MƏRKƏZİ Əliyeva Fatimə Elmar qızı

Резюме 

Проблема  современных  глобальных  проблем  и  международно-

правовых отношений является одной из важнейших проблем, стоящих перед 

доктриной международного права и соответствующей практикой. 

Вопрос  глобальных  проблем,  несомненно,  возник  раньше,  чем 

нормативный  аспект  философского  и  социального  измерения.  Эта  редко 

возникающая 

ситуация 

в  международных 

отношениях 

требовала 

определенных  усилий  по  сокращению  или  устранению  уровня 

несоответствия  между  степенью  понимания  угрозы,  угрожающей 

 

94 

 

 

человечеству,  и  отсутствием  практических  решений  этих  проблем 

участниками международного права. 

С  середины  70-х  годов  глобальные  проблемы  были  предметом 

исследований экономистов, политологов и философов. Эти проблемы менее 

тревожат  юристов,  поскольку  они  все  больше  влияют  на  современные 

международные  отношения.  Это  несоответствие  неясно,  поскольку  число 

государств  увеличивается  и,  следовательно,  возрастает  разнообразие 

интересов,  потребностей  и  целей  в  международных  отношениях,  с  одной 

стороны,  потенциальные  и  фактические  возможности  для  противоречий  и 

конфликтов, с другой стороны, схожи или даже одинаковы. 

Конечно,  многие  из  глобальных  проблем  уже  существовали.  Но  в 

нынешней ситуации у них резкая картина. Чтобы разрабатывать и внедрять 

решения  глобальных  проблем,  их  сначала  необходимо  исследовать  по 

существу.  Некоторые  глобалистские  теории  пытаются  доказать  свою 

трудолюбивую, 

неприводимую 

природу, 

объясняя 

проблемы 

с 

фаталистической  точки  зрения.  По  их  мнению,  эти  проблемы  неизбежно  и 

автоматически  должны  привести  к  трагическому  завершению.  Эта  позиция 

не  считается  правильной.  Будь  то  настоящие  или  будущие  глобальные 

проблемы,  его  можно  полностью  решить  на  основе  сочетания  действий, 

видения и целей прогрессивных социальных сил. 

 

Summary 

The  problem  of  contemporary  global  problems  and  international-legal 

relations is one of the most important problems facing the doctrine of international 

law and a good practice. 

The  question  of  global  problems,  uncertainly,  as  far  back  as  the  normative 

aspect  of  philosophy  and  social  dimension.  Eaton  is  a  crucial  situation  in 

international  arena,  requiring  discrimination  against  or  deprivation  of  liberty,  a 

 

95 

 

 

lack  of  understanding  of  the  human  rights  situation  in  the  world,  and  the  lack  of 

practical solutions to the problem of international law. 

From  the  1970s,  global  problems  have  been  investigated  by  economists, 

politologists and philosophers. The issue is horrified by the lawyer, as they are all 

the  more  attainable  on  the  international  arena.  This  is  not  the  case,  because  the 

state is accustomed to the development of a diversity of interests, needs and trends 

in  international  relations,  one-stop  shop,  potential  and  factual  capacity  for  anti-

constitutional and other conflicts, with other members. 

However, many of the global problems have already been eroded. But in the 

current  situation they  have  a sharp picture. In order to  work  out  and solve global 

problems, you have to worry about research. Some globalist theories emerge from 

proving  to  be  a  tragedy,  irreducible  pervading,  describing  problems  with  the 

fatalistic point of view. The problem is that the problem is immeasurably automatic 

and  must  be  accompanied  by  the  tragic  closure.  Neither  position  is  correct. 

Whether  the  current  or  future  global  problems,  it  can  be  totally  resolved  on  the 

basis of the act of combining actions, progressive social and social tensions 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

96 

 

 

                                        REFERAT 

 

