Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

256 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

məlum oğuznamələri nəzərdən keçirib eposun yaranma bazasını müəyyənləşdirməyə cəhd edirdisə, bu müəllifin hər şeydən 

əvvəl ilk mənbələrə diqqətli münasibətinin nəticəsi idi. Ə.Abid araşdırdığı bütün «Dədə Qorqud» hadisələrinə belə 

dəqiqliklə yanaşır, onların ilk qaynaqlarını, törəmə yolları  və  mərhələlərini öyrənə-öyrənə dünəndən bu günə  gəlirdi. 

Ə.Abid bu kimi səmərəli,elm üçün yeni axtarışları ilə əsrin 20-ci illərində Azərbaycan qorqudşünaslığının əsasını qoydu. 

«Kitabi-Dədə Qorqud» mətni hələ Azərbaycanda çap edilməzdən əvvəl Ə.Abid tərəfindən onun öyrənilməsinə başlandı. O, 

bir-birinin ardınca bir neçə məqalə yazdı və ilk dəfə olaraq «Kitabi-Dədə Qorqud»un Azərbaycan xalqına  məxsus olmasını 

təsdiq edən dəlilləri ortaya qoydu. 

Ə.Abid ilk dəfə olaraq «Ədəbiyyat tarixi»ni «Kitabi-Dədə Qorqud»dan başlamaq zərurətini irəli sürmüşdür. Ə.Abid 

«Azərbaycan türklərinin  ədəbiyyat tarixi» əsərində özü Azərbaycan  ədəbiyyatını «Kitabi-Dədə Qorqud»dan başlamış  və 

əsər haqqında geniş  tədqiqatını oraya daxil etmişdir.  Ə.Abidin  şəxsində Azərbaycan qorqudşünaslığı özünün yaradıcılıq 

üçün zəruri funksiyaları  həyata keçirdi, onun ilk nəzəri istiqamətlərini işləyib hazırladı. «Heca vəzninin tarixi» adlı 

məqaləsində türk şeirində hecanın tarixindən danışarkən dastandakı qafiyəli nəsrdən (səs formasında) atalar sözü və 

məsəllərə gedib çıxır, abidənin dil materialı əsasında heca vəzninin tarixini qədimlərə aparırdı. 

Ə.Abid «Kitabi-Dədə Qorqud»la bağlı  tədqiqatlarını dastanın mətni Azərbaycanda hələ  nəşr edilməmişdən qabaq 

yazıb ortaya  qoymuşdu. Bu isə onun Drezden nüsxəsinin  əlyazmasına yaxından bələd olduğunu göstərirdi. Güman ki, 

Ə.Abid bu nüsxəni Türkiyədə təhsil alarkən ələ keçirib üzünü köçürmüş, həmin mətn əsasında da dastan haqqında iri həcmli 

tədqiqat işi yazmışdır. Təəsüf ki, bu tədqiqatların bir hissəsi məhv edilib sıradan çıxarılmış, başqa bir hissəsi, həm də çox 

kiçik bir qismi «Azərbaycan türklərinin ədəbiyyatı tarixi» əsərində hələ də çap olunmamış qalmışdır. 

Qorqudşünaslığın  Ə.Abid mərhələsi ilə bağlı vacib bir məsələni də qeyd etmək lazımdır. Bu da «Azərbaycan  

türklərinin  ədəbiyyat tarixi» əsərinin  əlyazmasında onun «Dədə Qorqud» mətnlərindən istifadəyə verdiyi istinadlardır. 

Buradan görünür ki, Ə.Abid «Kitabi-Dədə Qorqud»un Drezden nüsxəsinin əlyazması əsasında bir nəşr hazırlamışdır və yeri 

gələndə  əsərlərində  həmin  nəşrə istinad etmişdir. Güman ki, bu eposun Ə.Abid tərəfindən hazırlanıb, lakin nəşr edə 

bilmədiyi əlyazması idi. Şübhəsiz ki, onun tapılıb üzə çıxarılması qorqudşünaslığımız üçün mühüm tapıntı olardı.