Mehman ağayev

Hemodializ 
Qanın (hemo-qan, dializ-təmizləmə) xüsusi filtrin (dializator)  kömə-
yi ilə yarımkeçirici membran vasitəsi ilə təmizlənməsi prosesidir. Cihaz 
cərrah tərəfindən yaradılmış xüsusi damar yoluna (fistula) xüsusi iynə 
ilə punksiya edilərək qan dövranına  birləşdirilir. Boru sistemi ilə qan 
 
140

---

dializatora təmizlənmək üçün daxil olur. Bu zaman xəstənin qanının 
müəyyən hissəsi (200-300 ml) bədəndən xaricdə olur, zərərli maddə-
lərdən təmizlənir, fasiləsiz olaraq dövr edir və sonda damarlara qayıdır. 
Standart olaraq dializ proqramı adətən həftədə 3 dəfə 4-5 saat davam 
edir və bu proqram hemodializ və ya periodik hemodializ adlanır. Əksər 
xəstələr həftədə 3 dəfə xüsusi şöbələrə - hemodializ mərkəzlərinə gələ-
rək bu əməliyyatı ambulator qəbul edirlər. Xəstə düzgün göstərişlə 
hemodializə seçilirsə o,  illərlə və ya 10 illərlə müalicə ala bilir və diali-
zin köməyi ilə  dolğun bir həyat yaşayır. Əgər xəstə ona tövsiyə olunan 
rejimə əməl edirsə və tibbi məsləhətləri yerinə yetirirsə iş qabiliyyətini 
saxlayır (şəkil 16). 
Xəstələr razı olduqda 3-6 ay dializ müalicəsindən sonra böyrək 
transplantasiyasına göndərilirlər. Bu dövrdə xəstələrin vəziyyəti yaxşı-
laşır, onlar reabilitasiya və hərtərəfli müayinə olunurlar. Dializsiz böy-
rəkköçürmə ancaq təşkilati işlər yaxşı qurulduqda aparıla bilər. 
 
 
 
Şəkil 16. Hemodializ. 
 
Proqram hemodializə göstərişlər. XBÇ zamanı proqram hemo-
dializə (PH) göstərişlər: 
1.
 
Kreatinin böyrək klirensi 10-15 ml/dəq/1,73 m
2 
 az; 
2.
 
Sidik cövhərinin böyrək klirensi 7 ml/dəq/1,73 m
2
  az; 
 
141

---

 
142
3.
 
Qanda kreatinin səviyyəsi 600-700 mk mol\l yüksək; 
4.
 
Qanda kaliumun səviyyəsinin 6,5 mmol/l yüksək; 
5.
 
Aşağıdakı kliniki əlamətlərin birinin olması: 
-
 
uremiya simptomları; 
-
 
su-duz mübadiləsinin nəzarətdən çıxması; 
-
 
qan təzyiqinin nəzarət olunmaması; 
-
 
proqressiv arıqlama; 
-
 
ağır asidoz. 
 
Proqram hemodializə nisbi əks göstərişlər: 
1.
 
 Bədxassəli şişlər; 
2.
 
UİX, miokard infarktı, ürək çatışmazlığı; 
3.
 
Xroniki hepatitin dekompensasiya mərhələsi, qaraciyər sirrozu; 
4.
 
Ağciyərin obstruktiv xəstəlikləri, aktiv vərəm; 
5.
 
Baş  beyin  damarlarının zədələnməsi; 
6.
 
Psixiki xəstəliklər (şizofreniya, epilepsiya, psixoz və s.); 
7.
 
Qan xəstəlikləri (aplastik anemiya, leykoz); 
8.
 
Aşağı intellekt səviyyəsi, sosial reabilitasiyaya marağın olma-
ması (alkoqolik, narkoman, evsiz avaralar); 
9.
 
Sinir sisteminin ağır xəstəlikləri; 
10.
 
Antikoaqulyant yeritdikdə massiv qanaxmanın yüksək riski 
olan xəstələr (uşaqlıq fibroması, Mellori-Veys sindromu, mədə və 12 
barmaq bağırsaq xorası). Ürək və magistral damarların  anevrizması.  
Qeyd etmək lazımdır ki, XBÇ ilə olan və proqram hemodializə 
potensial ehtiyaclı  xəstələrin vaxtında nefroloqun məsləhətinə gön-
dərilməməsi nəticəsində xəstəliyin kliniki gedişinin ağır şəkil aldığı 
zaman xəstəyə hemodializ müalicəsinin kömək göstərəcəyinə  təmi-
nat vermək mümkün olmur. Ona görə  də  xəstənin nefroloqun məs-
ləhətinə vaxtında göndərilməsi  çox vacibdir, çünki, bu mütəxəssislərlə 
görülən tədbirlər nəticəsində, dializönü dövrdə XBÇ ağırlaşmalarını 
aradan qaldırmaq imkanını verir. Digər tərəfdən hemodializ müalicə-
sinə göstərişi düzgün təyin etmədikdə  xəstələrin vəziyyətinin daha 
da pisləşməsinə və fatal sonluğun tezləşməsinə səbəb olur.  

---

 
143