Qlobal problemlərin mövcudluğunun dərk edilməsi 60-ci illərin axırı 70-ci 

illərin əvvəllərində yarandı. Şübhəsiz buna, BMT-nin Baş katibi U Tanın 1969-ci il 

tarixli ekoloji məruzəsi, həmçinin 1972-ci ildə daimi yeri Nayrobi olan dünya 

miqyaslı ekoloji müəssisə olan ətraf mühitin mühafizəsi proqramı -UNEP-in təsis 

olunması ilə bağlı Stokholmda təşkil olunan konfrans oldu. UNEP qərarların icrasını 

ixtisaslaşmış müəssisələr, məsələn, UNDP, daimi inkişaf üçün xüsusi yaradılmış 

Komissiya (Comission on Sustainable Development) təqib edirlər.60-cı illərin 

sonunda qanunvericilikdə ətraf mühitin qorunması üzrə dövlət proqramlarının əsası 

qoyuldu. Əvvəlcə Amerika Birləşmiş Ştatları 1969-cu ildə ekoloji qanunlar (National 

Environmental Protection Act) qəbul etdi. 1971-ci ildə ətraf mühitin qorunması üzrə 

vahid dövlət proqramını qəbul edən növbəti ölkə Almaniya Federativ Respublikası 

oldu. Qlobal məsələlərə olan maraq müntəzəm konfranslarla güclənir, nəticədə, 

istixana effektinin qarşısının alınması və “istixana qazlarının emissiyasının” 

məhdudlaşdırılması üçün beynəlxalq konvensiyalar, eləcə də Yer kürəsində yaşayan 

flora və faunanın qorunması üçün konvensiya yaranır. 

Müasir qlobal problemlər və beynəlxalq hüquq münasibətləri problemi həm 

beynəlxalq hüquq doktrinasında, həm də müvafiq təcrübədə həll edilən ən vacib 

problemlərdən biridir.Qlobal problemlərin mövzusu, şübhəsiz ki, fəlsəfi və sosial 

müstəvidə normativ aspektə nisbətən daha əvvəl ortaya çıxmışdır. Beynəlxalq 

münasibətlərdə nadir hallarda ortaya çıxan bu vəziyyət, insanlığa təhdid edən təhlükə 

anlayışının dərəcəsi ilə beynəlxalq hüquq subyektləri tərəfindən bu problemlərə 

praktiki həll yollarının olmaması arasında bir uyğunsuzluqun səviyyəsini azaltmaq və 

ya aradan qaldırmaq üçün müəyyən bir fəaliyyət tələb edirdi.Qlobal problemlərin 

xarakterik xüsusiyyətləri onların sosial inkişaf üçün əhəmiyyətlilik ölçüsüdür. Bu, 

sosial və s. münaqişələrin həllində ekoloji və təhlükəsizlik problemlərinə də aiddir. 

Ətraf mühitin optimallaşdırılması sosial inkişaf üçün ön şərtdir. Bundan əlavə, 

təbiətin qanunlarını öyrənmədən və istifadə etmədən cəmiyyətin inkişaf qanunlarını 

bilmək mümkün deyil, hər hansı bir qlobal prosesə müdaxilə bir çox sahəyə yayılmış 

zəncir reaksiyalarına səbəb olur.Qlobal ziddiyyətlərin digər xarakteristik 

xüsusiyyətləri onların mənbələrinin əsasən müsbət olmasıdır, yəni artan istehsal və 

insanların rifahı ilə əlaqələndirilir. 

Qlobal problemləri xarakterizə etmək üçün beynəlxalq təşkilatların qəbul etdiyi 

təsnifatdan istifadə etmək mümkündür. 

1. Bəşəriyyətin əsas sosial-iqtisadi və siyasi vəzifələri ilə bağlı problemlər: 

> dünya müharibəsinin qarşısının alınması; 

> Kosmosun qeyri-militarizasiyası; 

 

97 

 

 

> silahlanma və silahsızlaşdırma yarışının qarşısının alınması; 

> dünyanın sosial inkişafı üçün əhəmiyyətli mühitin yaradılmağı, az inkişaf etmiş 

ölkələrin inkişafındakı geriliyi aradan qaldırmaq. 

2. İnsan, cəmiyyət və elmi-texniki əlaqələrinə aid kompleks problemlər: 

* Elmi- texniki inqilabın nailiyyətlərindən səmərəli istifadə; 

* demoqrafik siyasəti həyata keçirmək; 

* təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi; 

* texnologiyanın insanlara mənfi təsirinin aradan qaldırılması. 

3. Sosial-iqtisadi proseslər və ətraf mühitlə bağlı problemlər: 

* xammal, enerji və ərzaq problemlərinin həlli; 

* Kosmosun sülh yolu ilə inkişafı və Dünya Okeanının zənginliyi; 

* demokratiya defistinin aradan qaldırılması və repressiyalara qarşı mübarizə. 

Bu təsnifat dünya ictimaiyyətinin qarşısında duran prioritet vəzifələri 

vurğulayır.Bütün bunları nəzərə alaraq, müasir qlobal problemlərin həllinin hüquqi 

aspektlərinin öyrənilməsinin aktuallıq kəsb etdiyini söyləmək olar. 

Tədqiqatın predmeti və obyekti. Tədqiqatın obyekti müasir dövrdə mövcud olan 

qlobal problemlərdir, bu problemlərin həllinin hüquqi aspektlərinin öyrənilməsi 

tədqiqatın predmetini təşkil etməkdədir.Tədqiqatın məqsəd və vəzifələri. Müasir 

qlobal problemlərin həllinin hüquqi aspektlərinin tədqiqi tədqiqatın məqsədini təşkil 

edir. Tədqiqatın informasiya bazası. Tədqiqat işinin yazılmasında iqtisadiyyata dair 

dərsliklərdən, xarici və yerli tədqiqatçıların bu sahədəki tədqiqat işlərindən 

bəhrələnmişdir. Tədqiqatın elmi yeniliyi. Tədqiqat işinin elmi yeniliyi aşağıdakılar 

hesab oluna bilər: 

* Qlobal problemlərin tədqiqi: nəticələr və təcrübi tövsiyyələrə nəzər salınmışdır 

* Qlobal problemlərin iqtisadi aspektləri müəyyənləşdirilmişdir 

* Dünya dövlətlərinin antiböhran tədbirlərini tədqiq edilmişdir 

* Mübahisələrin həlli üzrə beynəlxalq təşkilatların müasir sülhməramlı fəaliyyətinin 

təkamülü və tendensiyaları göstərilmişdir 

* Qlobal xarakterli problemlərin dövlətdaxili həlli müəyyən edilmişdir. 

 

98 

 

 

Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti. İşin praktiki əhəmiyyəti bundan ibarətdir ki, onun 

mühim nəzəri müddəaları, nəticələri, işlənib hazırlanmış təkliflər Qlobal problemlərin 

müəyyən edilməsində faydalı töhfələr təmin etməyə imkan yarada bilər. Tədqiqatın 

nəticələri ali təhsil müəssisələrində tələbələrə tədris edilən iqtisadi fənnlərin tədris 

edilməsində, buraxılış və kurs işlərinin yerinə yetirilməyində istifadə edilə bilər.İşin 

həcmi və strukturu. Dissertasiya işi giriş, 3 fəsil, 6 yarımfəsil, nəticə və təkliflər 

bölməsi ilə istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısından təşkil olunmuşdur.70-ci illərin 

ortalarından etibarən qlobal problemlər iqtisadçıların, politoloqların və filosofların 

araşdırma mövzusu olmuşdur. Bu problemlər daha az dərəcədə, hüquqşünasları 

narahat edir, çünki getdikcə daha çox müasir beynəlxalq münasibətlərə təsir edir. Bu 

disporporsiya aydın deyil, çünki dövlətlərin sayının artması və bu səbəbdən də 

beynəlxalq əlaqələrdə maraqların, ehtiyacların və məqsədlərin müxtəlifliyinin artması, 

bir tərəfdən, ziddiyyətlər və münaqişələrin yaranması üçün potensial və faktiki 

imkanlar, digər tərəfdən, oxşar və ya hətta eyni məqsədlər deməkdir.Qeyd edək ki, 

keçmişin ən xarakterik xüsusiyyəti xalqların azadlığı və öz müqəddəratını təyin 

etməsidir. Buna baxmayaraq, dövlətlər bir çox problemləri özləri həll edə 

bilmirlər.Dünyadakı problemlərin yaranmasının səbəbləri üzərində düşünən elm 

adamları, ilk növbədə, ortaya çıxmış dünya ictimaiyyətinin birliyinə, ilk növbədə 

dərin iqtisadi əlaqələri, güclənən siyasi, mədəni əlaqələri və yeni kütləvi ünsiyyət 

vasitələrini təmin edən müasir dünyanın bütövlüyünü göstərirlər. Planetin insanlığın 

tək bir evinə çevrilməsi şəraitində bir çox ziddiyyətlər, münaqişələr, problemlər lokal 

çərçivələri inkişaf etdirə və qlobal qlobal xarakter ala bilər.Aydındır ki, bu 

problemlərin həlli yalnız kompleks şəkildə mümkündür. Təsvir etdiyimiz qlobal 

problemlərin hər biri - ekoloji, ərzaq problemləri və nəhayət, elmi texniki 

problemlərin kompleksi bütün insanlarla sıx bağlıdır, insan fəaliyyətinin bütün 

sahələrinə təsir göstərir.Onların qarşılıqlı əlaqələrinin nümunələri, eləcə də baş verən 

proseslərin ümumi və xüsusi nümunələri hələ də öyrənilməlidir. Hal-hazırda 

iqtisadiyyat, eləcə də bir sıra əlaqəli elmlər seriyası inkişaf edir. Yeni fənlər yaranır, 

dəqiq elmlərin metodologiyası fəal şəkildə tətbiq olunur, müxtəlif iqtisadi məktəblərin 

dialoqu və konsolidasiyası davam edir. Cari iqtisadi böhranın qarşısını almaq 

mümkün olmadı, lakin dünya və milli iqtisadiyyatlar üçün onun nəticəsi elə də 

fəlakətli olmadı. Bu, iqtisadi nəzəriyyənin inkişafı ilə mümkün oldu.Bundan əlavə, 

dünya ictimaiyyətinin inteqrasiyaya ehtiyacı inkar edilə bilməz hala gəlir. Struktur 

əlaqələrə əlavə olaraq qlobal problemlər qlobal səviyyədədir. Yəni, onların həlli bütün 

dünya miqyasında və istisnasız bütün dövlətlərin iştirakı ilə mümkündür. Biz dünya 

təşkilatlarının əhəmiyyətinin artıdığını, Dünya ictimaiyyətinin fəaliyyətinin 

koordinasiyasının gücləndiyini müşahidə edirik. Bu proseslər daha da 

güclənəcəkdir.Lakin dünya iqtisadiyyatının inteqrasiya prosesi müəyyən çətinliklərlə 

üzləşməyə davam edəcək. Müxtəlif ölkələrin milli iqtisadiyyatları öz xüsusiyyətlərinə 

malikdir. Dövlətlərin öz maraqları var və şübhəsiz ki, onları müdafiə etməyə davam 

edəcəkdir. Aydındır ki, kifayət qədər təcrid edilmiş alt sistemlərin inteqrasiya prosesi 

və tək bir supersistemə çevrilməsi uzun və olduqca problemli bir prosesdir.Dünyanın 

bütün problemləri iqtisadi cəhətdən bir-birilə bağlıdır. Belə ki, ekoloji problemlərin 

həlli iqtisadi məsələlər həll olmadan mümkünsüzdür, bu da qismən ərzaq problemində 

əks olunur. Ərzaq problemi, öz növbəsində, coğrafi ərazilərdə sosial gərginlik daşıyır. 

 

99 

 

 

"Üçüncü dünya" ölkələrinin iqtisadi cəhətdən geri qalması onlarda əhalinin kəskin 

artması ilə bağlıdır, bununla yanaşı iqtisadi problemlərin kəskinləşməsi də ekoloji 

problemdə əks olunan silahlanma yarışına, təsir edir. Əlbəttə, bu problemlərin bir çox 

hissəsi əvvəllərdə mövcud olubdur. Ancaq hazırki şəraitdə onlar kəskin şəkil alıbdır. 

Qlobal problemlərinin həll yollarını işləyib hazırlamaq və reallaşdırmaq üçün ilk 

olaraq onların mahiyyəti ilə yaranma səbəbləri araşdırılmalıdır. Müəyyən qlobalist 

nəzəriyyələr sözügedən problemləri fatalist mövqedən izah etməklə, onların 

labüdlüyünü, qarşısıalınmazlığını sübut etməyə çalışırlar. Onların fikrinə görə həmin 

problemlər labüd şəkildə və avtomatik surətdə faciəli sonluqlara gətirib çıxarmalıdır. 

Bu mövqe düzgün sayılmır. İstər indiki dövrdə var olan, istərsə də gələcəkdə əmələ 

gələ biləcək qlobal problemləri mütərəqqi ictimai qüvvələrin fəaliyyətini, baxış və 

məqsədlərinin birləşdirməyə əsaslanaraq tamamilə həll etmək olar