Microsoft PowerPoint Nano-Mu ppt [Режим совместимости]
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
NanoBiotexnologiya NanoBiotexnologiya və ya BioNanotexnologiya və ya BioNanotexnologiya XX XXII əsrin texnologiyası əsrin texnologiyası Mühazirə :2 Mühazirə :2 Nanobiotexnologiya Nanobiotexnologiya nanotexnologiyanın bir nanotexnologiyanın bir sahəsi kimi sahəsi kimi Dr. İsmәt Әhmәdov Dr. İsmәt Әhmәdov Bakı Dövlәt Universiteti Bakı Dövlәt Universiteti Nanoaraşdırmalar Mәrkәzinin Nanoaraşdırmalar Mәrkәzinin aparıcı elmi işçisi aparıcı elmi işçisi Tel:
Tel: 4189067
iş 4189067 iş 3350923 mobil 3350923 mobil EE--mail: mail: ismet522002@yahoo.com ismet522002@yahoo.com
Biotexnologiya Biotexnologiya haqqında haqqında
Biotexnologiya terminini ilk dәfә 1919 Biotexnologiya terminini ilk dәfә 1919--cu ildә Macarıstan mühәndisi Karl cu ildә Macarıstan mühәndisi Karl Ereky tәklif etmişdir. Onun gәldiyi qәnaәtә görә biologiyaya әsaslanaraq Ereky tәklif etmişdir. Onun gәldiyi qәnaәtә görә biologiyaya әsaslanaraq insan üçün daha faydalı vә tәmiz mәhsullar istehsal etmәk olar. Bunun üçün insan üçün daha faydalı vә tәmiz mәhsullar istehsal etmәk olar. Bunun üçün canlı alәmdә baş verәn proseslәrin mahiyyәtini dәrindәn öyrәnmәk, canlı alәmdә baş verәn proseslәrin mahiyyәtini dәrindәn öyrәnmәk, hüceyrәdә vә orqanizmlәrdә bioloji istehsal proseslәrini aydınlaşdırmaq vә hüceyrәdә vә orqanizmlәrdә bioloji istehsal proseslәrini aydınlaşdırmaq vә onlardan istifadә etmәyin üsullarını yaratmaq lazımdır. Onun bu ideyasından onlardan istifadә etmәyin üsullarını yaratmaq lazımdır. Onun bu ideyasından artıq yüz il keçir. İndi dünyada biotexnologiya ilә işlәyәn minlәrlә artıq yüz il keçir. İndi dünyada biotexnologiya ilә işlәyәn minlәrlә kompaniyalar vә tәdqiqat institutları fәaliyyәt göstәrir. Bu kompaniyalarda kompaniyalar vә tәdqiqat institutları fәaliyyәt göstәrir. Bu kompaniyalarda biotexnoloya әsasında minlәrlә müxtәlif әrzaq mәhsulları, dәrman biotexnoloya әsasında minlәrlә müxtәlif әrzaq mәhsulları, dәrman preparatları, mәişәt әşyaları, kosmetik mәhsullar vә energetik materiallar preparatları, mәişәt әşyaları, kosmetik mәhsullar vә energetik materiallar hazırlanır. hazırlanır. Müasir biotexnologiya 1970 Müasir biotexnologiya 1970--ci illәrdә şimali Kaliforniyada başlayıb. İndi bu ci illәrdә şimali Kaliforniyada başlayıb. İndi bu texnologiyaya : sәhiyyә (tibbi diaqnostika, biopreparatlar, qurğular), kәnd texnologiyaya : sәhiyyә (tibbi diaqnostika, biopreparatlar, qurğular), kәnd tәsәrrüfatı (genetik modifikasiya edilmiş orqanizmlәr, әrzaq mәhsulları), tәsәrrüfatı (genetik modifikasiya edilmiş orqanizmlәr, әrzaq mәhsulları), sәnaye vә әtraf mühit (bioyanacaqlar, biomateriallar, pestisidlәr), sәnaye vә әtraf mühit (bioyanacaqlar, biomateriallar, pestisidlәr), biomüdafiә (vaksinlәr, biosensorlar) üçün işlәyir. biomüdafiә (vaksinlәr, biosensorlar) üçün işlәyir. Biotexnologiya sәnayesi canlı orqanizmlәrin fәaliyyәtinә әsaslanır. Biotexnologiya sәnayesi canlı orqanizmlәrin fәaliyyәtinә әsaslanır. Biotexnologiya hüceyrәdә baş verәn proseslәri imitasiya edir vә onları Biotexnologiya hüceyrәdә baş verәn proseslәri imitasiya edir vә onları sәnayelәşdirir sәnayelәşdirir