Metrologiya, standartlashtirish va sifatni

rish quvvati bilan ta’minlangan.
3.7.2. Turlash usuli
Standartlashtirishning turlash (tipizatsiya) usuli — funksional
vazifalari bo‘yicha bir-biriga yaqin bo‘lgan turli obyektlarni yara-
tishda asos (baza) sifatida qabul qilingan majmua uchun obyekt
turlarini belgilashga qaratilgan usul hisoblanadi.
135

---

To ‘plagich
Avtoklav
Mernik
Sisterna
0 1 2
Й
o o ^ ' i
1
Ъ
-
Eritgich
Reaktor
Sovitkich
Qizdirgichli
qabul qilgich
Ichki isituvchi
kamerali bug ‘latgich
apparati
! 
0 1 2 0 0
!
1 1
* 
!
D - t - g
Gazni quritgich
Tashqi isituvchi
kamerali bug ‘latgich
apparati
3.9-rasm. 12 ta unifikatsiyalashgan detallardan yig‘iladigan turli xil
qo‘llanishga m o‘ljallangan kimyoviy apparatlarning konstruktiv-
unifikatsiyalashgan qatori.
136

---

Р> 
(О)
\о)—Со,
■
ю р
^—(о:
tow o;
10)—(oj
P > ® 4 K O F
3.10-rasm. Bir o ‘qli shatak asosida yaratilgan turli maqsadlarga mo‘ljallangan
mashinalar:
1
— meliorativ ishlar uchun mashinalar; 
2
— umum m o‘ljallangan qurilish
mashinalari; 
3
— kommunal xo‘jaligi uchun mashinalar.
1
2
3
137

---

1
— —
v—
*@- 
,c@-@ ^
3.11-rasm. Ikki o ‘qli shatak asosida yaratilgan turli maqsadlarga
m o‘ljallangan mashinalar:
1
— yuklash ishlari uchun mashinalar; 
2
— o‘rmon ishlari uchun mashinalar.
5
3.12-rasm. Tayanch mashinalar:
1
— bir o ‘qli shatak; 
2
 — ikki o ‘qli shatak; 
3
 — ikki o ‘qli uzun tayanch shatak;
4 
— ikki o ‘qli o ‘ziyurar shassi; 
5
— maxsus shassi.
2
1
Turlash (tiplashtirish) ba’zan «bazaviy konstruksiyalar» deb
ham ataladi. Chunki turlash jarayonida optimal xossalari bo‘yicha
olingan majmuaga tegishli bo‘lgan obyekt tanlanadi, aniq bir
obyekt — buyum yoki texnologik jarayon qabul qilinganda esa
tanlangan obyekt faqat qisman o ‘zgarishi mumkin. Shunday qilib,
turlash kam sonli obyektlarga ko‘p sonli funksiyalarni tatbiq etish
hisoblanib, bunda berilgan majmuadagi alohida tur obyektlarining
saqlanishini ta’minlaydi.
138

---

Turlashning samaradorligi yangi buyum ishlab chiqarilayot-
ganda avval tekshirilgan, sinashgan yechimlarni qo‘llash, ishlab
chiqarishni tayyorlashni tezlashtirish va tannarxini pasaytirish,
alohida tur obyektlarini ishlatish sharoitlarini yengillatish va ularni
modifikatsiyalash asosida amalga oshiriladi.
Turlash standartlashtirishning samarali usullari qatorida uchta
asosiy yo‘nalishda rivojlanadi:
— umum mo‘ljallangan namunaviy buyumlarni standartlashtirish;
— namunaviy texnologik jarayonlarni standartlashtirish;