“meyvə-TƏRƏVƏz və tamli mallarin



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/22
tarix05.03.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#10307
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22

 
4.3.2. Субтропик мейвяляр 
 
Нар  (Пунижа  эранатум)  истисевян  мейвядир,  жянуб  районларында  бежярилир. 
Вятяни  Азярбайжан,  Орта  Асийанын  исти  районлары  вя  Эцржцстан  щесаб  олунур. 
Нарын тяркибиндя 1,13%-я гядяр ашы маддяляри олдуьундан дяри ашыламаг цчцн вя 
бойа  маддяси  алынмасында  истифадя  едилир.  Нарын  тяркибиндя  8-19%  глцкоза  вя 
фруктоза,  1%  сахароза,  ширин  сортларда  0,2-2%,  турша-ширин  сортларда  2-3%,  турш 
нарларда  ися  3-7%  лимон  туршусу  вардыр.  Бундан  башга  нар  ширясиндя  0,53% 
минерал  маддя,  0,50%  азотлу  маддя,  7  мг%  Ж  витамини,  габыьында  11,85%  ашы 
маддяси,  9,07%  селлцлоза,  5,38%  пектин  маддяляри,  14,1%  редуксийаедижи  шякяр, 
1% туршу вардыр. 

 
68 
Нардан  тязя  щалда  истифадя  едилмякля  йанашы,  наршяраб,  нар  ширяси,  лимон 
туршусу  истещсал  едилир.  Йетишмясиндян  асылы  олараг  тезйетишян  (октйабрын 
яввялляриндя),  ортайетишян  (октйабрын  орталары  вя  ахыры)  вя  эежйетишян  (нойабрын 
яввялляриндя) груплара бюлцнцр. Сахланылма мцддятляри дя йетишмясиндян асылыдыр. 
Беля ки, тезйетишян 3 айа гядяр, ортайетишян 5 ай, эежйетишянляр 6 айа гядяр 1-2
0
Ж 
температурда сахланылыр. 
Азярбайжанда Шялли мяляси, Шащнар, Чящрайы эцлюйшя, Азярбайжан эцлюйшяси, 
Гырмызыгабыг,  Бала  Мцрсял,  Назикгабыг,  Гырмызы  вяляс  вя  с.  нар  сортлары 
йетишдирилир. 
Тязя  нарын  кейфиййяти  Азярбайжан  Республика  стандартынын  (РСТ  202-74) 
тялябляриня жаваб вермялидир. 
Янжир  (Фижус  жарижа  Л.)  юз  тяркибиня  эюря  гидалы  мейвядир.  Ясасян 
Загафгазийа, Крымын жянуб сащили, Гафгазын Гара дяниз сащилляри вя Орта Асийада 
бежярилир. Загафгазийада йабаны щалда битян янжир дя вар. 
Янжирин тяркибиндя 78,9% су, 15,5% шякяр, 0,2% туршу, 1,4% азотлу маддя, 
0,6%  минерал  маддя,  1,4%  селлцлоза,  0,3%  йаь  вардыр.  Бязи  янжир  сортларында 
шякярин мигдары 20%-я чатыр. Гурудулмуш янжирдя 42-62% шякяр олур. Шякярлярдян, 
ясасян  глцкоза  вя  фруктоза  вя  аз  мигдарда  сахароза,  туршулардан  алма  туршусу 
даща чохдур. 
Ясасян  тязя  щалда,  гурутмаг,  мцряббя  биширмяк  вя  емал  мягсяди  цчцн 
истифадя  едилир.  Тязя  янжир  сахланыларкян  щяддиндян  артыг  йетишдийиндян  гыжгырыр. 
Она эюря дя янжирин сахланылмасы вя дашынмасы чятинлик тюрядир. Ади шяраитдя тязя 
щалда  1-2  эцндян  артыг  сахламаг  мцмкцн  дейилдир.  0
0
-дя  ися  5  сутка  сахламаг 
олар.  Тижарятя  гурудулмуш  янжир  дя  дахил  олур.  Бунлар  йцксяк  гидалылыьа 
маликдирляр. Орта щесабла бир янжирин чякиси 30-60 гр тяшкил едир. Бязян бири 100 гр 
эялир. 
Янжирин  400-дян  чох  сорту  вардыр.  Ян  чох  йайылмыш  сортларындан  Хурма 
янжир,  Калимирна,  Далмасийа  янжири,  Бузовбурну,  Бянювшяйи,  Сочи,  Лардеро, 
Абшерон сары янжири, Армуду янжир, Эянжя сары янжири, Кадота, Бионшет, Чапла, Аь 

 
69 
Фрага вя с. эюстярмяк олар. Янжир гурусундан нарын цйцтдцкдян сонра гящвяйя 
гатмаг цчцн дя истифадя едилир. 
Тязя  янжирин  кейфиййяти  Азярбайжан  Республика  стандартынын  (РСТ  226-74) 
тялябляриня  жаваб  вермялидир.  Кейфиййятиндян  асылы  олараг  1-жи  вя  2-жи  сорта 
бюлцнцр. 
Хурма  (Диоспйрос  иотус  Л.)  Гафгазын  Гара  дяниз  сащилляриндя  даща  чох 
йайылмышдыр. Гафгазда вя Орта Асийада бежярилир. Бунун мейвяси даиряви, йумру 
конусвари  вя  силиндрик  формада  олур.  Рянэиня  эюря  сары  чящрайы,  тцнд  гырмызы, 
бязиляри ися там гара рянэдя олур. Хурманын 3 нювц даща чох йайылмышдыр. Бунлар 
Гафгаз  (йабаны  хырник),  Вирэен  вя  субтропик  хурмалардан  ибарятдир.  Субтропик 
хурма йапон хурмасы адланыр. 
Йапон  хурмасынын  тяркибиндя  79-82%  су,  15,8%  шякяр,  0,2%  туршу,  0,25% 
ашы  маддяси,  0,59%  пектин  маддяси,  0,5%  азотлу  маддя,  0,5%  минерал  маддя, 
0,51%  селлцлоза,  витамин  Ж  вя  каротин  вардыр.  Башга  мейвялярдян  фяргли  олараг 
тяркибиндя сахароза олмур. Тяркиб хцсусиййяти онун йетишмя дяряжясиндян асылыдыр. 
Бу  ися  онун  дад-тамына  тясир  едир.  Субтропик  хурма  Чиндя,  Йапонийада, 
Америкада  вя  Авропада  бежярилир.  Тязя  щалда,  гурутмаг  цчцн,  щабеля  гяннады 
мямулаты щазырланмасында истифадя едилир. Ири-хырдалыьындан асылы олараг хырда (100 
гр-а гядяр), орта ири (100-250 гр) вя ири (250-500 гр) олур. 
Щазырда юлкямиздя 30-дан чох мцхтялиф хурма сорту йетишдирилир. Лакин щяр 
йердя йалныз 2 сорт – Хиакуме вя Костата сорту чох йайылмышдыр. Бунлардан башга, 
Хачиа, Таненаши, Жиро, Сидлев, 20-жи яср, Фуййу, Тозлайыжы-8 вя с. сортлар да йетишир. 
Гара дяниз сащилляриндя Королками вя Шоколадлы хурма сортлары йетишир. 
Тезйетишян  сортлар  октйабрын  1-жи  йарысында,  эежйетишян  сортлар  ися  нойабрын 
2-жи йарысы, декабрын яввялляриндя йетишир. 
Хурманын  кейфиййяти  Азярбайжан  Республика  стандартынын  (РСТ  225-74) 
тялябляриня жаваб вермялидир. 1-жи вя 2-жи ямтяя сортуна бюлцнцр. 
Зейтун  (Олеажеае  Олеа  Еуропаеа  Л.)  ясасян  Шимали  гафгаз,  Эцржцстанын 
Гара дяниз сащили, Азярбайжанда, Тцркмянистанда вя Крымын жянуб зоналарында 