Biotexnologiya haqqında Biotexnologiya haqqında Hüceyrәdә hansı proseslәri? Hüceyrәdә hansı proseslәri? Hüceyrәnin bölünmәsi Hüceyrәnin bölünmәsi ––az bir müddәtdәn sonra az bir müddәtdәn sonra hüceyrә әvvәlki hәcmini bәrpa edir hüceyrә әvvәlki hәcmini bәrpa edir Hüceyrә metabolizmini Hüceyrә metabolizmini –– hüceyrәlәr әtraf alәmdәn hüceyrәlәr әtraf alәmdәn aldığı üzvü birlәşmәlәri parcalaya bilir, onlardan aldığı üzvü birlәşmәlәri parcalaya bilir, onlardan yeni molekul vә maddәlәr hazırlayır yeni molekul vә maddәlәr hazırlayır Hüceyrә membranları yüksәk selektivlik vә Hüceyrә membranları yüksәk selektivlik vә spesifikliklә hüceyrәyә lazim olan maddәlәri (ionları, molekulları, bәrk cisimlәri vә spesifikliklә hüceyrәyә lazim olan maddәlәri (ionları, molekulları, bәrk cisimlәri vә mayelәri) içәri alir vә xaric edir. mayelәri) içәri alir vә xaric edir. Hüceyrә membranlarında olan reseptorlar әtraf alәmi hiss edir vә onlara qarşı cavab Hüceyrә membranlarında olan reseptorlar әtraf alәmi hiss edir vә onlara qarşı cavab reaksiyası yaradır. reaksiyası yaradır. Hüceyrә orqanoidlәri: Hüceyrә orqanoidlәri: Zülal sintezini Zülal sintezini –– ribosomlar orta ölçülü zülalı bir dәqiqәdә sintez edә bilir vә ribosomlar orta ölçülü zülalı bir dәqiqәdә sintez edә bilir vә formalaşdırır formalaşdırır Mitaxondrilәrdә enerji sintezini, üzvü maddәlәrin parçalanmasını hәyata keçirir Mitaxondrilәrdә enerji sintezini, üzvü maddәlәrin parçalanmasını hәyata keçirir Xloroplastlarda üzvü maddә sintez olunur, enerji vә oksigen istehsal edilir Xloroplastlarda üzvü maddә sintez olunur, enerji vә oksigen istehsal edilir Aparat Holcidә sintez olunmuş zülallar çeşidlәnir vә qablaşdırılır, lazım olan ünvana Aparat Holcidә sintez olunmuş zülallar çeşidlәnir vә qablaşdırılır, lazım olan ünvana göndәrilir. göndәrilir. Nüvә Genetik informasiyanı saxlayır, burada genetik informasiya oxunur vә matrisaya Nüvә Genetik informasiyanı saxlayır, burada genetik informasiya oxunur vә matrisaya köçürülür vә ribosomlara çatdırılır köçürülür vә ribosomlara çatdırılır Endoplazmatik şәbәkәdә zülallar strukturlaşdırılır vә nәql edilir Endoplazmatik şәbәkәdә zülallar strukturlaşdırılır vә nәql edilir Lizosomlarda 40 Lizosomlarda 40--a qәdәr müxtәlf hidrolitik fermentlәr hüceyrәni yad cisimlәrdәn a qәdәr müxtәlf hidrolitik fermentlәr hüceyrәni yad cisimlәrdәn qoruyur qoruyur
Hüceyrәnin vakuolu hüceyrә üçün zibil anbarı rolunu oynayır, hüceyrәnin tullantıları Hüceyrәnin vakuolu hüceyrә üçün zibil anbarı rolunu oynayır, hüceyrәnin tullantıları burada toplanır. burada toplanır. Biotexnoloqlar Biotexnoloqlar nә ilә mәşğul olurlar? nә ilә mәşğul olurlar? Biotexnologlar hüceyrә sәviyyәsindә alınan informasiyalardan istifadә edәrәk istehsal qururlar, Biotexnologlar hüceyrә sәviyyәsindә alınan informasiyalardan istifadә edәrәk istehsal qururlar, tibbdә diaqnostika üçün preparat vә qurğular yaradırlar, әrzaq mәhsulları vә biomateriallar tibbdә diaqnostika üçün preparat vә qurğular yaradırlar, әrzaq mәhsulları vә biomateriallar istehsal edirlәr. istehsal edirlәr. Xәstәliklәrin mexanizmini aydılaşdırırlar Xәstәliklәrin mexanizmini aydılaşdırırlar Biomarkerlәr yaradırlar Biomarkerlәr yaradırlar Genlәri bir orqanizmdәn başqasına köçürürlәr Genlәri bir orqanizmdәn başqasına köçürürlәr Hüceyrә kulturası ilә mәşğul olurlar Hüceyrә kulturası ilә mәşğul olurlar Recombinant zülallar alırlar Recombinant zülallar alırlar Yeni Yeni--yeni dәrman preparatları kәşf edirlәr yeni dәrman preparatları kәşf edirlәr Biomonitoring üçün lazım olan preparatlar vә qurğular hazırlayırlar Biomonitoring üçün lazım olan preparatlar vә qurğular hazırlayırlar Biotexnologiada alınan mәhsullar xeyli mürәkkәbdir, onların әksәriyyәti zülal tәbiәtli olduğundan Biotexnologiada alınan mәhsullar xeyli mürәkkәbdir, onların әksәriyyәti zülal tәbiәtli olduğundan dәyişkәn vә әtraf mühitә hәssas olur. Biotexnologiya bir elm kimi dörd әsas prinsip üzәrindә dәyişkәn vә әtraf mühitә hәssas olur. Biotexnologiya bir elm kimi dörd әsas prinsip üzәrindә qurulur: istehsaledici hüceyrә xәttinin yaradılması, hüceyrәlәrin çoxaldılması vә zülal sintezi, qurulur: istehsaledici hüceyrә xәttinin yaradılması, hüceyrәlәrin çoxaldılması vә zülal sintezi, hüceyrәdәn zülalların ayrılması vә tәmizlәnmәsi, biomaterialların hazırlanması hüceyrәdәn zülalların ayrılması vә tәmizlәnmәsi, biomaterialların hazırlanması Biomateriallardan әn mühümü dәrman preparatlarıdır. Bunlara, müalicәedici zülallar, vaksinlәr, Biomateriallardan әn mühümü dәrman preparatlarıdır. Bunlara, müalicәedici zülallar, vaksinlәr, antitellәr, peptitellәr, diaqnozlaşdırıcılar, immunosorbentlәr antitellәr, peptitellәr, diaqnozlaşdırıcılar, immunosorbentlәr Biotexnologiya gәlәcәkdә: Biotexnologiya gәlәcәkdә: Dәrmanları personallaşdıracaq (indivudallaçdıracaq) Dәrmanları personallaşdıracaq (indivudallaçdıracaq) Farmogenlәri yaradacaq Farmogenlәri yaradacaq Genetik testi hәyata keçirәcәk Genetik testi hәyata keçirәcәk Gen müalicәsini reallaşdıracaq Gen müalicәsini reallaşdıracaq Özül hüceyrәlәri idarә edәcәk Özül hüceyrәlәri idarә edәcәk Nanotexnologiyadan bәhrәlәnә Nanotexnologiyadan bәhrәlәnәrrәk әk
Nano Nanobiotexnologiya nәdir biotexnologiya nәdir?? Nanobiotexnologiya nanotexnologiyanın bir istiqaməti kimi son 10 ildə insan fəaliyyətinin çox vacib bir sahəsinə çevrilmişdir. Xüsusilə tibbdə və farmakoloji praktikada bu elm və texnologiya bəşəriyyətin dayanıqlı inkişafı naminə yeni perspektivlər açır. Nanobiotexnologiya biologiya, fizika, kimya, tibb və texniki elmlərin kəsişdiyi nöqtələrdə fəaliyyət gostərdiyindən ona ayrıca bir elm sahəsi kimi yox ümumiləşdirilmiş təbiət elmi kimi baxmaq lazımdır. Nanobiotexnologiyaya keçən əsrin 50-ci illərindən əsası qoyulmuş biotexnologiya ilə 80-ci illərdən başlayan nanotexnologiyanın hibridi kimi baxmaq lazımdır. Nanobiotexnologiya nanotexnologiyanın səhiyyə və həyat elmlərində tətbiq edilməsidir. Nanobiotexnologiya molekulyar biologiyanın, biotexnologiyanın yeni müstəvidə inkişaf etdirilməsidir. Bu müstəvinin ölçüləri nanomiqyasda yerləşir. Nanobiotexnologiya hər şeydən əvvəl bioloji molekulların atom və molekul səviyyəsində özü-özünü yaratmaq problemlərini öyrənir, hüceyrənin necə işlədiyini araşdırir, bioloji membranların necə təşkil olunduğunu, bioloji proseslərin təbiətinin aydınlaşdırılmasını qarşıya məqsəd qoymuşdur və bu proseslərin texnoloji proseslərdə istifadəsini nəzərdə tutur.
Nano Nanobiotexnologiya nәdir biotexnologiya nәdir?? ?? Nanotexnologiya vә Nanobiotexnologiya bir birindәn fәrqli olaraq iki müxtәlif konsepsiyaya söykәnirlәr. Nanotexnologiya әsasәn maddәnin sәthindә olan atomların fiziki kimyәvi xassәsәlәrini araşdırır, onun işi bu atomlarladır. Nanobiotexnologiyada isә әksinә olaraq sәthdә olan atomların xassәlәrinin heç bir rolu yoxdur Hüceyrәnin әtraf mühitdәn götürdüyü hәr hansı bir varlıq ( maddә, virus vә s.) ölçüsünә görә limitlәnmişdir. Onların ölçüsü 1- 100 nm tәrtibindә olduqda hüceyrә metobolozminә daxil olur vә endosomal yolla hәrәkәt edir. Atom vә molekullar isә sәrbәst olaraq hüceyrә membranlarından daxil olub çıxa bilir. Nanoölçülü materiallar hüceyrәnin funksiyasını modulyasiya edir vә orqanizmdә sәrbәt işlәyә bilir, odur ki, onları bәzәn “Nanomaşinlar” adlandırırlar Hüceyrәyә üzvü alәmin fabriki, enerji stansiyası, material vә informasiya Hüceyrәyә üzvü alәmin fabriki, enerji stansiyası, material vә informasiya istehsalşısıdır, hüceyrә canlı alәmin әbәdi mövcudluğu üçün daima işlәyәn istehsalşısıdır, hüceyrә canlı alәmin әbәdi mövcudluğu üçün daima işlәyәn zavoddur. zavoddur. Hüceyrәdaxili proseslәri hәyata keçirәn qurğular, dәzgahlar vә maşınlar Hüceyrәdaxili proseslәri hәyata keçirәn qurğular, dәzgahlar vә maşınlar mәhz nanomaşınlardır. mәhz nanomaşınlardır.
Nanobiotexnologiyanın geniş tәtbiq sahәsi var. Bunlara misal Nanobiotexnologiyanın geniş tәtbiq sahәsi var. Bunlara misal olaraq diaqnostika, tibbi yardım, dәrmanların kәşfi, hazırlanması olaraq diaqnostika, tibbi yardım, dәrmanların kәşfi, hazırlanması vә orqanizmә yeridilmәsi, xәstәliklәrin müalicәsi, hüceyrәlәrin vә orqanizmә yeridilmәsi, xәstәliklәrin müalicәsi, hüceyrәlәrin vә toxumaların bәrpası, әrzaq mәhsullarının istehsalı vә vә toxumaların bәrpası, әrzaq mәhsullarının istehsalı vә saxlanması, gen mühәndisliyi vә yeni növlәrin yaradılması, әtraf saxlanması, gen mühәndisliyi vә yeni növlәrin yaradılması, әtraf mühitin qorunması vә çirkәndiricilәrdәn azadolma vә nәhayәt mühitin qorunması vә çirkәndiricilәrdәn azadolma vә nәhayәt biosensorlar. biosensorlar. Nanobiotexnologiyada iki yanaşma mövcuddur: Yuxarıdan Nanobiotexnologiyada iki yanaşma mövcuddur: Yuxarıdan -- aşağı (top aşağı (top--da dawn), wn), vә aşağıdan vә aşağıdan -- yuxarı yuxarı (bottom (bottom--up) up).
. Yuxarıdan Yuxarıdan--aşağı yanaşmada nanotexnologiyanın mikroistehsal aşağı yanaşmada nanotexnologiyanın mikroistehsal metodundan istifadә edәrәk nanobiotexnologiya bioloji fenomen metodundan istifadә edәrәk nanobiotexnologiya bioloji fenomen vә molekulları analiz edir.Bu texnologiya süni vә ağır vә molekulları analiz edir.Bu texnologiya süni vә ağır texnologiyadır. texnologiyadır. Aşağıdan Aşağıdan--yuxarı yanaşmada isә molekulyar birlәşmәlәri yaradır yuxarı yanaşmada isә molekulyar birlәşmәlәri yaradır vә biomolekulların xüsusiyyәtlәrindәn istifadә edәrәk onların vә biomolekulların xüsusiyyәtlәrindәn istifadә edәrәk onların imkanlarını yüksәldirlәr vә funksiyalarını genişlәndirirlәr. Bu imkanlarını yüksәldirlәr vә funksiyalarını genişlәndirirlәr. Bu texnologiya incәdir vә biologiyanın vә supermolekulyar texnologiya incәdir vә biologiyanın vә supermolekulyar kimyanın prisiplәrindәn istifadә edir. kimyanın prisiplәrindәn istifadә edir. Bu hәr iki texnologiyanın hibridindәn istifadә etmәklә çox böyük Bu hәr iki texnologiyanın hibridindәn istifadә etmәklә çox böyük nailiyyәtlәr qazanmaq olar, mәsәlәn, yüksәk hәssaslığa malik nailiyyәtlәr qazanmaq olar, mәsәlәn, yüksәk hәssaslığa malik diaqnostika üçün bioçiplәr yaratmaq mümkündür. diaqnostika üçün bioçiplәr yaratmaq mümkündür.
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|