) məs., kalsium karbonat 3–6 q/gün daxilə verilir.

Hipokalsiyemiya və uremik hiperparatireozun profi laktikası üçün 

vitamin D preparatları (Kalsium D

3

 nikomed, 22-oksakalsitriol, 



parikalsitol, falekalsitriol)  istifadə olunur.

85

Anemiyanın müalicəsi

Nefrogen anemiya 4 əsas patogenetik səbəbdən baş verdiyi üçün 

müalicə tədbirləri onlara qarşı yönəldilir:

– Endogen eritropoetinin qıtlığını aradan qaldırmaq;

– Dəmirin bədəndəki qıtlığını aradan qaldırmaq;

– Uremik zərdabda eritrositlərin həyat dövrünün azalması baş 

verdiyi üçün bədənin adekvat dializlə effektiv depurasiyasını təmin 

etmək;


– Eitropoezin inhibitorlarının peyda olmasının qarşısını adekvat 

dializlə almaq. 

Anemiya miokardda və başqa parenximatoz orqanlarda ağır 

dəyişikliklərə səbəb olur, odur ki, onun korreksiyası dializə qədərki 

mərhələdən aparılmalıdır. Bunun üçün rekombinant eritropoetindən  

istifadə olunur. Hemoqlobinin səviyyəsinin 110 q/l-dən aşağı düşməsi 

eritropoetinin təyin olunmasına göstəriş sayılır. Eritropoetin istifadə 

olunduqda dəmirin bədəndə funksional qıtlığı başlayır, ona görə 

dəmir mübadiləsinin  əsas göstəricilərinin (ferritinin səviyyəsi və 

transferrinin doyma %) qan zərdabında təyini vacibdir. Dəmirin 

funksional və mütləq qıtlığını aradan qaldırmaq üçün bədənə daxilə 

və parenteral yolla (vena daxilinə) dəmir preparatları  yeridilir      

(şəkil 3.1).

XBÇ zamanı dəmirə olan tələbatın hesablanması. Hemoqlobinin 

səviyyəsini 10 q/l yüksəltmək üçün 150 mq dəmir lazım olduğunu 

nəzərə alaraq aşağıdakı düstur ilə  dəmirə olan tələbat hesablanır 

(Grutzmacher P et al., 1992):

Dəmirə olan ehtiyac (mq) = 150 x (115 – ilkin Hb q/l), 

burada 115 – hədəf Hb q/l , hematokrit 35% olduqda.

Başqa formulaya görə  də  bədənin dəmir ilə doydurulmasının 

dozasının hesablamaq olar (P.A.Ford və D.H.Henry, 1996):

Dəmirin dozası = P x 2,3 x (15 – Hb) + 500,

Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 


86

Dializ

Burada:  dəmirin dozası – dəmirin kurs dozası, mq; P – bədən 

çəkisi, kq; Hb – hemoqlobin, q/dl.

İlk növbədə daxilə qəbul olunan dəmir preparatlarından istifadə 

olunur. Adətən preparatlar 200 mq/gün dozada, 2–3 qəbula verilir. 

Entral yolla verilən əsas dəmir preparatları:

– dəmir qlyukonat (12% elementar dəmir);

– dəmir sulfat (20% elementar dəmir);

– dəmir fumarat (33% elementar dəmir).

Dəmir qlükonat, yaxud sulfatın yan təsirləri nisbətən çoxdur, odur 

ki, dəmir fumarata üstünlük verilir. 

Dəmir preparatlarının enteral yolla qəbulundan sonra qanda dəmir 

göstəriciləri yaxşılaşmadıqda, yaxud preparatlara qarşı arzuolunmaz 

reaksiyalar olduqda dəmir preparatları vena daxilinə tətbiq edilir. 

Anemiyanın müalicəsi üçün dəmir preparatları ilə yanaşı, 

rekombinant eritropoetin preparatlarından (EPO) istifadə olunur. 

Amma bu zaman xəstələrdə Fe, fol turşusu və vitamin B

12

 



səviyyələrini normaya çatdırmaq lazım gəlir. Dializonu dövrdə 

EPO müalicəsinə 25–30% xəstələrin ehtiyacı olur. Xəstələrdə EPO 

müalicəsi ilə anemiya aradan qaldırıldıqdan sonra onların fi ziki yükə 

qarşı tolerantlığı artır, stenokardiya tutmaları tezliyi, sol mədəciyin 

hipertrofi yası  dərəcəsi azalır,  əqli fəaliyyət və  həyatın keyfi yyəti 

yüksəlir, seksual disfunksiya tezliyi azalır, qadinlarda hamilə qal-

maq tezliyi artır, ömür uzanır.

Qeyd olunanları  nəzərə alaraq EPO preparatlarının tətbiqi, 

həmçinin də, XBÇ-nin ən ağır fəsadı olan uremik  kardiomiopatiya-

nın qarşısını alan profi laktik tədbir sayılmalıdır. 

EPO tətbiqindən sonra uşaqlarda XBÇ nəticəsində ləngimiş fi ziki 

inkişaf yaxşılaşır, boy artır və böyrək çatışmazlığının inkişaf tempi 

azalır.


87

Şəkil 3.1Anemiyanın və onun müalicə nəticələrinin 

qiymətləndirilməsi alqoritmi

Fe – dəmir, TD% – transferinin doyma%, ZF – zərdab ferritini, ÜDS – ürək-

damar simptomları, EPO – eritropoetin preparatları, Hb – hemoqlobin

Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 


88

Dializ

XBÇ-nin konservativ müalicə mərhələsində EPO müalicəsi ancaq 

anemiyanı aradan qaldırmaq üçün, yəni Hb və Het göstəricilərini 

yaxşılaşdırmaq üçün aparılmır, bu həm də xəstəliyin kliniki gedişi 

göstəricinin yaxşılaşmasına görə edilir. Konservativ müalicə 

mərhələsində venadaxılı  dəmir preparatlarının yeridilməsi 40% 

xəstələrdə Hb səviyyəsinin  əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsinə 

səbəb olur. Hb səviyyəsinin yüksəlmədiyi hallarda bu xəstələrə də 

EPO müalicəsi aparmaq lazım gəlir.

Anemiyanın ürək-damar sistemi, mərkəzi sinir sistemi (MSS) 

tərəfi ndən  əlamətləri müşahidə edildikdə EPO müalicəsi hətta 

hematokritin 29–30% göstəricilərində aparılır. Kliniki nəzarət 

məqsədilə  xəstələrin  fi ziki  yükə davamlılığı  nəzərə alınır. EPO 

istifadə olunmasının əsas, mütləq əks-göstərişi  nəzarət olunmayan 

yüksək AH sayılır.

Dializönü dövrdə EPO

Dializönü dövrdə EPO müalicəsi dializ xəstələrinə nisbətən 

kiçik dozada (20–100 v/kq) həftədə 1 dəfə, dəri altına yeridilir. 

Hematokrit göstəricisi 30–35%-ə çatdırıldıqdan və anemiya 

simptomları aradan götürüldükdən sonra xəstə saxlayıcı dozaya (2 

dəfə az doza) keçirilir. Müalicə prosesində  dəmir mübadiləsinin 

göstəriciləri (zərdab ferritinin səviyyəsi, transferrinin doyma 

dərəcəsi %, hipoxrom eritrositlərin %) nəzarət edilir. Əksər hallarda 

EPO terapiyası  nəticəsində  bədəndə funksional dəmir qıtlığı baş 

verir, ona görə daxilə  dəmir fumarat, yaxud dəmir sulfat, adətən, 

vitamin C ilə birlikdə təyin olunur. XBÇ zamanı dəmirin MBT-dən 

sorulmasının pozulması müşahidə edildiyi üçün, o, vena daxilinə 

yeridilir. EPO müalicəsi zamanı AT ciddi nəzarət olunmalıdır, çünki 

EPO müalicəsi nəticəsində müşahidə olunan hipertoniya XBÇ-nin 

proqress etməsinə səbəb olur. Digər tərəfdən,  nəzərə alınmalıdır ki, 

AÇFİ istifadə olunduqda EPO preparatlarına tələbat artır.



89

Arterial hipertoniyanın müalicəsi

AH – XBÇ proqress etməsinin əsas səbəbi olub, ÜDS tərəfi ndən 

yaranan ağırlaşmaların  əsas səbəbidir. Odur ki, onu əsas ”uremik 

zəhər” hesab edənlər də vardır (B.Breuner, 2003). AT effektiv nəzarət 

olunması hipertoniya xəstəliyi, diabet, xroniki pielonefrit, podaqrik 

nefropatiya zamanı XBÇ-nin proqress etmə sürətini ləngidir. Amma 

xroniki qlomerulonefrit zamanı AH xəstəliyin proqress tempinə 

təsiri sübuta yetirilməmişdir, böyrək polikistozu zamanı isə  aşkar 

edilməmişdir. AH müalicəsi zamanı su-duz rejimi individual olaraq 

gün ərzində sidik ilə ekskresiya olunan Na miqdarına və poliuriya 

səviyyəsinə görə seçilir. Bədəndə artıq olan Na və suyun çıxarılması 

üçün  saluretiklər: furosemid, bumetanid, xlortalidon, etakrin 

turşusu, indapamid istifadə olunur. XBÇ müalicəsində qeyri tiazid 

saluretik-indapamid, həmçinin vazodilatator təsiri göstərir. Preparat 

lipid və karbohidrat mübadiləsinə mənfi  təsir etmir, sidik turşusunu 

bədəndə ləngitmir. Veroşpiron, triampur, hipotiazid, siklometiazidin 

tətbiqi XBÇ zamanı arzuolunmaz hesab olunur.

 Xəstəliyin müalicəsində aşağıdakı prinsiplər əsas götürülməlidir:

1.  gündəlik xörək duzunun qəbulunu 4 q-a qədər azaltmaq;

2.  dərmanları kiçik dozadan başlamaq;

3.  bir neçə dərmanı bir yerdə az dozada təyin etmək;

4.  əvvəl bir dərmandan başlamaq, sonra başqalarını bir-bir əlavə 

etmək;

5. iki ildən artıq davam edən böyrək hipertoniyasını sonrakı 



dövrdə daim müalicə etmək;

6. böyrək çatışmazlığı olduqda arterial qan təzyiqini çox ehtiyatla 

aşağı salmaq  (böyrəklərin funksiyası pisləşir);

7. hemodinamik varianta görə müalicəni başlamaq. Bunu təxmini 

olaraq bazal təzyiqin təyini ilə aşkar etmək olar: – arterial qan təzyiqi 

iki dəfə – uzanmış halda və 5 dəqiqədən sonra ayaqüstə ölçülür. 

Ölçmələr arasındakı fərq 20–30 mm civə sütunundan çox olduqda 

hiperkinetik variantın olması haqda fi kirləşmək lazımdır.

Müalicə  əsasən böyrəklərin funksional vəziyyətindən asılıdır. 

Yumaqcıq  fi ltrasiyası 40 ml/dəq-dən çox olduqda tiazid sidik-



Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 

90

Dializ

qovucusu, β–adrenoblokator və lazım olduqda vazodilatator, yaxud 

α-adrenoblokator təyin edilir.

Yumaqcıq  fi ltrasiyası 40 ml/dəq.-dən aşağı düşdükdə tiazid-

furosemidlə  əvəz olunur. Ən çox böyrəklərin funksiyasını yaxşı-

laşdıran dərmanlar (AÇFİ qrupu preparatları, dopegit, prazozin, 

hidralazin) işlədilir. Diazoksid (100–200 mq) və propranololun 

(160-180 mq) kombinasiyasının effektivliyini xüsusi qeyd etmək 

lazımdır.

Böyrəklərlə AH  münasibəti qüsurlu dövran şəklini alır, belə ki, 

başlanğıcda böyrək xəstəliyi yüksək arterial təzyiqi yaradırsa, sonra 

böyrək özü  arterial hipertenziyanın zədələdiyi hədəfə çevrilir ki, bu 

da XBÇ-nin inkişafına təkan verir. Ona görə böyrək xəstəliyi zamanı 

hipertoniyanın müalicəsi labüd şərtlərdən biri olur, hətta arterial 

təzyiqin göstəricilərini 120/80 mm c.süt. səviyyəsinə salmaq tövsiyə 

olunur (B.Brenner, 1997).