 
70 
йетишдирилир.  Тяркибиндя  55%-я  гядяр  йаь  олдуьундан  йаь  истещсалы  цчцн  истифадя 
едилир. 
Мейвясиндян  дузланмыш  вя  сиркяйя  гойулмуш  щалда  истифадя  едилир.  Зейтун 
мцалижяви  ящямиййятя  маликдир.  Хцсусян  бюйряк  вя  мядя  хорасы  хястяликляриня 
гаршы истифадя олунур. Зейтунун тяркибиндя 6% зцлали маддя, чяйирдяйиндя 12-13% 
йаь, 6% минерал маддя вя 23% су вардыр. Тяркибиндя, щямчинин 9% шякяр, А, Б
2
 
вя Ж витаминляри вардыр. 
Тясяррцфатда истифадя олунмасына эюря 3 група бюлцнцр: 
1.
  консервлик  сортлар  (Асколано,  Санта  Катерина,  Толгомскайа,  Армуду 
зейтун). 
2.
  консервлик  йаьлы  сортлар  (Толгомскайа,  Агостино,  Иримейвяли  Никита 
зейтуну, Азярбайжан зейтуну, Ширин зейтун). 
3.
  йаьлы сортлар (Делла Мадонна, Тифлис, Коре-жиоло, Никита зейтуну). 
Азярбайжанда,  ясасян  Азярбайжан  зейтуну,  Агостино,  Армуду  зейтун, 
Санта Катерина, Никита зейтуну вя Тифлис сортлары бежярилир. 
Фейхоа  (Ажжа  Берэ  Селлоwиана  Буррет.)  ясасян  Крымын  жянубунда, 
Гафгазын Гара дяниз сащилляриндя, Сухумидя, Астара районунда бежярилир. Фейхоа 
тязя щалда, мцряббя, компот, мармелад, наливка (мейвя араьы) вя карамел ичлийи 
щазырланмасында  истифадя  едилир.  Фейхоа  мцалижяви  ящямиййятя  маликдир.  Ашаьы 
температурда  5  эцндян  30  эцня  гядяр  сахланылыр.  Тяркибиндя  80%  су,  7%  шякяр, 
1,7%  туршу  (алма  туршусу),  шякярлярдян  4%  сахароза,  2,5%  глцкоза,  фруктоза 
вардыр. Фейхоа Ж витамини вя йодла зянэиндир. Йайылмыш сортлардан Андре, Ятирли 
Никитин, тезйетишян Крым сортларыны эюстярмяк олар. 
З.К.Щясянова (1972) эюря ян перспективли сортлар 26Е №-ли сорт типи, 10Е №-
ли, 2Е №-ли вя 12Е №-ли сорт типидир. Фейхоанын кейфиййяти Азярбайжан Республика 
стандартынын (РСТ 233-74) тялябляриня уйьун олмалыдыр. 1-жи сорта аид мейвялярин 
ян  бюйцк  ен  кясийи  30  мм-дян,  2-жи  сорта  аид  оланлар  ися  18  мм-дян  аз 
олмамалыдыр. 

 
71 
1-жи сортда техники зядялянмиш мейвялярин мигдары 5%, 2-жи сортда 10%-дян 
чох олмамалыдыр. 
Субтропик  мейвяляр  групуна  ийдя,  иннаб  вя  тут  да  аиддир.  Бу  мейвяляр 
Азярбайжанда даща чох йетишир. 
Иннаб  (Зизипщус  ъуъуба  Милл.)  Азярбайжанда  гядимдян  бежярилир.  Иннаб 
Абшерон йарымадасында, Эюйчайда, Ужар вя Аьдаш районларында бежярилир. 
Мейвяси йумру, йумуртавари, узунсов-эирдядян армудабянзяр формайадяк 
дяйишир.  Мейвясинин  щамар-парлаг  гящвяйи  вя  йа  гырмызы-гонур  рянэли  габыьы 
алтында  ширин,  туршмязя  вя  йумшаг,  сарымтыл  ятлийи  вардыр.  Азярбайжанда  йетишян 
иннаблар гырмызыгабыглыдыр. 
Иннабын тяркибиндя 22-30% карбощидрат, 5% зцлали маддя, 1,5% цзви туршу 
(алма вя кящряба туршусу), 2,5% пектин маддяси, 2% гятранлар, 1,2% ашы маддяси, 
880  мг%  Ж  витамини  вардыр.  Гуру  мейвясинин  тяркибиндя  карбощидратлар  70%-я 
чатыр. П витаминин мигдары лимон габыьындакындан чохдур. Минерал маддялярдян 
калиум, калсиум, фосфор, магнезиум вя дямир вардыр. 
Иннабын 600-я гядяр сорту вардыр. Азярбайжанда ися 30-дан чох йерли сортлар 
вар. Иннабын Азярбайжан, Абшерон, Ширван, Тажикистан, 1 №-ли Чин, 2 №-ли Чин, 3 
№-ли Чин сортлары Азярбайжанда бежярилир. 
Иннаб  тязя  вя  гурудулмуш  щалда  йейилир.  Ондан  компот  вя  гяннады 
мямулаты щазырланмасында истифадя едилир. 
Ийдя  (Елаеаэнус  анэустифолиа  Л.)  йабаны  щалда  Шимали  Гафгазын  шярг 
районларында,  Азярбайжанын  Кцр  вя  Араз  чайларынын  кянарларында  эениш  сащяляр 
тутур.  Бу  биткинин  мядяни  сортлары  Азярбайжанын  аран  щиссяляриндя  олдугжа 
чохдур.  Ийдянин  мейвяси  узунсов  овал  шяклиндядир,  ятлийи  ширин  вя  азажыг 
туршумтулдур. Мейвясинин габыьы боз сары, тцнд дарчыны, гырмызы рянэдя олур. 
Ийдянин мейвяси чох гидалы вя узун мцддят сахланылмаьа давамлыдыр. Ятлийи 
мейвясинин 52%-ни тяшкил едир. Тяркибиндя 40% шякяр, о жцмлядян 20% фруктоза, 
10% азотлу маддя, калиум вя фосфор дузлары вардыр. Сортларындан Хурмайы, Иннабы 
вя Дидивар гядимдян бежярилир. Мейвяси тязя щалда йейилир, ондан щазырланмыш уну 

