Microsoft Word menejment va marketing asoslari

Taklif
 
Narx

---

162
N
m
 
Тalab
 
 Т
m
 
 
32-chizma. Talab va taklif modeli 
Bu erda: 
Nm – tovarning muvozanat narxi; 
Tm – muvozanat narxga mos keladigan tovar. 
Erkin raqobat mavjud bo’lgan bozorning o’ziga xos-xususiyatlari shundan 
iboratki, taklif etilgan mahsulotning ma'lum darajasida bozor o’z-o’zidan 
muvozanatga harakat qiladi. Masalan, ishlab chiqaruvchi o’z tovarini muvozanat 
narxdan (Nm) baland narxda taklif etdi deyaylik. Unda xaridorlar bunday bahoni juda 
yuqori deb biladi va natijada ma'lum bir miqdordagi tovar xaridorini topa olmaydi. 
Bunday holatda taklif talabdan yuqori bo’ladi. Natijada, bozor bu tovar bilan 
to’yinadi, oqibatda tovar egasi tovar narxini pasaytirishga majbur bo’ladi. Sotuvchi 
tovarga yangi narx belgilaganda talab oshadi va bu holda narx talab egri chizig’i 
bo’yicha yuqoriga ko’tariladi. Bu jarayon to talab va taklif muvozanatigacha davom 
etadi. Albatta, narx shakllanishining bu modeli sof raqobatga asoslangan bozorlar 
uchun ishlab chiqilgan bo’lib, bu modelda ko’pgina omillar hisobga olinmaydi. Shu 
sababli ham bu model narx shakllanishida umumiy orientir bo’lib xizmat qiladi. 
Narx marketing kompleksining asosiy elementlaridan biri hisoblanib, 
korxonaning marketing siyosatini ishlab chiqishda keng qo’llaniladi. Agar bu erda 
tovar siyosatini, tovarni sotish va siljitish faoliyatini rejalashtirish, tovar harakati 
kanallarining yangisini topish uzoq vaqt talab qilsa, narxni esa tashqi va ichki 
omillarning o’zgarishi bilanoq tezda o’zgartirish mumkin bo’ladi. 
Marketingda narxning asosiy rol o’ynashining sabablaridan yana biri shundan 
iboratki, u korxonaning iqtisodiy ko’rsatkichlariga to’g’ridan to’g’ri ta'sir ko’rsatadi. 
Masalan, foyda (F) quyidagicha aniqlanadi. 
F = (N . V) - S, 
Bu erda: 
N – tovar narxi; 
V – sotilgan mahsulot hajmi; 
S – jami xarajatlar. 
Foydadan tashqari narx tovarning sotilish hajmiga, moliyaviy 
ko’rsatkichlariga, bozor ulushiga katta ta'sir ko’rsatadi. Ko’p hollarda, korxona 
Sotib olingan 

---

163
tovarni eng yuqori narxda sotib, darhol foyda olishni ko’zlamasdan, egiluvchan narx 
siyosatini yuritishi kerak. 
Raqobatchilar o’z faoliyatlarida ham narxga katta e'tibor beradilar. Tovar 
bozorda narx asosida va narxsiz ham raqobat qila olishi mumkin. 
Narx raqobati deganda tovarning narxini o’zgartirish yo’li bilan raqobat 
kurashiga borish tushuniladi. Bunda, ko’pchilik hollarda narxni pasaytirishga harakat 
qilinadi. Albatta, narxni pasaytirayotgan firma yoki korxona raqobatchiga nisbatan 
kam xarajatlarga ega bo’lishi kerak. Korxona "narx urushi"ni e'lon qilishdan oldin 
o’zining va raqobatchining iqtisodiy barqarorligini obdon o’rganishi talab etiladi. Aks 
holda "narx urushi"ni e'lon qilib, mag’lubiyatga ham uchrash mumkin. Agar, 
raqobatchilar bir xil sharoitda bo’lsalar, u holda "narx urushi" o’z ahamiyatini 
yo’qotadi.