Mehnat bozorida bandlikni ta’minlash ijtimoiy sheriklik reja: Aholining mehnatda bandligi va uning iqtisodiy asoslari

Mehnat bozorida bandlikni ta’minlash ijtimoiy sheriklik

REJA:

1.Aholining mehnatda bandligi va uning iqtisodiy asoslari

2.O’zbekiston Respublikasida aholining mehnatda bandligi tahlili

3.Mehnatda bandlik nazariyalari.

Mehnat resurslarining bandligi va uning darajasi har qanday davlat iqtisodiyotini ko’rsatuvchi va ifodalovchi belgilardan biridir.Mehnat resurslarining bandligi darajasi qanchalik past bo’ladi,ya’ni bu ikki iqtisodiy kategoriya bir-biriga nomutanosib xarakterga ega.O’zbekiston iqtisodiyotining barqarorligi va o’sishi mehnat resurslarining bandligi bilan uzviy bog’liqdir.
1.Aholining mehnatda bandligi va uning iqtisodiy asoslari
Aholining band bo’lgan guruhlari
Yollanib ishlovchilar va xorijiy davlatlarda ishlovchi ishchi guruhlari
Tadbirkorlar,fermerlar,a’zolari,ularning ish faoliyatida qatnashayotgan oila a’zolari
Qisman ish bilan band bo’lgan talabalar va uy bekalari
Aholining band bo’lgan guruhlari
Erkin kasbdagi ishchilar.Jamoat tashkilotlari,madaniyat birlashmalarida faoliyat yuritayotganlar
Harbiy va muqobil xizmatdagilar
Oilaning yordam beruvchi a’zolari bolalarni tarbiyalash bilan band bo’lganlar va katta yoshdagi fuqarolarga qaraydiganlar
Mehnatga layoqatli aholi dunyo miqyosida
2021-yil holatiga ko’ra,mehnatga layoqatli aholining taxminiy soni (15-64 yosh) taxminan 5.7 milliard kishini tashkil etadi,bu butun dunyo aholisining qariyb 72 foizini tashkil qiladi.Ammo shuni ta’kidlash joizki,mehnatga layoqatli aholi soni va bandlike darajasi mamlakatlar va mintaqalar orasida sezilarli darajada farq qiladi
Mehnatga layoqatli aholi dunyo miqyosida
Dunyo miqyosida 3 mlrd. Kishilar band bo’lgani holda,unda 1.65 mlrd.kishi yollanish asosida ishlaydilar va ish haqi oladilar,yana 1.5 mlrd. Kishi qishloq xo’jaligida,kichik oilaviy korxonalarda va mavsumiy ishlarda banddir.Global miqyosda bandlar umumiy dunyo aholisiga nisbatan 59.6 foizni tashkil etadi.Bu ko’rsatkich Yevropa Ittifoqida 2007-yilda 57 foizni tashkil etgan bo’lsa,2013-yilda 54.8 foizga qisqardi.
2.O’zbekiston Respublikasida aholining mehnatda bandligi tahlili
Oxirgi statistik ma’lumotlarga ko’ra,O’zbekiston Respublikasida bandlik darajasi 51.1 foiz atrofida bo’lib,aholining asosiy qismi qishloq xo’jaligi va xizmat ko’rsatish sohalarida ishlaydi.O’zbekistonda ishsizlik darajasi mintaqaning boshqa mamlakatlariga nisbatan past bo’lib,9.1 % atrofida.
O’zbekiston hukumati yangi ish o’rinlari yaratish,mehnat sharoitlarini yaxshilash va norasmiy bandlikni qisqartirishga qaratilgan turli siyosat va dasturlarni amalga oshirib kelmoqda.Bunga kichik va o’rta biznesni rivojlantirish,yoshlar tadbirkorligi dasturlari,maxsus iqtisodiy zonalar yaratish kabi tashabbuslar kiradi.
Umuman olganda,yaxshilash uchun imkoniyatlar mavjud bo’lsa-da,O’zbekistonda bandlik bilan bog’liq vaziyat nisbatan barqaror va hukumat har qanday muammolarni hal qilish va fuqarolarga ko’proq imkoniyatlar yaratish choralarini ko’rmoqda.
3.Mehnatda bandlik nazariyalari.
Klassik nazariyasi
Keyns nazariyasi
Klassik nazariyasi
Klassiklar (D.Rikardo,A.Smit,Sey,Maltus) fikrlariga ko’ra ishsizlik haddan tashqari yuqori ish haqi belgilash natijasida vujudga keladi.Ish haqi oshganda ishchi kuchi taklifi ham ortadi,ishchi kuchiga bo’lgan talab esa kamayadi.Bu qoida sof iqtisodiy qonun bo’lib,barcha bozorlarga tegishli bo’lgani kabi mehnat bozorida ham amal qiladi.D.Rikardo ish haqining tabiiy darajasidan ortib ketishi aholi sonining o’sishi va uning oqibatida ishchi kuchi taklifining ortishiga olib keladi,deb ko’rsatadi.
Keyns nazariyasi
Keyns nazariyasida ishchi kuchiga bo’lgan talab mehnatning bozor baholari tebranishlari bilan tartibga solinmay,balki jami talab boshqa hollarda ishlab chiqarish hajmi bilan tartibga solishadi.Keyns ham klassiklar ilgari surgan ish haqining pasayishi bandlikning oshishiga olib kelishi haqidagi fikrlarni inkor etmaydi.Biroq ish haqini kamaytirish bandlikning o’sishiga olib keluvchi yagona vosita sifatida qaramaslik lozim,deb ko’rsatadi.Ish haqi kamayganda korxonalarni ishchi kuchini sotib olishga qiladigan xarajatlari ham kamayadi.

1. Aholining band bo’lgan guruhlari nechta turga bo’linadi? 2.2013-yilda dunyo miqyosida ish bilan band aholi soni necha kishini tashkil qilgan? 3.2021-yilda bu ko’rsatkich qanchani tashkil etdi? 4. O’zbekistonda ishsizlik darajasi mintaqaning boshqa mamlakatlariga nisbatan past bo’lib,necha foiz atrofida? 5.Oxirgi statistik ma’lumotlarga ko’ra O’zbekistonda bandlik necha foiz?

Savollar

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT