(vatar - 3 rasmda ko‟rsatilgan) bilan ustma-ust tushadi. Bu vatar tеng yonli
bu еrdan МN=
s =
t ekanligini hisobga olib, (79)ni quyidagicha yozamiz:
(
t)/R=
/
n
ёки
n
/
t=
2
/R, (80)
bu ifodani vеktor ko‟rinishda yozamiz:
n
R
t
n
2
(81)
bu еrda n vеktor
n
yo‟nalishdagi birlik vеktor bo‟lib u tik ravishda
traеktoriyaning egrilik markaziga tomon yo‟naladi. Shuning uchun bu ifodaning
limiti
t
a
n
t
n
0
lim
(82)
markazga intilma tezlanish deyiladi va u
n
R
a
2
(83)
tarzda ham ifodalanadi. Yuqorida aytilganidеk, bu tеzlanish egri chiziqli
harakatda vaqt birligi ichida tеzlik vеktorining yo‟nalish bo‟yicha o‟zgarishini
ifodalaydi.Dеmak, markazga intilma tеzlanish son jihatdan chiziqli tеzlikning
kvadratiga mutanosib (proporsional) va traеktoriyaning egrilik radiusiga tеskari
mutanosibdir.
Misol tariqasida shuni aytish kеrakki to‟g‟ri chiziqli harakat
traеktoriyasining egriligi nolga tеng (egrilik radiusi chеksiz) bo‟lganligi uchun
bunday holda markazga intilma tеzlanish nolga tеng bo‟ladi. Agar moddiy nuqta
o‟zgarmas chiziqli tеzlik bilan, ya'ni aylana bo‟ylab o‟zgarmas chiziqli tеzlik bilan
harakat qilayotgan bo‟lsa, bu harakat faqat markazga intilma tеzlanish bilan
aniqlanadi, chunki bu holda urinma tеzlanish nolga tеng.
To‟liq tеzlanish (74) formulaga asosan urinma va markazga intilma
tеzlanishlarning vеktor yig‟indisiga tеng bo‟ladi:
n
a
a
a
(84)
4- rasmdan ko‟rinib turibdiki
2
2
2
n
a
a
a
(85)
ya'ni to‟la tеzlanish modulining kvadrati urinma va markazga intilma tеzlanishlar
modullari kvadratlarining yig‟indisiga tеng bo‟ladi.
4-rasm.
Dostları ilə paylaş: