MergedFile

3.3. Ədəbiyyat mənbələri 
  Ədəbiyyat mənbələri dedikdə elmi məlumatları özündə daşıyan sənədlər 
nəzərdə  tutulur.  Onlar  elmi  məlumatların saxlanılması  və  ötürülməsi  üçün 
vacib  vasitə  sayılır.  Tərtib  formasına  görə  ədəbiyyat  mənbələri  sənəd 
(kitab,  jurnal,  əlyazma  və  s.)  və  elektron  (sənədli  mənbələrin  elektron 
versiyaları,  elektron  bazalar,  tele  və  audiötürmələr,  qlobal  məlumat  şəbə-
kələri və s.) formalara bölünürlər.  
  XX  əsrin  ortasından  etibarən  elmi  ədəbiyyat  mənbələrini  sosial 
statusuna görə çap olunmuşlar və çap olunmamışlar kimi iki qrupa bölməyə 
başlayıblar.  Çünki,  yalnız  çap  olunduqdan  sonra  ideya  və  faktların  elmi 
mübadilə üçün geniş yayılması və rəsmi qeydiyyatı mümkün idi.   
Çap  olunmuş  ədəbiyyatlar  –  nəşriyyatda  redaktə  olunmuş  sənədlərdir: 
kitablar,  broşürlər,  monoqrafiyalar,  məcmuələr,  periodik  və  davam  edən 
nəşrlər,  patentlər,  standart  və  normativlər,  kataloqlar  və  s.  Onlar  geniş 
yayılmaq üçün nəşriyyat tərəfindən çoxaldılaraq çap olunurlar.   
Çap  olunmamış  ədəbiyyatlar  –  bu  nəşriyyatda  redaktə  olunmamış  və 
yalnız  əlyazma  hüququna  malik  sənədlərdir:  dissertasiyalar,  əlyazmalar, 
elmi-tədqiqat  və  sınaq-konstruktor  işlərinin  hesabatları,  elmi  tərcümələr, 
araşdırma materialları.   
Yeniliyinə  görə  elmi  ədəbiyyatlar  ilkin  və  ikinci  dərəcəli  olaraq  fərq-
ləndirilir.  İlkin  mənbələrə  elmi  tədqiqat  nəticəsində  birbaşa  əldə  edilən 

---

Ə
dəbiyyatların axtarılması 
 
 
 
74 
ilkin, empirik, nəzəri və ya yeni metodiki məlumat və faktlar daxildir. İlkin 
sənədlərə  və  nəşrlərə  çap  olunan  ktabların  böyük  bir  hissəsini,  broşürlərı, 
jurnalları, qəzetləri, standartları, dissertasiya və tərcümələri aid etmək olar. 
Çap  olunmuş  ilkin  sənədlərin  növləri  adətən  standartlaşdırılır.  Bədii 
ə
dəbiyyatlardan fərqli olaraq elmi ədəbiyyatlarda tərcümə praktikası geniş 
yayılmadığından elmi biliklər elə orijinal dildə verilir. Son illər çap olunan 
işlərin dəyəri onun beynəlxalq mətbuatda hansı miqyasda çap olunması və 
yayılması ilə qiymətləndirildiyindən demək olar ki, getdikcə elmi işçilər öz 
ə
sərlərini ingilis dilində çap etməyə cəhd edirlər. Gələcəkdə bu təmayülün 
daha da güclənməsi gözlənilir.  
İ
kinci  dərəcəli  mənbələrə  isə  ilkin  məlumatların  analitik  və  məntiqi 
emalı  nəticəsində  alınmış  sənədlər  daxildir  (sorğu  kitabları,  məlumat 
kitabçaları,  biblioqrafik  və  ona  oxşar  olan  digər  nəşrlər).  İkinci  dərəcəli 
ə
dəbiyyatların əsas funksiyası ilkin mənbələrin işıq üzü  görməsi haqqında 
operativ  məlumatı  yığcam  şəkildə  yaymaqdan  ibarətdir.  Onlar  da  ilkin 
ə
dəbiyyatlar kimi dövri və qeyri-dövri ola bilər.