 
72 
чюряйя вя башга йемякляря гатырлар.  Тязя  мейвяляриндян  спирт алыныр. 100 кг-дан 
13 литр спирт алмаг олар. 
Тут  рянэиня  эюря  Аь  тут  (Морус  алба  Л.)  вя  Гара  тут  (Морус  ниэра  Л.) 
групуна  айрылыр.  Гара  тута  Хартут  да  дейилир.  Тутун  Азярбайжанда  вя  Орта 
Асийада  кейфиййятли  вя  ири  мейвяси  олан  нюв  мцхтялифликляри  вардыр.  Аь  тутун 
мейвяси  силиндр  шяклиндя,  рянэи  аь  йашылымтыл,  аь  сарымтыл  вя  йа  аь  чящрайы,  дады 
шириндир. Хартутун мейвяси тцнд гара, гырмызы вя йа тцнд бянювшяйи рянэдя, турша-
ширин дадлы вя ятирлидир. 
Аь  тутун  тяркибиндя  23%-я  гядяр  шякяр,  цзви  туршулар,  зцлал,  пектин,  йаь, 
витаминляр  вя  дямир  вардыр.  Хартутун  тяркибиндя  9%  шякяр,  2,86%  цзви  туршу, 
2,03%  зцлал,  0,36%  зцлалсыз  азотлу  маддяляр,  0,55%  пектин  маддяси  вардыр.  Аь 
тутдан  дошаб,  ричал,  сиркя,  тут  араьы  щазырланыр.  Хартутдан  мцряббя,  ширя  вя  ъеле 
щазырланыр. Азярбайжанда аь тутун ян чох йайылмыш сортларындан Шащтут, Биданя вя 
Хяржи тутларыдыр. 
 
4.3.3. Тропик мейвяляр 
 
Бананын  (Мусса  парадисиажа,  Мусажеае  фясиляси)  юлкямизя  Вйетнам, 
Щиндистан,  Гвинейа,  Мексика  вя  башга  тропик  юлкялярдян  дахил  олур.  Бир  саплаг 
цзяриндя  10-15  ядяд  банан  олур,  бир  нечя  саплаьы  ися  салхым  ямяля  эятирир.  Бир 
салхым  150-200  банандан  ибарятдир,  чякиси  50  кг-а  гядяр  олур.  Тяркиби  йетишмя 
дяряжясиндян асылыдыр. Кал бананда 18% нишаста, 1,5% шякяр олур. Йетишмишлярдя ися 
нишаста 2%-я гядяр азалыр, шякяр ися 19%-я чатыр.  Орта щесабла тяркибиндя 7% су, 
18-22% шякяр, 0,8% селлцлоза, 0,2% йаь, 0,3% алма туршусу, 348 мг% калиум вя 
42  мг%  магнезиум  вардыр.  Витаминлярдян  10-12  мг%  Ж,  0,04  мг%  Б
1
,  0,06 
мг% Б
2
, 0,2 мг% β-каротин, щямчинин У (улсуз) витамини вардыр.  
Банан  хошаэялян  ятирли  вя  ширин  дадлыдыр.  100  гр  банан  90  ккал  вя  йа  384 
кЖоул енеръи верир. Кейфиййяти ГОСТ П 51603-2000 мцяййян олунур. 

 
73 
400-дян  чох  сорту  вар.  Тяйинатына  эюря  банан  сортлары  цч  група  бюлцнцр. 
Ашхана  (Кавендиш,Гро  Мишел,  Лакатан),  десерт  (Алма  банан,  Ледис  фингерс, 
Гырмызы) вя тярявяз (Франса плантейни, Буйнузлу плантейн, Абиссин бананы) банан 
сортлары.  Тярявяз  бананы  кулинарийа  емалындан  кечирилдикдян  сонра  гидайа  сярф 
олунур. 
Ананасын  (Ананас  жомосус,  Бромелиажеае  фясиляси)  вятяни  Жянуби 
Америкадыр.    Ясасян  Кубада,  Бразилийада,  Мексикада,  Щиндистанда,  Чиндя, 
Сейлон  адасында  бежярилир.  Бунун  чякиси  орта  щесабла  1,5-2  кг-дыр.  Бязиляринин 
чякиси ися 5 кг-а чатыр. Мейвясинин 66-67%-ни ятлийи, 23-24%-ни габыьы, 4,5-5,0%-ни 
бярк юзяйи, цзяриндяки лячякляри (султаналар) 4-5%, зоьу 0,5-0,8% тяшкил едир. 
Ананасын  100-дян  чох  сорту  вар.  Ян  чох  йайылмыш  сортларындан  Жайенне, 
Гуеен,  Спанисщ,  Абажахи, Маипуре вя  с.  эюстяриля биляр. Мейвясинин  бир  ядяди  1-
2,5  кг-дыр.  Ананасдан  щям  тязя,  щям  дя  емал  едилмиш  (ширя,  компот,  мцряббя) 
щалда истифадя едилир. 
Тяркибиндя  11-20%  карбощидрат  (о  жцмлядян  8-18%  сахароза),  0,4-0,5% 
зцлал, 0,1-0,2% йаь, 0,3-0,4% минераллы маддя, 0,5-1,6% цзви туршу, 19-21 мг% Ж, 
0,06  мг%  β-каротин,  0,08  мг%  Б
1
,  0,03  мг%  Б
2
  витамини  вардыр.  Ананасын 
кейфиййяти ИСО 1838-75-я эюря мцяййян олунур. 
Иран  хурмасы  (Хурма  палмасы,  Пщоенис  дажтйлифера.)  тропик  мейвя 
олдуьундан,  ясасян  шимали  Африкада,  МЯР-дя  вя  Иранда  бежярилир. 
Тцркмянистанын  жянуб  районларында  йетишдирилир.  Бу  мейвя  йарымширяли  олмагла 
узунсов  йумру  формададыр.  Ятли  щиссясинин  дахилиндя  сцмцк  чяйирдяк  йерляшир. 
Пяракяндя тижарятя гурудулмуш щалда дахил олур. Гурусунун тяркибиндя 17-28,7% 
су,  62%  шякяр  (инвертли  вя  сахароза),  1,9-3%  азотлу  маддя,  0,2-1%  йаь,  3,6% 
селлцлоза, 2,9-3,3% пентозанлар вя 1,2-2% минераллы маддяляр вардыр. 
Манго  (Манэифера  индижа,  Анажардиажеае    фясиляси).  Вятяни  Бирма,  Шярги 
Щиндистан  вя  Щималай  даьларынын  ятякляридир.  Дцнйада  щяр  ил  16  милйон  тон 
манго  истещсал  едилир  ки,  бунун  да  65%-и  Щиндистанын  пайына  дцшцр.  Манго 
чяйирдякли  мейвяляр  групуна  аиддир.  Щяр  мейвянин  дахилиндя  ири  чяйирдяйи  олур. 

