Metodikasi kafedrasi mavzu: abu rayhon beruniyning ilmiy


  Beruniyning ijtimoiy-falsafiy qarashlari



Yüklə 459,22 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/14
tarix02.01.2022
ölçüsü459,22 Kb.
#46888
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14
abu rayhon beruniyning ilmiy- marifiy qarashlari

1.2 

Beruniyning ijtimoiy-falsafiy qarashlari 

Beruniyning  ijtimoiy-falsafiy  qarashlari  muayyan  diniy  cheklanishlariga  qaramay, 

o`sha  paytdagi  hukmron  islom  aqidalaridan  birmuncha  yuqori  turardi.U  fanning  qaysi 

sohasiga  murojaat  etsa,  uning  mustaqil  mavjudligini  tushunishdan  kelib  chiqdi.  Olim 

“Minerologiya”  nomli  asarida  inson  yer  yuzidagi  barcha  mavjudotlarga  qaraganda 

mas`uliyatliroq  vazifalarni  bajarishi  kerakligini  quyidagicha  ifodalaydi:  “Inson  tabiatning 

eng  oliy  zoti  kamolotidir,  inson  zoti  barcha  hayvonlardan  yuqori  turadi…  Insonga  katta 

sharaf ko`rsatilgan ― unga aql-zakovat va kuch armug`on etilgan. Shu sababdan, insonning 

ma`naviy qiyofasi uning oldiga qo`yilgan vazifalarga mos bo`lishi uchun u yuksak axloqli, 

bilimli, ma`rifatli bo`lmog`i darkor”.  

Beruniyning  ijtimoiy-falsafiy  qarashida  odam  tanasidagi  a`zolarning  bir-biriga 

zidligi,  ularda  bir-biridan  farq  qiluvchi  turli-tuman  xatti-harakat  va  fe`l-atrof  mavjudligi 

asoslangan.  “Odam,  ―  deydi  Beruniy,  ―  tabiati  jihatidan  bir-biriga  zid  a`zolar 

qo`shilmasidan tarkib topgan murakkab tanaga ega va shuning uchun uning holati o`z fe`l-

atvofiga  ko`ra  xilma-xil  bo`ladi.  Beruniyning  fikricha,  odamlarning  qiyofasi  bir-biriga 

o`xshasada, ular ayni chog`da bir-biridan farq qiladi. Bu farq ularning mijozi, fe`l-atvori va 

tabiiy xususiyatlarida namoyon bo`ladi”. 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com



11 

 

Beruniy  irqiy  tafovutlaridan  qat’iy  nazar,  odamlar  o`rtasidagi  do`stlik  va 



hamkorlikning kuchi insoniyat baxt-saodatining poydevori deb hisoblanadi. U jamoatchilik, 

axloq-odob, go`zallik qoidalariga rioya qilish har bir odamning burchi ekanini ta`kidladi. 

Beruniy  o`z asarlarida ta`limning ko`rgazmaliligi,  izchil,  maqsadga  muvofiq bo`lishi 

kerakligini,  shaxsning  barkamolligi,  kishilar  o`rtasidagi  ijobiy  axloqiy  munosabatlar  va 

olijanoblik kabi yuksak fazilatlarning mohiyatini asoslab bergan. 

Beruniy  o`z  dunyoqarashida  Xudoga  ishonish  har  bir  musulmonning  vazifasi  deb 

tushungan va oliyjanob insonning burchi islom qonun-qoidalariga rioya etishdangina iborat 

emas,  balki  yaxshilik  qilishdan  ham  iboratligini  uqtirgan.  “Yaxshilik  qilish,  ―  degan  edi 

Beruniy,  ―  umuman  hammaga  va  xususan  o`z  qarindoshlariga  zaiflik  chog`ida  ―  yaxshi 

istak bilan, iloji bo`lganda esa amaliy ish bilan yaxshilik tilashdir”.  

Beruniyning  ijtimoiy-falsafiy  qarashlarida  kishilarga  beg`araz  xizmat  qilib,  yordam 

ko`rsatish, odamlar o`rtasida kelishmovchiliklarni  vujudga  keltiradigan pul  va  molu  dunyo 

nafsini tiyish haqidagi g`oyalar alohida o`rin olgan. 

Beruniy  ilm-fanning  muxlisi  va buyuk  homiysi sifatida  mamlakatning obodonchiligi 

ilm-fanning  gullashiga  bog`liq,  odamlarning  baxti  esa  uning  ma`rifatida  deb  bilgan. 

Ma`rifat dushmanlariga, yomon urf-odatlarga, adolatsizlikka qarshi bo`lgan. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com



12 

 


Yüklə 459,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   14




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin