Microsoft Word Maqola fakultet. 2021docx docx

---

Maktabgacha 
ta’lim 
tashkilotlari 
tarbiychilarining 
mediakompetentligini rivojlantirish mazmuni 
JDPI maktabgacha ta’lim metodikasi 
kafedrasi dots.v/b G.Kushakova 
2-kurs magistri Sarimsoqova Muxayyo 
Annotatsiya: Ushbu maqolada maktabgacha ta’lim tashkilotlari 
tarbiychilarining mediakompetentligini rivojlantirish mazmuni xaqida fikrlar 
bayon qilingan. 
Аннотация: В статье рассматривается содeржание развития 
мeдиакомпeтeнтности пeдагогов в дошкольном образовании. 
Annotation: This article discusses the content of the development of media 
competence of educators in preschool education. 
Tayanch so’zlar: maktabgacha ta’lim, tashkilot, tarbiychilar 
mediakompetentlik, rivojlantirish, mazmun, fikr. 
Ключeвые 
слова: 
дошкольное 
образование, 
организация, 
мeдиакомпeтeнтность пeдагога, развитие, содeржание, мнeние. 
Keywords: preschool education, organization, educators media 
competence, development, content, opinion. 
Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalari muhitiga asoslangan 
axborotlashtirilgan jamiyatning tarkibiy qismlari – bu media, til hamda 
madaniyatdir. Aynan, biz yashayotgan dunyoning tili va madaniyatini insondagi 
mediakompetentlik tashkil etadi. Dunyoda mediakompetentlikning ahamiyati 
turli xalqaro tashkilotlar, jumladan, YuNESKO tashkilotining tavsiyalarida 
alohida ta’kidlanib, pedagoglarni mediakompetentligini rivojlanishini qo’llab-
quvvatlangan. Mediakompetentlik umumiy ko’rinishda shaxsning turli ko’rinishi, 
janr va shakllardagi mediamatnni tanlash, foydalanish, tanqidiy tahlil qilish, 
baholash, yaratish va uzatish, sosiumda medianing faoliyati murakkab 
jarayonlarini tahlil qilishga tayyorlikda namoyon bo’ladigan integrativ sifati 
tarzida qaraladi. Shuning uchun, maktabgacha ta’lim tashkilotlari 
tarbiyachilarining mediakompetentligini rivojlantirish masalasi ilm oldida turgan 

---

dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Bunda zamonaviy ilmiy-texnikaviy 
taraqqiyot talablariga mos holda maktabgacha ta’lim tashkilotlari 
tarbiyachilarining media borasidagi bilimlarini takomillashtirish orqali 
mediakompetentlikni rivojlantirish texnologiyasini yaratish pedagogik 
yo’nalishdagi tadqiqotlar ichida muhim ahamiyatga ega. 
Respublikamizda ta’lim tizimi tubdan isloh qilinib, uzluksiz ta’lim, 
jumladan, maktabgacha ta’lim tizimida katta o’zgarishlar amalga oshirildi. 
Xususan, oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim tizimi yanada takomillashtirildi, 
maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi, maktab va kollejlar o’rtasidagi 
bog’liqlikni mustahkamlash yo’lida 11 yillik ta’lim tizimiga o’tildi, ta’lim 
mazmunini yangilash hamda ta’lim jarayonlari samaradorligini oshirish bo’yicha 
olib borilgan islohotlar bugun o’z samarasini bermoqda. Mazkur jarayonlarni 
amalga oshirishda axborot-kommunikasiya texnologiyalari muhitidan samarali 
foydalanib, milliy kadrlarni tayyorlash, yosh avlodni barkamol va yetuk etib 
voyaga yetkazish tarbiyachi-pedagoglarning asosiy vazifalari sirasiga kiradi. 
O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar
strategiyasida sifatli ta’lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, mehnat bozorining 
zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar tayyorlash kabi yo’nalishlar 
belgilanib, bu borada maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarbiyachilarining 
mediakompetentligini rivojlantirish samaradorligiga erishish katta ahamiyat kasb 
etadi. 
Shuni alohida ta’kidlash kerakki, tarbiyachining mediakompetentligi uning 
kasbiy kompetentligining eng muhim tarkibiy qismi hisoblanadi, chunki nafaqat 
maxsus bilimlarga ega bo’lgan, balki belgilangan yo’nalish doirasida faoliyatni 
amalga oshirishning barcha usullaridan pedagogik faoliyatni amalga oshirishi va 
axborot hamda telekommunikasiya texnologiyalarini organik ravishda 
rivojlantirishda o’z ko’nikmalarini takomillashtirishi kerak. 
Mediata’lim tarbiyachilarga mediamadaniyat olamida moslashishga, ommaviy 
axborot vositalari tilini o’zlashtirishga, mediamatnni tahlil qila olishga va shu 
kabilarga yordam berishi lozim.

---

Pedagogika fanida tarqalgan asosiy mediata’lim modellari ko’p jihatlarga 
egadir. Umuman olganda, ularni quyidagicha tartibda tasniflash mumkin bo’ladi: 
- o’z ichiga media nazariyasi va amaliyotining o’rganilishini oladigan ta’limiy-
axborotli modellar; 
- mediamadniyatning axloqiy va falsafiy muammolarini ko’rib chiqadigan 
tarbiyaviy-estetik modellar; 
- o’quvchilar va tarbiyachilarning ijodkorligi, tasavvuri, mustaqil fikrlashi va 
shu kabilarning rivojlantirilishini ko’zda tutadigan rivojlantiruvchi o’qitish 
modellari. 
Milliy mediata’lim modellarining o’ziga xosligi shundan iboratki, bunda ular 
umumdidaktik tamoyillarga (shaxsning har tomonlama rivojlanishi, nazariyaning 
amaliyot bilan aloqadorligi, tizimlilik va shu kabilar) va mediamadaniyatning o’ziga 
xosliklari bilan bog’liq bo’ladigan tamoyillarga (audio-vizual anglashning, 
mediamatnlarni tahlil qila olish mahoratining va shu kabilarning rivojlanishiga) 
rioya qiladi. 
Mediata’limning oyoqqa turishi yo’lida Ye.I.Xudoleyeva o’zining ilmiy 
tadqiqotida quyidagi pedagogik muammolarni ajratib ko’rsatadi: 
- pedagoglarning ichki psixologik muammolari, yangi texnika va 
texnologiyalar oldidagi qo’rquv; 
- o’z kasbiy faoliyatida yangi texnikalardan foydalanish imkoniyatlarini 
o’rganish uchun urinib ko’rishni va qo’shimcha kuch sarflashni xohlamaslik; 
- jamiyatdagi axborot rivojlanishining yetarli bo’lmagan darajasi; 
- ko’plab ijtimoiy guruhlar uchun elektron axborot vositalariga ega 
bo’lolmaslik; 
- pedagoglarda mediaviy kompetentlilikning yetarlicha rivojlanmaganligi; 
- pedagoglarning kasbiy tayyorgarlikdan o’tishni xohalmasliklari va bunga 
imkoniyatlari yo’qligi; 
- pedagoglar va ta’lim oluvchilar uchun kompyuyer texnikasiga erkin kira olish 
imkoniyatining yo’qligi; 
- pedagoglarning bo’sh motivasiyasi; 

---

- keng pedagogik jamoatchilik uchun “mediata’lim” tushunchasining 
noma’lumligi; 
- mediata’lim 
nazariyasi 
va 
metodikasining 
ishlab 
chiqilishini 
muvofiqlashtirish bo’yicha maqsadga qaratilgan va tizimli davlat siyosatining 
mavjud emasligi. 
Ye.I.Xudoleyeva ta’kidlab o’tgan muammolarning ko’pchiligi umuman olganda 
O’zbekistondagi bugungi kunlarda mavjud bo’lgan zamonaviy ta’lim jarayoniga 
ham xosdir. 
Zamonaviy adabiyotlarda texnika bizning ixtiyorimizda bo’ladi, shuning 
uchun bizlar odam sifatida kommunikativ kompetensiyaga ega bo’lamiz. Ya’ni, 
odamlar nafaqat, masalan, tasvirni rasshifrovkalay olishlari, ular balki yana 
nimalarnidir “mana shunga bog’liq holda o’ylab ko’rishlari” mumkin va bu 
tushunish jarayonlarin belgilab beradi - kompetensiya aynan mana shuni ko’zda 
tutadi. Bu yerda gap nafaqat yangi texnikani o’zlashtirish haqida boradi; mazkur 
texnik-amaliy ko’nikmalar kishilaring biron narsa ustida fikr yuritishlari, tanqidiy 
dalillarni shakllantirishlari va o’qish yordamida lazzat olishga qobillikka erishish 
bilan bog’liq bo’ladi. Umuman olganda, tarbiyachining kasbiy mahoratini anglash, 
avvalo, uning faoliyati bilan bog’liq bo’lib, tarbiyachining kasbiy mahoratining 
«poydevorini» tashkil etadigan zarur kasbiy bilim va ko’nikmalarga asoslangan 
muayyan kasbiy harakatlarni bajarish qobiliyati bilan bog’liqdir. 
Shunday qilib, «kompetentlik» tushunchasi ta’rifiga turli xil yondashuvlar 
ushbu atamani an’anaviy tushunishdan tashqariga chiqmaydi, faqat bir-birini 
to’ldiradi va o’zaro boyitadi. 
Demak, umumiy pedagogik jihatdan kompetentlik - bu bilimlarga ega bo’lish 
deganini emas, faoliyat usuliga ega bo’lishni anglatadi; kompetentlik har doim 
ma’lum bir faoliyatda o’zini namoyon qiladi (hozirgi holda, professional); 
kompetentlik har doim ma’lum bir shaxsiy fazilatlar bilan «bezalgan» bo’ladi. 
Adabiyotlar ro’yxati 
1. Babadjonov S.S. Multimedia texnologiyalari. – T.: Elektron Ta’lim Resursi, 
2017. 

---

2.Nikitina Ye.Yu., Milyutina A.A. Formirovaniye mediakompetensii 
mladshix shkolnikov na urokax russkogo yazыka. Monografiya. – M., 2015 yil 
3.Inoyatov U.I. Xalq ta’limi tizimida mediata’limni tashkil etish va 
rivojlantirish. Globallashuv sharoitida yoshlarni mediasavodxonligini 
oshirish. Respublika ilmiy-amaliy seminari materiallari. (Birinchi kitob) 
Namangan, 2015. 5-7 b. 
4.Kushakova.G, O’quvchi yoshlarda tolerantlik tafakkurni shakllantirish 
metodikasi , Arxiv Nauchnыx Publikasiy JSPI: 2020: Arxiv №23 (science.i-
edu.uz, jspi.uz) 
5. 
Kushakova.G, Maktabdagi yoshdagi bolalarni tolerantlik ruxida
tarbiyalash , Arxiv Nauchnыx Publikasiy JSPI: 2020: Arxiv №58 (science.i-
edu.uz, jspi.uz)