. Birinci mövqe göstərir ki, insan unikal mövcudatdır.
Özü özünün yaradıcısı, dünyadakı bütün şeylərin ölçüsüdür,
İ kinci baxışa görə in-
san Allahın yaratdığı möcüzədir.
Üçüncü nöqteyi-nəzər isə hesab edir ki, insanın
yaranması təbiətin səhvidir O, sonsuz sayda nöqsanlara malik olan bədbəxt törəmə-
dir. Buna görə də insanın gələcəyi yoxdur, t
İnsanın mahiyyəti mürəkkəb olduğu üçün çoxölçülü xarakter daşıyır. Onda
aşağıdakı dörd səpkini ayırmaq olar:
bioloji, psixiki, sosial və
kosmik. Birinci in-
sanın anatomik və fizioloji, xassələrində-genetik əlamətlərində, onun orqanizmlidə
baş verən beyin-əsəb proseslərində, fızki və elektrokimyəvi dəyişiklərdə ifadə olu-
nur. Başqa sözlə, bu mövqe insanı bioloji orqanizm kimi öyrənir. Psixiki səpki in-
sanın ruhi-mənəvi dünyasını nəzərdə tutur. Burada şöhrət insandakı şüurlu və qey-
ri-şüuri proseslərdən, onun iradəsi, hissləri, hafizəsi, xarakteri, temperamenti və sa-
ir psixiki səciyyələrindən gedir. Sosial
səpki
xüsusilə mühüm olub, insanların icti-
mai mahiyyətini araşdırır. Onun diqqət mərkəzində aşağıdakı məsələlər durur: insa-
nın sosial münasibətlər sistemində yeri, fəaliyyətinin xarakteri, həyatının təşkili
formaları, mənəvi dünyası, mədəniyyəti və s. Nəhayət son dövrdə
intensiv müzaki-
rə olunan dördüncü səpki
insan ilə kosmos, kainat arasında qarşılıqlı münasibətlə-
rin bütöv bir sistemini əhatə edir.
Qeyd olunmalıdır ki, bu səpkilərin hər biri özü-özlüyündə çox vacibdir. Lakin
266
onların heç biri ayrı-ayrılıqda götürüldükdə mürəkkəb insan fenomenini aça bilmir.
Buna görə də insan haqqında hərtərəfli biliyə malik olmaq üçün onların hamısını
qarşılıqlı təsirdə və vəhdətdə götürmək zəruridir.