 
74 
Габыьы  сых  вя  щамардыр.  Мейвяляринин  узунлуьу  8-24  см,  диаметри  5-10  см 
олмагла  бир  ядядинин  кцтляси  250-400  гр,  бязи  щалларда  2-3  кг  олур.  Формасы 
йумру, йумуртавари вя узунсовдур. Габыьынын рянэи йашыл, йашылымтыл-сары, нарынжы, 
чящрайы, гырмызы вя гарышыг олур. Ятлийи сары вя ачыг нарынжы рянэдя, ширяли, турша-ширин 
вя сортундан асылы олараг аз вя йа чох лифли олур. Дад вя ятри о гядяр йахшыдыр ки, 
она «Бцтцн мейвялярин шащы» ады верилмишдир. Дцнйада 1500 манго сорту вардыр 
вя  бцтцн  сортлар  4  група  бюлцнцр.  Флорида  сортларына  Щаден,  Томмй  Аткинс, 
Кент;  Щиндистан  сортларындан  Алпщонсо,  Мулэоба,  Бомбай,  Банэалора,  Паири, 
Щим  Саэар;  Филиппин  сортларындан  Жарабао,  Пижо,  Патщири,  Арооманис;  Жянуби 
Щиндистан сортларындан Ъулие, Амелие, Петер эюстяриля биляр. 
Мангонун  тяркибиндя  80-83%  су,  10-16%  шякяр  (о  жцмлядян  0,5-1,5% 
глцкоза,  2-4%  фруктоза,  7-11%  сахароза),  0,4-0,8%  зцлал,  0,2-0,5%  цзви  туршу, 
0,3-0,5%  минераллы  маддя,  0,1-0,4%  липидляр,  20-50  мг%  Ж  витамини,  2-10  мг% 
каротин вардыр. Манго чох ятирли мейвядир. 100 гр-ы 56 ккал вя йа 236 кЖоул енеръи 
верир. Кейфиййяти ООЩ/ЕЕК ФФВ-45-я эюря мцяййян олунур. 
Авакадо  (Персеа  америжана  Милл.  Лауражеае  фясилясиндяндир).  Вятяни 
Мяркязи  Америка  вя  Мексиканын  йцксякдаьлы  районларыдыр.  Ботаники  жящятдян 
Авакадо эилямейвядир. Лакин ямтяяшцнаслыг тяснифатына эюря чяйирдякли мейвяляр 
групуна аид едилир. Мейвяси йумру, овал формада, бязян армудаохшардыр. Габыьы 
сых, дяривари щамар вя йа чопуг, гара, бянювшяйи вя йа йашыл рянэдядир. Йетишмиш 
мейвялярин ятлийи габыьындан асан араланыр. Мейвянин дахилиндя  ири чяйирдяйи вар. 
Мейвянин  цмуми  кцтлясинин  25%-ни  тяшкил  едир.  Сон  илляр  бейнялхалг  базарда 
чяйирдяксиз  мини-авакадо  да  олур.  Бир  мейвянин  кцтляси  150  гр-дан  1  кг-а 
гядярдир.  Орта  юлчцсц  10-15  см  диаметриндя,  400  гр    кцтлядя  олур.  Сортларындан 
Фуерте, Щасс, Фортуна, Набал, Бажон, Тоннаэе, Лулла вя с. Тяркибиндя 0,5-1,0% 
шякяр, 1,3-2,6% зцлал, 0,9-1,6% минераллы маддя, 0,2-0,4% цзви туршу, 5-10 мг% Ж 
витамини, 0,1-0,4 мг% β-каротин  вардыр. Минераллы маддянин тяркибиндя 400-700 
мг% калиум вя 0,5-1,5 мг%  дямир вардыр. 0,1-0,2 мг% Б
2
, 0,2-0,4 мг% Б
6
, 1,1-
2,36 мг% ПП вя Е витамини вардыр. 

