Metrologiya, standartlash va sertifikatsiy a

Fanning o‘quv rejasidagi boshqa fanlar bilan o‘zaro bogMiqligi va 
uslubiy jihatidan uzviy ketma-ketligi
«Metrologiya, 
standartlash 
va 
sertifikatsiya» 
fanini 
o‘qitishda 
«Materialshunoslik», «Chizma geometriya va muxandislik grafikasi», «Umumiy 
psixalogiya», «Mehnat ta'limi praktikumi», «Oliy matematika asoslari», «Fizika», 
«Texnik mexanika» va boshqa fanlar bilan uzviy bog‘lab olib boriladi.
3

---

Fanning ta'limdagi o‘rni
Mazkur fanni o‘qitishda umumiy o‘rta ta'lim maktablari mehnat ta'limi 
darslari bilan bevosita aloqada bo‘Hb, zamonaviy ishlab chiqarish korxonalarida 
o‘lchov va nazorat qilish asbob-uskunalari, vositalariga qoyilgan talablar xaqida 
o‘quvchilarga bilim berilishi ko‘zdatutilgan.
Fanni o‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik 
texnologiyalar
Mazkur fanni o ‘qitishda plakatlar, chizmalar, ko‘rgazmali texnik vositalardan 
(kopyuter texnikasi, kinofilm, 
videofilm, diafilm, 
slaydlar va elektron 
versiyalardan, hamda yangi pedagogik texnoloigiyalar asosida o‘qitish), bilim, 
ko‘nikma va malakalami hosil qilishini ko‘zdatutadi.
Asosiy qism
Fanning nazariy (leksiya) mashg‘ulotlari mazmuni
Metrologiya va texnik o‘lchashlar. 
«Metrologiya, 
standartlash 
va 
sertifikatsiya» fani va uning mahsulot sifatini oshirishdagi roli. Metrologiya va 
texnik o‘lchashlar. Asosiy tushuncha va ta'riflar. 0 ‘lchash vositalari va usullari, 
o‘lchashdagi noaniqlik (xatolik)lar. Universal va avtomatlashgan o‘lchash usullari.
0 ‘zbekiston 
Respublikasining 
Davlat 
standartlashtirish 
tizimi. 
Standartlashtirish 
va 
iqtisod. 
Standartlaming 
kategoriyalari 
va 
turlari. 
Standartlashtirish 
usullari: 
unifikatsiya, 
agregatlash 
va 
tipizatsiyalash. 
Standartlashtirishda davlat nazorati. Korxonalarda standartlashtirish. Sohalararo, 
kompleks 
va 
odimlovchi 
standartlashtirish. 
0 ‘zaro 
almashinuvchanlik. 
Almashinuvchanlik asoslari va vazifasi. 0 ‘zaro almashinuvchanlik turlari. 0 ‘zaro 
almashinuvchanlikni hozirgi holati va istiqboli. Val va teshik sistemasi (atamasi).
Dopusk va o‘tkazishlar. 0 ‘zbekiston Respublikasining yagona dopusk va 
o‘tqazishlar sistemasi. Xalqaro dopusklar sistemasi. Nominal va haqiqiy 
o'lchamlar. Chekli chetga chiqishlar. Dopusk maydoni. Chizmalarda chekli chetga 
chiqishlaming belgilanishi. Dopusk birligi va kvalitet. 0 ‘tqazishlar, oraliq, tarangli 
va o‘tuvchi o‘tqazishlar. 
Mashina detallarining geometrik shakldan va 
joylashishdan og‘ishlari. Shakldan og‘ishlar va sirtlar hamda o ‘qlaming 
joylashishiga tegishli dopusklaming chizmalarda belgilanishi
Detal 
sirtlarining 
g‘idir-budurliklari. 
G‘adir-budurlik 
paremetrlari. 
Sirtlaming g‘adir-budurligini o‘lchash usullari va vositalari. Chizmalarda 
sirtlaming g‘adir-budurligini belgilash. Silliq tsilindrik birikmalaming dopusk va 
o‘tqazishlari. 1 dan 500 mmgacha boMgan o'lchamlar uchun dopusklar va 
o'tqazishlar. 0 ‘tqazishlami tanlash. Dumalash podshipniklarining dopusklari va 
ulami o‘tqazish.
Burchak oMchamlari va konussimon birikmalar uchun dopusklar. Konus 
birikmalarga tegishli dopusklar va 
0
‘tqazishlar. Burchaklarni nazorat qilish 
metodlari va vositalari. Konuslami nazorat qilishning bilvosita metodlari. 
Konuslami kalibrlar bilan nazorat qilish. Rezbali birikmalarga tegishli dopusklar
4

---

va ulami nazorat qilish. Biriktirish rezbalariga qoyiladigan talablar. Metrik rezbali 
birikmaning profili. Rezbali birikmaning dopusklar maydonining joylashish 
sxemasi. Rezbali birikmalarda o ‘zaro almashuvchanlik. Rezbaning ayrim 
parametrlarini nazorat qilish vositalari.
Tishli g‘ildiraklar va uzatmalarga tegishli dopusklar. Tishli g‘ildiraklaming 
turlari va asosiy elementlari. Tishli g‘ildiraklar va uzatmalami nazorat qilish 
vositalari. 
Shponkali 
va 
shlitsali 
birikmalaming 
dopusklari. 
Shponkali 
birikmalarda dopusklar va o‘tqazishlar. Shlitsali birikmalami nazorat qilish 
kolibrlari. 0 ‘lchamlar dopusklari. 0 ‘lchamlar zanjirining asosiy tushunchalari. 
0 ‘lchamlar zanjiri va uni hisoblash. Mahsulot sifati va uni boshqarish. Mahsulot 
sifati. Mahsulot sifatiga ta'sir qiluvchi omillar. Bozor iqtisodiyoti sharoitida 
mahsulot sifatini boshqarishning xususiyatlari. Marketing xizmati. Mahsulot 
sifatini attestatsiyalash. Mahsulot sifatini nazorat qiluvchi xalqaro tashkilot. 
Xalqaro sifat markazi.