"Mexnat kishini ulug‘laydi" deydi Komenskiy. Shuning uchun bolani mexnatga yoshlikdan o‘rgatish kerakligini isbotlab beradi

Komenskiyning pedagogik nazariyasida talim - o‘qitish katta o‘rin egallaydi. Bunda u tabiylik usulini asos qilib oladi. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, bunda bolaning yoshi, bilim darajasi, psixologik xususiyatlari xisobga olinib darsni tabiat borlig‘iga moslab olib borish kerak degan goya ilgari suriladi. Komenskiy bolani yosh xususiyatlarini tabiiylik prinsipiga amal qilib davrlarga bo‘ladi.
1.Tug‘ulgandan 6 yoshgacha. Ona maktabi - bunda bolani mexnatga o‘rgatish, o‘z - o‘ziga xizmat qilishiga jalb etish kerak. Ona bolada axloqiy - tarbiyaning asoslarini to‘g‘rilik, xaqqoniylik, mexnatni sevish va xokozolarni vrkudga keltiradi. Ona maktabi bog‘cha yoshidagi bola tarbiyasini ko‘zda tutadi.
2.6-12 yoshgacha - xalq maktabi yoki ona tili maktabi. Bunda o‘quvchi eslashi, so‘zlashga o‘rganishi, yozishi, boshlang‘ich maktab ko‘nikmasini xosil qilishi kerak bo‘lib, buning uchun geometriya, geografiya, tabiyot, fanlarini o‘rganishi kerak bo‘ladi.
3.12-18 yoshgacha gimnaziya. Bunda bola tushunchasini, tafakkurqobiliyatini o‘stirish kerak, klassik tillar, tabiyot bilimlari, axloq,xudogo‘ylik fanlari o‘qitilishi kerak.
4.18-24 yoshgacha universitet, Akademiya. Bu o‘quv yurtlari o‘quvchiningirodasi, kishi shaxsini bir butun o‘stirishi kerak. SHunday qilib yuqoridagi biz ko‘rib o‘tgan to‘rt maktab Komenskiyning qarashicha o‘quvchilarni o‘ylashga mexnat qilishga, masalalarni mustaqqil echa bilishga, so‘zlashga, o‘z fikrlarini to‘g‘ri ifoda qilishga va isbotlab berishga o‘rgatishi kerak deydi.
"Mexnat kishini ulug‘laydi" - deydi Komenskiy. SHuning uchun bolani mexnatga yoshlikdan o‘rgatish kerakligini isbotlab beradi.
Komenskiyning pedagogik nazariyasida talim - o‘qitish katta o‘rin egallaydi. Bunda u tabiylik usulini asos qilib oladi. Bu usulning moxiyati shundan iboratki, bunda bolaning yoshi, bilim darajasi, psixologik xususiyatlari xisobga olinib darsni tabiat borlig‘iga moslab olib borish kerak degan goya ilgari suriladi. Tarbiyaning xalqchilligi xaqidagi g‘oya Ushinskiyning pedagogik nazariyasidagi eng asosiy g‘oyadir. "Xar bir mamlakatda bolalarni tarbiyalash tizimi", deb aytgan edi u, "Xalkning rivojlanish sharoitlari, uning extiyoj va talablari bilan belgilangan". «Hamma uchun umumiy bo‘lgan birgina tug‘ma moyillik borki, tarbiya xamisha shunga tayanishi mumkin: bu biz xalqchillik. deb atagan narsadir. Xalqning o‘zi tomonidan yaratilgan va xalqchillik asosiga qurilgan tarbiya shunday tarbiyaviy kuchga egaki, bunday kuch abstrakt g‘oyalarga asoslangan yoki boshqa xalqlardan olingan, eng yaxshi tizimlarda xam yo‘qdir».