 
75 
100 гр авакадо 230 ккал вя йа 962 кЖоул енеръи верир.Кейфиййяти бейнялхалг 
стандарт олан ООЩ/ЕЕК ФФВ-42-я эюря мцяййян едилир. 
Личи (Литжщи жщиненсис Сонн, Сапиндажеае фясилясиндяндир). Чин эавалысы вя йа 
чин гозу адланан Личинин вятяни Жянуби Чиндир вя бурада 4000 илдир ки, бежярилир. 
Мейвяси  йумуртаваридян  йумру  формайа  гядярдир.  Юлчцсц  фындыгдан  ири, 
эавалыдан  хырдадыр.  Мейвясинин  гурулушуна  эюря  Личи  гозмейвялиляря  аиддир. 
Габыьы  сых  олуб,  ятлийиндян  асан  айрылыр.  Габыьынын  рянэи  чящрайыдан  гырмызыйа 
гядяр, бязян сарымтыл-гящвяйи олур. Ятлийи аь, ъелейябянзяр ширяли, кифайят гядяр сых 
олуб,  чяйирдяк  нцвясини  ящатя  едир.  Ятлийи  62-84%,  нцвяси  6-26%,  габыьы  12-20% 
арасындадыр. Дады ширин, цзцм дадыны хатырладыр. Зяриф гызылэцл вя мускат ятирлидир. 
Мейвяси  тязя  щалда  истифадя  олунур,  компот,  шяраб  щазырланыр  вя  гурудулур. 
Дярилдикдян  сонра  йетишя  билмядийиндян  истещлак  йетишкянлийиндя  йыьылыр.  150-дян 
чох  сорту  мялумдур.  Сортларындан  Щаак  Ъип,  Кwаи  Ми,  Но  Маи  Тсе(Чин), 
Бедана, Эрофф, Пат По Щунэ (Щиндистан), Мауритиус, Бреwстер вя с. 
Тяркибиндя  14,3-16,2%  шякяр,  о  жцмлядян  9-10%  редуксийаедижи  шякярляр, 
0,5-0,7% пектинли маддяляр, 0,76-1,20% зцлал, 0,25-0,50% цзви туршу (ясасян алма 
туршусу), 0,42-0,60% минераллы маддяляр, 39-45 мг% Ж витамини, 0,4-0,6 мг% Б
1

0,06-0,08 мг% Б
2
 витаминляри вардыр. Минераллы маддялярдян 122-182 мг% К, 7-9 
мг% Мн, 25-30 мг% П, 4-6 мг% Жа, 0,5 мг% дямир вардыр. 100 гр мейвя 74 
ккал вя йа 311 кЖоул енеръи верир. Стандарты щяля ишлянмяйиб. 
Папаййа  (Жарижа  папайа,  Жарижажеае  фясилясиндяндир).  Синоними  чохдур, 
ясасян  говун  аьажынын  мейвяси  адланыр.  Вятяни  Мяркязи  Америка,  ясасян 
Мексиканын  жянуб  щиссяси  сайылыр.  Щазырда  тропик  иглимя  малик  бцтцн  юлкялярдя 
бежярилир.  Дцнйада  щяр  ил  4  милйон  тон  папаййа  истещсал  олунур.  Мейвяси 
эилямейвядир.  Формасы  узунсов-овал,  армудаохшар  вя  йа  йумру-овалдыр. 
Дахилиндя чохлу хырда гара ажы дадлы тохумлары вар. Габыьы щамар, дяривари, йетиш-
мямишлярдя  йашыл,  йетишдикдя  ися  сары  вя  йа  нарынжы  рянэдя  олур.  Ятлийи  сортундан 
асылы  олараг  аь-сарымтыл  вя  йа  нарынжы  рянэдя,  йумшаг,  зяриф,  ширяли,  кифайят  гядяр 
ширин  олуб,  говуну  хатырладыр.  Бир  ядядинин  кцтляси  100  гр-дан  1000  гр-а  гядяр, 

 
76 
бязи  щалларда  5-9  кг-а  гядяр  олур.  Сортларындан  Соло,  Сунрисе  Соло,  Масумото 
Соло, Беттй, Амазон Ред, Бащиа, Щортус Эолд, Ред Панама вя с. 
Тяркибиндя 86-90% су, 10-12%  карбощидрат,  о  жцмлядян 2-10%  шякяр, 0,4-
0,7% зцлал, 0,6-0,7% пектинли маддя, 0,4-0,6% минераллы маддя, 0,04-0,15% цзви 
туршу  (алма  вя  лимон),  0,1%  йаь  вардыр.  Витаминлярдян  50  мг%  Ж  вя  β-
каротинлярдян  2  дяфя  аз  А  витамини  активлийиндя  олан  48,2  мг%  β-криптоксантин 
вардыр. 100 гр мейвяси 12 ккал вя йа 52 кЖоул енеръи верир. 
Папаййанын  тяркибиндя  протеолитик  фермент  папаин  олдуьу  цчцн  гиданын 
щязминя кюмяк етдийиндян пящризи десерт гида кими мяслящят эюрцлцр. Сахланылма 
мцддяти 10-13
0
Ж-дя вя 90% нисби рцтубятдя 13-20 эцндцр. 
 
 
Ə
 D Ə B   Y Y A T 
 
1.  Ящмядов  Я.И.  Мейвя  вя  тярявязин  ямтяяшцнаслыьы.  Бакы,      Дярслик,  «Игтисад 
университети» няшриййаты, 2009,  29,2ч.в., 442 сящ. (Н.Т.Ялийевля бирэя). 
6.
  Ящмядов  Я.И.  «Ярзаг  маллары  ямтяяшцнаслыьы»,  3-cü  nəşr,  Дярслик,  «Игтисад 
университети» няшриййаты, 2012, 30 ч.в., 480 сящ. 
3. Hцseynov A.Я. “Bitki mяnшяli яrzaq mallarы яmtяяшцnaslыьы prakтikumu” (Дярс 
вясаитинин еlmi redaktoru, prof. Я.И.Яhmяdov). Bakы,2007. 232 сяh. 
4. Яhmяdov Я.И. Евдя консервляшдирмя. (Йенидян ишлянмиш латын графикасы иля икинжи 
няшри). Бакы, «Эянжлик» няшриййаòû, 2010, 360 сящ. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
77 
Mövzu 5.  Meyvə-tərəvəzin yetişməsi, yığılması, xəstəlik və 
nöqsanları. Keyfiyyətinə verilən tələblə
 
M Ü H A Z I R Ə N I N    P L A N I 
 
 5.1. Мейвя вя тярявязин йетишмяси 
5.2. Мейвя вя тярявязин йыьылмасы 
5.3. Мейвя вя тярявязин хястяликляри, зярярверижиляри вя зядялянмяси 
5.3.1. Фитопатоэен хястяликляр 
5.3.2. Картофун вя тярявязлярин хястяликляри 
5.3.3. Физиолоъи хястяликляр 
5.4. Мейвя вя тярявязин keyfiyyətinə verilən tələ
5.4.1. Стандартлашдырма вя ямтяя емалы 
5.4.2. Кейфиййятя эюря чешидлямя 
5.4.3. Юлчцйя эюря чешидлямя 
 
5.1. Мейвя вя тярявязин йетишмяси 
 
Мейвя  вя  тярявязин  йетишмяси  заманы  онларын  тяркибиндя  дярин  биокимйяви 
просесляр  эедир.  Бу  просесляр  нятижясиндя  мейвянин  кимйяви  тяркиби  вя  физики 
хассяляри  дяйишир,  ботаники  сорта  уйьун  форма,  юлчц,  рянэ,  консистенсийа,  дад  вя 
ятир  кясб  едир.  Йетишмя  дюврцндя  баш  верян  биокимйяви  дяйишикликляр  мейвя-
тярявязин кейфиййятиня йахшы вя йа пис тясир эюстяря биляр. 
Йетишмя  заманы  мейвянин  кцтляси  артыр,  юлчцсц  ириляшир.  Бу  просес  биолоъи 
щадисядир.  Чцнки  йетишмя  дюврцндя  щцжейряляр  бюлцнцр,  артыр  вя  щцжейряарасы 
бошлугларда  гида  маддяляри  топланыр.  Айры-арйы  мейвя  вя  тярявяз  нювляриндя 
йетишмя бир нечя эцндян (хийар, чийяляк, моруг) бир нечя айа гядяр (алма, армуд, 
цзцм,  габаг)  давам  едир.  Бязи  нювляр  (эилас,  албалы,  бадымжан,  хийар)  йалныз 
аьажда  (вя  йа  таьда)  йетишир.  Бунлар  дярилдикдян  сонра  йетишмя  просеси  дайаныр. 
Бир  чох  мейвя  вя  тярявязляр  ися  (помидор,  говун,  алма  вя  армудун  эеж  йетишян 
сортлары) дярилдикдян сонра сахланылма заманы да йетишя билирляр. 
Мцяййян  едилмишдир  ки,  гыш  алмасы аьажда йетишдикдя  онун карбощидратлары 
5%-дян  12%-я  гядяр  артыр,  туршулуьу  ися  1%-дян  0,3%-я  гядяр  азалыр.  Йетишмя 

 
78 
дюврцндя нишастанын мигдары яввялжя 4,8%-дян 5,8%-я гядяр йцксялиб йетишмянин 
сонуна доьру 1,5-2,0%-я дцшцр. 
Йетишмя  дюврцндя  ашы  маддяляри  мигдаржа  азалыр.  Бу,  мейвялярин 
бцзцшдцрцжц  хассясини  дя  азалдыр.  Щялл  олунмайан  протопектин  щялл  олунан 
пектиня  чеврилир.  Йетишмянин  илк  дюврцндя  мейвянин  тяркибиндя  олан  суйун 
мигдары  артыр,  сон  мярщялядя  ися  бир  гядяр  азалыр.  Суйун  азалмасы  гидалы 
маддялярин максимум мигдара чатмасы иля мцшайият олунур. 
Ренклод  эавалысында  апарылмыш  тядгигат  эюстярмишдир  ки,  йетишмянин  илк 
дюврцндя  мейвядя  фруктоза  вя  глцкозанын,  икинжи  мярщялядя  ися  сахарозанын 
мигдары  артыр.  Щямин  дюврдя  цзви  туршулар  вя  протопектин  мигдаржа  азалыр. 
Йетишмянин илк дюврцндя мейвя ириляшир, лакин сонрадан онун тяркибиндя кейфиййят 
дяйишикликляри эедир. Йетишмянин икинжи мярщялясиндя мейвянин щяжми чох аз дяйишир 
вя йахуд щеч дяйишмир, лакин кцтляси артыр. 
Цзцмцн  йетишмясинин  илк  мярщялясиндя  эиляляр  ириляшир,  икинжи  мярщялядя  ися 
онларын  юлчцсц  дяйишмир,  лакин  кцтляси  (шякярин  топланмасы  щесабына)  артыр. 
Йетишмямиш цзцмдя 1%-я гядяр шякяр олур. Йетишмянин сонунда ися шякярин миг-
дары 21-25%-я чатыр. Ейни заманда фруктоза вя глцкозанын мигдары бярабярляшир. 
Цзцмцн  туршулуьу  яввялжя  2,6%-дян  3,36%-я  артыр,  йетишмянин  сонунда  ися 
0,65%-я гядяр азалыр. Туршуларын кейфиййят тяркибиндя дя дяйишикликляр эедир. 
Кюкцйумруларын  вя  кюкцмейвялилярин  тяркибиндя  йетишмя  заманы  суйун 
мигдары азалыр. Йеркюкцнцн тяркибиндя шякяр 1,2%-дян 7,4%-я гядяр, каротин 2,0 
мг%-дян 11,4 мг%-я гядяр артыр. 
Йетишмя дюврцндя картофда нишаста вя Ж витамини артыр. 
Йетишмя дюврцндя бойа маддяляринин кейфиййят тяркиби дяйишир. Помидорда 
каротин  вя  ликопинин  мигдары  артыр.  Бязи  нювлярдя  хлорофил  пигменти  азалыр.  Бу 
просес мейвя-тярявязлярдя каротиноидлярин, антосианларын, флаваноидлярин синтези иля 
йанашы  эедир.  Йетишмянин  сон  дюврцндя  (ядвиййяли  биткилярдя  ися  чичяклямя 
дюврцндя) онларда ятирверижи маддялярин мигдары максимума чатыр. 

 
79 
Мейвя-тярявязин  йетишмяси  заманы  кимйяви  тяркибиндя  эедян  дяйишикликлярин 
юйрянилмяси,  мящсулун  йыьымынын,  сахланылмасы  вя  еляжя  дя  емалынын  оптимал 
мцддятинин дцзэцн мцяййян едилмясиндя бюйцк ящямиййятя маликдир. 
 
5.2. Мейвя вя тярявязин йыьылмасы 
 
Мцасир кянд тясяррцфаты истещсалында мейвя вя тярявяз мящсулларыны, ясасян 
машынла йыьырлар. Щямин машынларын мигдары илбяил артыр вя иш реъими тякмилляшдирилир. 
Лакин щялялик мейвя-тярявязин ял иля йыьылыб чешидлянмяси эениш тятбиг едилир. 
Йыьым вя емал машынларынын гурулушу йыьылажаг мящсулун биолоъи хассяляриня 
эюря  мцяййян  едилир.  Бу  заман  мейвя-тярявязин  механики  гурулуш  хассяляри, 
тохумаларын сыхлыьы, мейвя-тярявязин сыхылмайа мцгавимяти, сцртцнмя вя с. нязяря 
алыныр. 
Гейд  етмяк  лазымдыр  ки,  машынла  йыьымда  механики  зядялянмя  щаллары 
чохалыр.  Она  эюря  дя  мювжуд  машынларын  йениляшдирилмясинин,  машынла  йыьмаг 
цчцн  йени  перспектив  мейвя-тярявяз  сортларынын  сечилиб  бежярилмясинин  вя  еляжя  дя 
йени конструксийалы машынлар йарадылмасынын бюйцк ящямиййяти вардыр. 
Йыьым  вя  чешидлямя  заманы  мящсулун  кейфиййятиня  тясир  едян  ясас  амилляр 
тятбиг  олунан  машынын  гурулушу  вя  оптимал  йарарлылыьы,  температур,  чешидлямя 
мцддяти вя еляжя дя йыьымын дюврц вя мцддятидир. 
Мейвя вя тярявяз мящсуллары тарлада, щям дя хцсуси мянтягялярдя чешидлянир. 
Бу  ишин  вахтлы-вахтында  вя  дцзэцн  технолоъи  гайдада  апарылмасы  мцщцм 
ящямиййятя  маликдир.  Мясялян,  картофу  йыьдыгдан  сонра  чешидлядикдя,  яэяр 
температур  10-15
0
Ж  оларса,  башга  шяртляр  ейни  олдугда  0
0
Ж-дя  чешидлямяйя 
нисбятян йумруларын зядялянмяси 2-3 дяфя артыр. 
Йыьым  дюврцнцн  дцзэцн  тяйин  едилмяси  хцсусиля  важибдир.  Йыьым  дюврц 
мцяййянляшдириляркян дярилдикдян сонра мящсулун йетишя билмя габилиййяти нязяря 
алынмалыдыр. 

 
80 
Мейвя-тярявязчиликдя  4  йыьым  дюврц  вардыр.  Бунлар  айры-айры  биткилярин 
мящсулунун  йетишмя  дюврц  иля  баьлы  олдуьундан  йетишмя  дюврляри  дя  адланыр. 
Йыьым (йетишмя) дюврляри ашаьыдакылардыр. 
1.  Истещлак  цчцн  йыьым  дюврц.  Бу  дюврдя  йыьылан  мейвя  вя  тярявяз  харижи 
эюрцнцшцня, ятриня, дадына вя консистенсийасына эюря максимум кейфиййятя малик 
олмалы,  щямчинин  формасы,  рянэи  вя  юлчцсц  сорта  уйьун  олмалыдыр.  Бу  дюврдя 
дярилдикдян сонра йетишя билмяйян мейвяляри вя йейилмяйя йарарлы тярявязи йыьырлар. 
2. Ади йыьым дюврц. Бу дюврдя йыьылан мейвя-тярявязин тяркибиндя гидалы вя 
дадлы маддялярин яксяриййяти топланыр. Барын форма вя юлчцсц мцвафиг сорта уйьун 
олур.  Лакин  мейвянин  кейфиййяти  (дады,  ийи,  онун  тяркибиндя  шякярлярин  мигдары, 
консистенсийасы вя с.) тамамиля формалашмыр. Бу дюврдя алма вя армудун пайыз 
вя  гыш  сортлары,  ситрус  мейвяляри,  помидор,  говун  вя  с.  мейвя-тярявяз  мящсуллары 
йыьылыр. Сахланылма заманы бу мейвялярдя йетишмя давам едир вя истещлак дяйяриня 
малик  олурлар.  Бунунла  йанашы,  гейд  етмялийик  ки,  истяр  тохумлу  мейвяляр  вя 
истярся  дя  ситрус  мейвяляри  аьажда  ня  гядяр  чох  йетишиб  дярилярся,  бир  о  гядяр 
кейфиййятли сайылыр. 
3.  Техники  йыьым  дюврцндя  емал  цчцн  истифадя  олунажаг  мейвя-тярявязляр 
йыьылыр.  Компот  щазырламаг  цчцн  истифадя  олунажаг  ярик  дярилян  заман  юз 
формасыны  вя  рянэини  там  алмагла,  щям  дя  сых  ятликли  олмалыдыр.  Дуза  гоймаг 
цчцн помидорун аьымтыл, боз вя чящрайы рянэлиляри, томат ширяси щазырламаг цчцн 
ися там йетишмиш (гырмызы) помидорлар йарарлыдыр. 
4.  Физиолоъи  йыьым  дюврцндя  тохумлуг  цчцн  истифадя  едиляжяк  мящсул  йыьылыр. 
Бу дюврдя мейвя-тярявязин тохуму (туму) ятликдян асанлыгла айрылыр. 
 
5.3. Мейвя вя тярявязин хястяликляри,  
зярярверижиляри вя зядялянмяси 
 
Стандартларда  мейвя-тярявязин  кейфиййяти  цзря  мцяййян  кянарлашмалар 
нязярдя  тутулур.  Она  эюря  дя  щяр  мейвя  вя  тярявяз  нювц  цчцн  мцяййян 
кянарлашма нормасы вардыр. 

 
81 
Йол  верилян  нормалар  цзря  зядялянмя  вя  хястяликляр  стандарт  щесаб  едилир. 
Бунлара  бязи  механики  зядяляр,  кянд  тясяррцфаты  зярярверижиляринин  вурдуьу  зядя, 
бязи тярявяз нювляринин жцжярмяси вя с. аиддир. Йол верилмяйян кянарлашмалара бир 
чох  эюбяляк  вя  бактериал  хястяликляр,  бцрцшмя,  ичибошлуг  (пцк),  йаш  йанма, 
анаеробиоз, гозда дири зярярверижилярин олмасы вя с. аиддир. 
Механики  зядялянмяйя  мейвя-тярявязин  сыхылмасы,  кясилмяси,  дешилмяси,  бир 
тяряфинин  гопмасы  аид  едилир.  Механики  зядялянмя  йыьым  дюврцндя,  чешидлямя  вя 
габлашдырма 
заманы 
баш 
верир. 
Механики 
зядялянмиш 
мейвяляр 
микроорганизмлярин инкишафы цчцн йахшы шяраит щесаб едилир. Она эюря дя механики 
зядялянмиш  мейвяляр  хястяликляря  даща  тез  тутулур  вя  кейфиййятини  итирир.  Ейни 
заманда  механики  зядялянмиш  мейвя-тярявяздя  тяняффцс  интенсивлийи  артыр  вя 
мейвя  суйун  бир  щиссясини  итирир.  Стандарта  ясасян,  зядялянмиш  йерин  сятщи 
нормалашдырылыр  вя  бунун  мигдары  артдыгжа  мейвянин  ямтяя  сорту  ашаьы  дцшцр. 
Мясялян,  алманын  сятщиндя  5  мм
2
  сятщдя  йцнэцл  сыхылмыш  йер  оларса,  о  ЫЫ  ямтяя 
сортуна  аид  едилир.  Мейвялярдя  механики  зядяляр  метеоролоъи  сябяблярдян  –  долу 
зядяси, эцн йандырмасы вя с.-дя ола биляр. 
Кянд  тясяррцфаты  зярярверижиляри  мейвячилийя  вя  тярявязчилийя  мящсулдарлыьы 
азалтмаг  вя  онларын  кейфиййятини  ашаьы  салмагла  бюйцк  зяряр  вурур.  Бунлара 
кялям  совкасы,  кялям  кяпяйи,  кялям  эцвяси,  соьан  милчяйи,  спиралвари  гурд, 
йеркюкц милчяйи, соьан эяняси, алма гурду, тахыл битляри (казарка, букарка, алма 
чичякйейяни),  чанаглы  йастыжа,  армуд  гурду  вя  с.  зярярверижиляри  мисал  эюстярмяк 
олар. 
Кялям  кяпяняйи.  Кялямин  йарпагларыны  чох  йейир  (дамарлара  ися  дяймир). 
Йарпаьын  алт  щиссясиндя  15-200  ядяд  топа  иля  йумурта  гойур.  Зядялянмиш 
йарпаглар  мцтляг  кясилиб  атылмалыдыр.  Дярин  зядялянмиш  кялям  чыхдаш  едилир. 
Зярярверижи  йарпагларла  гидаланыб  орада  узунсов  йумру  дешик  ямяля  эятирир. 
Кялямин башында тыртылын йолу олур. Азярбайжанын даьлыг вя даьятяйи районларында 
чох йайылмышдыр. 

 
82 
Кялям  эцвяси.  Йарпаглары  кичик  пянжяряжикляр  шяклиндя  зядяляйир.  Кялям 
эцвясинин тыртыллары йарпаьын ичиндя йоллар ачыб орада гидаланыр. 
Турп кяпяняйи. Кялям кяпяняйиня охшайыр, анжаг ондан бир гядяр хырдадыр. 
Йарпаглары чох зядяляйир, йалныз габа дамарлар вя йарпаьын бязи щиссяляри саламат 
галыр. Тыртыллар бязи щалларда ичярисиня ири дешикляр ачырлар. 
Соьан милчяйи  иля зядялянян биткилярин йарпаглары саралыр, солухур, соьанлар 
ися  чцрцйцр.  Соьаны  йахшы  гурутдугда  бу  зярярверижи  мящв  олур.  Бязи  щалларда 
сарымсаьа да зяряр вурур. 
Эювдя нематоду аьымтыл, чох хырда, узунсов ади гурд шяклиндя олур. Биткинин 
ширяси  иля  гидаланыр.  Соьан  эювдя  нематодунун  зядялядийи  соьан  анбарда 
сахланылан заман тамамиля гуруйур. Картоф эювдя нематоду картоф йумрусуну 
вя  помидору  да  зядяляйир.  Эювдя  нематоду  иля  зядялянмиш  тярявязин  мигдарына 
мал партийасында стандарт цзря йол верилир. Стандарт цзря соьанда кянд тясяррцфаты 
зярярверижиляри  тяряфиндян  зядялянмиш  5%-дяк  мящсулун  олмасына  йол  верилир. 
Сарымсаг  партийасында  эювдя  нематоду  вя  соьан  эяняси  иля  зядялянмишлярин 
мигдары  10%-дян  чох  олдугда  мящсул  узун  мцддят  сахланылмаьа  вя  узаг 
мясафяйя дашынмаьа йарамыр. 
Алма  гурду  ян  эениш  йайылмыш  зярярверижидир.  Алма  гурдунун  зядялядийи 
мейвянин  ямтяялик дяйяри  ашаьы дцшцр. Бу  зярярверижи дцнйанын щяр йериндя щям 
бежярилян,  щям  дя  йабаны  щалда  битян  тумлу  мейвяляря  чох  зийан  вурур. 
Азярбайжанда алма гурду мейвячилик районларында мящсулдарлыьы чох ашаьы салыр. 
Бу  зярярверижинин  зядялядийи  мейвяляр  адятян  йеря  тюкцлцр.  Алма  гурду  иля 
зядялянмиш мейвяляр тяняффцся 2-3 дяфя чох шякяр сярф едир, чцрцйцр. 
Республикамызын шяраитиндя алма гурдунун ики нясли инкишаф едир. 
Стандарт  цзря  2-жи  сорт  алманын  ики  йериндя,  армудун  ися  бир  йериндя  алма 
гурду иля зядялянмиш йерин олмасына йол верилир. 
Тахыл бити групунуна аид олан алма чичякйейяни, казарка, букарка, ясасян 
тохумлу  вя  чяйирдякли  мейвяляри  зядяляйирляр.  Онлар  мящсулдарлыьа  зийан  вурур, 
мейвянин  сятщиндя  дешикляр  ачыр  вя  беляликля  мейвянин  харижи  эюрцнцшцнц 

 
83 
корлайырлар.  Кцтляви  сурятдя  чохалдыгда  аьажларын  йарпаглары  тюкцлцр,  аьаж  зяиф 
бюйцйцр. Бунлардан башга, мейвя зярярверижиляриня чанаглы йастыжа, гонур мейвя 
эяняси, алма мишарчысы, гохулу аьажован, тумуржуг гурду, алма эцвяси, йемишан 
кяпяняйи  вя  албалы  милчяйи  аиддир.  Тярявяз  зярярверижиляриня  пахла  вя  нохуд 
мяняняси, йеркюкц милчяйи, чятир эцвяси, говун милчяйи вя с. аиддир. 
Хястяликляр.  Мейвя  вя  тярявяз  мящсуллары  йетишмя,  дашынма  вя  сахланылма 
заманы мцхтялиф хястяликляря тутулурлар. Хястяликляр фитопатоэен вя физиолоъи олур. 
Фитопатоэен  хястяликляри  мцхтялиф  микроорганизмляр  –  бактерийалар  вя 
эюбялякляр  тюрядир.  Физиолоъи  хястяликляр  ися  мейвя-тярявяздя  нормал  физиолоъи 
просеслярин – маддяляр мцбадилясинин, тяняффцсцн позулмасындан иряли эялир. 
Мейвялярин хястялянмяси онларын сахланылмасы заманы иткини артырыр. 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin