Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

Ichki yonuv dvigatellari. Bug‘ turbinasi
Amaliy topshiriq
Mis yoki aluminiy simni olib, bir joyidan bir necha marta buklab, 
keyin to‘g‘rilang. Shunda sim sinib ketadi. Sababini tushuntiring.
1. Nima uchun qaynoq choy qoshiqcha bilan aralashtirilganda soviydi?
2. Bir chelak suvni uyning 1-qavatidan 2-qavatiga olib chiqsak, uning ichki 
energiyasi o‘zgaradimi?
3. Ishqalanish tufayli ichki energiya ortishiga doir misollar keltiring.
41-MAVZU
ICHKI YONUV DVIGATELLARI. BUG‘ TURBINASI
Moddaning ichki energiyasidan ish bajarish uchun foydalansa 
bo‘lmasmikan? Quyidagi tajribani ko‘raylik. Probirkaga ozgina suv 
quyib, og‘zini tiqin bilan mahkam yopaylik. So‘ngra probirkani suv 
qaynaguncha qizdiraylik. Shunda hosil bo‘lgan bug‘ bosimi ortib, tiqinni 
otib yuborganini ko‘rish mumkin. Bu jarayonda yoqilg‘ining energiyasi 
bug‘ning ichki energiyasiga aylandi, so‘ngra bug‘ kengayib, tiqinni ko‘tarib 
ish bajardi.
Agar probirka o‘rnida silindr, tiqin o‘rnida porshen olinsa, oddiy 
issiqlik dvigateliga ega bo‘lamiz.
Issiqlik energiyasini mexanik energiyaga aylantirib beradigan 
qurilmaga issiqlik dvigateli deyiladi.
Issiqlik dvigatelining ko‘pgina turlari mavjud: bug‘ mashinasi, ichki 
yonuv dvigateli, bug‘ yoki gaz turbinasi, reaktiv dvigatel. Bug‘ning 
kengayishida ish bajara olishi Arximed zamonasidanoq ma’lum bo‘lsa-
da, ishlaydigan dastlabki issiqlik dvigatellari XVIII asr oxirida qurilib, 
bug‘ mashinasi deb atalgan. Unda alohida bug‘ qozoni bo‘lib, yuqori 
temperaturali bug‘ silindr ichiga kiritilib, porshenni harakatga keltirgan. 
Birinchi bug‘ mashinasi ingliz ixtirochisi Jeyms Uatt tomonidan 1768-yilda 
quriladi. So‘ngra uning boshchiligida 10 yil davomida 119 mashinani ishga 
tushirishgan. Dastlabki bug‘ avtomobilini 1770-yilda fransuz muhandisi 
J. Kyuno qurgan edi. Birinchi parovoz esa 1803-yilda ingliz ixtirochisi 

---