Nefroloji xəstələrdə AH müalicəsi zamanı ilk növbədə  bədənə 

qida ilə daxil olan natriumun miqdarını azaltmaq və  gündə istifadə 

olunan xörək duzunun miqdarını  5 q-a qədər endirmək tövsiyə 

olunur. İstisna olaraq böyrək  polikistozu, duz itirən nefrit və XBÇ-

nin bəzi formaları zamanı xörək duzunun qəbulu azaldılmır. BH 

zamanı hipotenziv terapiyanı əsas xəstəliyin patogenetik müalicəsi 

ilə müştərək aparmaq lazım gəlir. Bu zaman istifadə olunan 

preparatların (qlükokortikoidlər, siklosporin A, heparin, dipiridamol, 

qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar və s.) da AH-ya təsiri nəzərə 

alınmılıdır.

Hazırkı dövrdə BH-nın müalicəsində istifadə olunan preparatları 

aşağıdakı qruplara bölmək olar:

1. Sidikqovucu preparatlar;

2. Angiotenzini çevirən fermentin inhibitorları (AÇFİ);

3. Kalsium antaqonistləri ;

4. β – blokatorlar;

5. α – adrenoblokatorlar;

6. Angiotenzin II reseptorlarının blokatorları.



91

Diuretiklər.

 Böyrək xəstəliklərinin  əksəriyyəti bədəndə su və 

natriumun saxlanması ilə müşayiət olunduğu üçün diuretiklərin 

tətbiqi bütün hallarda zəruri olmaqla, patogenetik cəhətdən də 

əsaslandırılmış hesab olunmalıdır. Diuretiklərin (natriuretiklərin) 

hipotenziv təsiri ürək atımının azalmasına səbəb olan mübadilə 

qabiliyyətli natriumun, artıq suyun bədəndən xaric olması və ümumi 

periferik müqavimətin azalması hesabına baş verir. Böyrəklərin 

funksiyaları lazımi səviyyədə olduqda tiazid diuretiklərdən 

(hidroxlortiazid) və tiazidəbənzər diuretiklərdən (indapamid) 

istifadə   olunmalıdır. XBÇ olan xəstələrə  və  şəkərli diabetdə il-

gək diuretikləri (furosemid, etakrin turşusu, bumetanid) istifadə 

olunmalıdır.

Diuretiklərin mənfi   təsirlərindən hipokaliemiyanı (tiazidlərin 

tətbiqi zamanı daha çox), hiperqlikemiyanı (tiazidlər,  furosemid),    

hiperurikemiyanı (tiazidlər), mədə-bağırsaq pozğunluqlarını, 

impotensiyanı göstərmək lazımdır.

Angiotenzini çevirən fermentin inhibitorları.

 Bu qrupa daxil 

olan dərman preparatları AÇF (kininaza II) təsirini tormozlamaqla, 

bir  təfərdən angiotenzin  I-in angiotenzin II-yə çevrilməsinin qarşısını 

alır, digər tərəfdən toxuma kininlərinin parçalanmasını dayandırır. 

Hətta AÇFİ preparatlarının böyrəkqoruyucu təsiri aşkar edilmişdir 

(Opil L.H.,1992). Yumaqcıqdaxili qan təzyiqini endirməklə AÇFİ 

qrupu preparatları böyrək qan dövranını yaxşılaşdırır, bununla 

da nefroprotektiv təsir göstərir, böyrəyin işemik xəstəliyinin 

proqressinin dayanmasına səbəb olur, qlomerulosklerozun inkişaf 

etməsinin qarşısını alır və yaxud onun inkişaf tempini ləngidir. 

Həmçinin böyrək xəstəlikləri zamanı müşahidə olunan ürəyin sol 

mədəciyinin hipertofi yasının dərəcəsinin də AÇFİ qrupu preparatları 

tərəfi ndən reqress etməsinin müşahidə olunması haqda elmi 

araşdırmaların nəticələri əldə edilmişdir.

3.2 saylı cədvəldə ən çox tətbiq olunan AÇFİ və onların dozaları 

verilmişdir.                                                                                    

Fəsil 3. Xronik böyrək çatışmazlığının müalicəsi 


92


Yüklə 9,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   34




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin