151
Tovar ehtiyojlarni qondirish uchun yaratilgan va e'tiborni jalb qilish, sotib
olish, foydalanish yoki iste'mol qilish maqsadida bozorda taklif etiladigan mahsuldir.
Bular turli xil jismoniy ob'ektlar, xizmatlar, shaxslar, joylar, tashkilotlar va g’oyalar
bo’lishi mumkin. Marketing tizimida u iste'molchilar maqsadli guruhining
ehtiyojlarini to’liqroq ta'minlaydigan foydali xususiyatlar yig’indisi, bozorda
mahsulotga talabning mavjudligi va sotilish kunining (muayyan narx bilan
birgalikda) belgilanganligi sifatida qaraladi. Demak, haqiqiy tovarning uchta asosiy
tashkil etuvchilari mavjud:
foydalilik;
bozordagi obro’-e'tibor;
to’g’ri keladigan narx.
Tovarning iste'molchi uchun amaliy jihatdan foydaliligi qator atribut, ya'ni
alomatlar (mazkur predmetning muhim ajralmas xususiyatlari) doirasida aniqlanadi.
Marketing chegarasida tovarning mulьti-atributiv modeli esa uni rivojlantirish va
takomillashtirish bo’yicha qaror qabul qilish uchun asos bo’lib hisoblanadi. F.
Kotlerning tasnifiga ko’ra tovar uch guruh alomatlar (o’lchamlar)ga ega:
1. Tovarni yaratish g’oyadan, ya'ni iste'molchi oladigan asosiy manfaatni
aniqlashdan boshlanadi. g’oya, albatta, biror tayanch ehtiyojga qaratilishi kerak.
2. Tovarning texnik tasnifi, dizayni (go’zalligi), narxi, o’rami, markirovkasi,
uslubi va sifati haqidagi savollarni, ya'ni real bajarilishini har tomonlama o’ylab
ko’rish kerak.
3. Tovarni sotish, etkazib berish va o’rnatish, sotishdan keyingi xizmat
ko’rsatish, kafolatlar, kreditlash va rag’batlantirish, ya'ni yordamchi kuch
(quvvatlangan tovar) haqida oldindan o’ylash kerak.
J. Lamben (mashhur frantsuz marketologi) tasnifiga ko’ra ko’rsatilgan
o’lchamlar
yadro (funktsional foydaliligi),
periferiya (tovarning asosiy funktsiyasi:
tejamkorlik, qulaylik, xizmat ko’rsatish va hokazolar bilan bog’liq bo’lgan) va
Dostları ilə paylaş: 
