Metrologiya, standartlashtirish va sifatni

Metrologik ta’minotni
shunday ta’riflash mumkin. O‘lchash- 
lar birliligini ta’minlash va talab etilgan aniqlikka erishish uchun 
zarur b o ‘lgan texnikaviy vositalar, tartib va qoidalar, me’yorlar, 
ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tatbiq etilishi.
Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki, 
metrologik
ta’minotning vazifasiga
quyidagilar yuklatilgan:
• o ‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta’min­
lash va tatbiq etish;
• o ‘lchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash 
va tavsiya etish borasidagi me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish va 
tatbiq etish;
• hujjatlarni ekspertizadan o ‘tkazish;
• o ‘lchash vositalarining davlat sinovlari;
• o ‘lchash vositalari va uslublarining metrologik attestatsiyasi 
va hokazolar.
Metrologik ta’minot ilmiy, tashkiliy, texnikaviy va me’yoriy- 
uslubiy asoslarga b o ‘linadi (2.19-rasm).
Metrologik ta’minotning to‘rtta tashkil etuvchisi mavjuddir:
1. Ilmiy asosi: metrologiya — o ‘lchashlar haqidagi fandir.
2. Tashkiliy asosi — davlat va mahkamalardagi metrologik xiz- 
matdan tashkil topgan O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati.
80

---

_____ I--------
Ilmiy
I
Metrologiya
M etrologik ta ’m in o tn in g asoslari
I
I
Tashkiliy
Davlat
metrologik
xizmati
Ilmiy
tashkilotlar
Ishlab
chiqarish
korxonalari
I
Texnikaviy
Davlat
etalonlari
Fizikaviy 
kattaliklar 
birligi 
o ‘lchamini 
uzatish tizimi
Namunaviy va 
ishchi o ‘lchash 
vositalari
O ‘lchash 
vositalarining 
davlat sinovi
O ‘lchash
vositalarini
qiyoslash
1
M e’yoriy-
uslubiy
Davlat
standartlari
Texnikaviy
shartlar
Uslubiy
q o‘llanmalar
Q o‘llanmalar
Nizomlar
Y o ‘riqnomalar
Standart
namunalar
Standart
ma’lumotlar
2.19-rasm. Metrologik ta’minotning asoslari.
3. 
Texnikaviy asoslari — kattaliklar birliligining davlat etalonlari, 
kattaliklar birliligini etalonlardan ishchi vositalarga uzatish, o ‘lchash 
vositalarini yaratish va ishlab chiqishni yo‘lga qo‘yish, o ‘lchash 
vositalarining majburiy davlat sinovlari va ularni bajarish uslub- 
larining metrologik attestatsiyasi, o ‘lchash vositalarini ishlab chi­
qish, ta’mirlash va ishlatishda majburiy davlat qiyoslashidan o ‘tka- 
zish, modda va materiallarning tarkibi va xossalari b o ‘yicha standart 
namunalarni yaratish, standart ma’lumotnomalar, mahsulotning 
majburiy davlat sinovlari.
81

---

4. 
M e’yoriy-uslubiy (qonuniy) asoslari — tegishli respublika 
qonunlari, davlat standartlari, davlat va tarmoqlarning me’yoriy 
hujjatlari.
Metrologik ta’minotning o ‘z oldiga qo‘ygan