Microsoft Word ?hali cografiyas?

Doğumda regional f&rql&r. Dünya halisi t bii artım, y ni doğumun ölümü üst l m si n tic sind çoxalır. Bu nisb tin dinamikası çoxlu sosial, tibbi v bioloji amill rd n asılıdır. Doğumun mümkün s viyy si 1000 n f r 15-50 n f r civarında qiym tl ndirilir. Lakin son 200 ild o, daim aşağı düşmüşdür. Bu, doğu-
mun mümkün bioloji s viyy il müqayis d get-ged xeyli azalması meylinin sabit olduğu iqtisadi c h td n inkişaf etmiş ölk l r aiddir. Bu meyl vv ll r Avropa ölk l rind yayılmışdı. Lakin bir q d r sonra o, iqtisadi c h td n inkişaf etmiş bütün dövl tl r üçün s ciyy vi hala çevrildi.
Asiya ölk l rind doğum prosesl ri özün m xsusluqla s c
ciyy l nir. Asiya sivilizasiyası ç rçiv sind tam demoqrafik d yişiklikl r keçir n ölk Yaponiya olmuşdur. 1980-ci ild burada doğum msalı 13% olmuş, h r ail y iki uşaqdan az düşmüşdür. Bu cür tendensiya Asiya qit sinin dig r ölk l rind – Tayvanda, Çind , Honkonqda (Syanqanda), Sinqapurda, c nubi Koreyada da müşahid edilmişdir.
Doğum göst&ricil&ri. Doğum göst ricil rinin t hlilin keç k.
Doğumun macmu amsalı halinin t krar istehsalını n d qiq ks etdir n göst ricil rd ndir. Mövcud göst ricil ri çox yüks k hesab etm s k d , - 3,04 (2002), - Yer halisi t krar istehsal olunmaqdadır. T krar istehsal üçün, halinin yaş strukturundan asılı olaraq, orta hesabla, msal 2,1-d n 2,5-d k olmalıdır.
İnkişaf etmiş regionlar, bütövlükd , sad t krar istehsaldan aşağı h dd dirl r – 1,71. Az inkişaf etmiş ölk l rin göst ricil ri, ümumilikd , t qrib n 2 d f yüks kdir – 3,38. N zar t olunmayan, yaxud z if n zar t edil n n yüks k doğum is z if inkişaf etmiş ölk l r qrupundadır – 5,59.
Dünyanın sas regionlarını n z rd n keçir rk n öz qit l rinin «tip»ind n f rql n n ölk l ri qeyd ed k. Ümumi msalın 5,58 olduğu Afrikada 3,96 msallı Şimali Afrika ölk l ri diqq ti c lb edir, m s l n, 6lc zaird bu msal 3,63- , Tunisd is 2,95- b rab rdir.
C nubi Afrikada 3,95 msalla c nubi Afrika Respublikası f rql nir. Bütün c nubi Afrikanın 47,4 milyon halisinin 41,5 milyonu bu ölk nin payına düşür.
Ş rqi Afrikada 2,31 msalı il kiçik Mavriki adası seçilir.
Doğumun m hdudlaşdırılması siyas ti c nub-Ş rqi Asiyada da öz t sirini göst rir (3,16). Burada n aşağı msal Çin Sinqapurunda (1,73), Tailandda (2,1) v İndoneziyadadır (2,77).
Asiyanın qalan regionlarında (C nub-M rk zi v Q rbi Asiya), xüsusil Q rbi
Asiyanın (İsraild n başqa) müs lman ölk l rind , 6fqanıstanda, İranda, Pakistan- da, Banqladeşd doğum çox yüks k olaraq qalır. Karib ölk l rind doğum göst ricisi nisb t n böyük olmasa da, h r halda, normaldır - 2,71. Bu göst rici Haitid - 4,69 v Dominikan Respublikasında - 2,04-d n yüks k, Kubada (1,82) is nisb t n aşağıdır.
Avropada xeyli daxili f rql r qalmaqdadır: Şimali Avropada msal 1,85 olduğu halda, c nubi v Q rbi Avropada 1,4-1,5, Ş rqi Avropada is 1,63-dür. Bütün bu zona sabit depopulyasiya zonasıdır. Bu fonda İrlandiya (2,10), İsveç (2,10), Norveç (1,96), Finlandiya (1,88) kimi ölk l r n yaxşı v ziyy td dirl r. 6n aşağı msallar Şimali Avropa ölk l ri arasında Estoniya v Latviyada (1,64), Ş rqi Avropada Bolqarıstan v Rumıniyada (1,5), Q rbi Avropada Almaniyada (1,30), C nubi Avropada is İtaliya (1,27) v İspaniyadadır (1,23).
15-19 yaşlı qadınlarda (1000 n f r gör ) doğum sayına dair m lumatların t hlili d mü yy n q d r h miyy tlidir. Doğumun z if t nziml ndiyi bir çox inkişaf etm miş ölk l rd bu yaş qrupunda doğumun sayı 241-d n (Qvineya) 100-
q d rdir (Botsvana). Halbuki bu göst rici bütün dünyada 60, inkişaf etmiş ölk l rd is 32-dir.