Microsoft Word mulki huquq doc

Yenidən təşkil olunma nəticəsində yaranan hüquqi şəxslər hükmən və məcburi olaraq dövlət qeydiy-

yatına  alınır.  Hüquqi  şəxslər  bu  andan  yenidən  təşkil  edilmiş  sayılır  (MM-in  55-ci  maddəsinin  4-cü  bəndi). 

Yenidən təşkil olunmanın qoşulma forması bu qaydadan istisna təşkil edir. Bu halda başqa qayda nəzərdə tu-

tulur. Belə ki, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinə qoşulan hüquqi şəxslərin fəaliyyətinə xitam verilməsi barədə 

qeyd daxil edilir. Həmin andan hüquqi şəxs yenidən təşkil edilmiş sayılır (MM-in 55-ci maddəsinin 4-cü bən-

di).  

Yenidən təşkil olunma nəticəsində yaranan yeni hüquqi şəxslər dövlət qeydiyyatına alınarkən dövlət qeydiy-

yatını aparan orqana lazımi sənədlər təqdim olunmalıdır. Sühbət, hər şeydən əvvəl, təhvil aktı və bülünmə ba-

lansı kimi sənədlərdən gedir. Təhvil aktı və bülünmə balansı dedikdə, hüquqi şəxsin yenidən təşkil olunması-

---

 

173

nı rəsmiləşdirən sənədlər başa düşülür. Təşkil olunmanın qoşulma, birləşmə və zevrilmə kimi formalarında təh-

vil aktı (balansı), bülünmə və ayrılma kimi formalarında isə bülünmə balansı tərtib edilir. Bu sənədlər hüquqi 

şə

xsin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul etmiş təsiszilər (iştirakzılar) və ya hüquqi şəxsin nizamnamə ilə və-

kil edilmiş orqanı tərəfindən təsdiq olunur. Sonra isə həmin sənədlər nizamnamələrlə birlikdə yeni yaranmış hü-

quqi şəxslərin dövlət qeydiyyatına alınması özün müvafiq dövlət orqanlarına təqdim edilir.  

Təhvil aktı və bülünmə balansı mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu sənədlər hüquqi varisə kezən hüquq (aktiv-

lər) və vəzifələrin (passivlərin) tərkibinin müəyyən edilməsi özün əsas rolunu oynayır. Onlar yenidən təşkil olu-

nan hüquqi şəxsin hüquq və vəzifələrinin bülünməsini sübut edən sənədlərdir. Daha doğrusu, bu sənədlərdə 

yenidən təşkil olunan hüquqi şəxsin bütün kreditorları və borcluları barəsində ühdəliklərin hamısı, habelə mü-

bahisə edilən ühdəliklər əks edilir (MM-in 57-ci maddəsinin 1-ci bəndi). Təhvil aktı və bülünmə balansı elə tər-

tib  edilməlidir  ki,  onlar  kreditorların  tələblərini  ödəyəjək  hüquqi  varisi  müəyyənləşdirməyə  imkan  versin. 

Belə təsəvvür yaranır ki, həmin sənədlər yenidən təşkil edilən hüquqi şəxsin kreditorlarının mənafeyi naminə 

müəyyənləşdirilir və tərtib olunur.  

Məlum məsələdir ki, hüquqi şəxsin yenidən təşkili, hər şeydən əvvəl, kreditorların mənafeyinə toxunur. Axı, 

kreditorlara borclu olan hüquqi şəxsin yenidən təşkili onların (yəni kreditorların) əmlak hüquqlarını poza bilər. 

Məsələn, yenidən təşkil olunan hüquqi şəxs zoxlu borcu olan hüquqi şəxsə qoşula bilər və s. Buna görə də hü-

quqi şəxs yenidən təşkil edilərkən onun kreditorlarının hüquqlarını təmin etmək məqsədi ilə qanun xüsusi qayda 

müəyyən edir (MM-in 58-ci maddəsi). Bu qaydanın əsas məqsədi yenidən təşkil olunan hüquqi şəxsin kreditor-

larının əmlak mənafeyinin və hüquqlarının pozulmasının qarşısını almaqdan ibarətdir. Bu, mülki qanunvericili-

yin nəzərdə tutduğu ən vacib təminatdır.  

Göstərilən qaydaya görə, hüquqi şəxsin yenidən təşkili barəsində onun kreditorlarına məlumat verilir, yəni 

bildiriş gündərilir. Gündərilən bildiriş özün mülki qanunvericilik yazılı forma nəzərdə tutur (MM-in 58-ci mad-

dəsinin 1-ci bəndi). Bu, o deməkdir ki, bildiriş şifahi formada gündərilə bilməz. Bu forma bildiriş gündərilməsi-

nin sübut olunmasını zətinləşdirir. Bildirişi hüquqi şəxsin təsisziləri (iştirakzıları) və ya hüquqi şəxsin nizamna-

mə ilə vəkil edilmiş orqan gündərir. Bunlar hüquqi şəxsin yenidən təşkili haqqında qərar qəbul etmiş şəxslərdir. 

Ə

gər hüquqi şəxsin  yenidən təşkili məhkəmə qərarı ilə həyata keçirilərsə və bu məqsədlə kənar idarəzi təyin 

edilərsə, onda bildirişi kənar idarəzi gündərir.  

Hüquq  varisliyi  yenidən  təşkil  olunan  hüquqi  şəxsin  həm  əmlak  və  qeyri-əmlak  hüquqlarının  (aktivlərin), 

həm də vəzifələrin (passivlərin) hüquqi varisə kezməsini nəzərdə tutur. Vəzifə (passiv) dedikdə, əsasən yenidən 

təşkil olunan hüquqi şəxsin kreditorlara olan borcu başa düşülür. Bu borc müxtəlif mülki-hüquqi müqavilələr-

dən  (nisyə  alqı-satqı,  podrat,  daşıma,  mal  gündərmə,  borc  və  digər  əvəzli  müqavilələrdən)  —  ühdəlik  hüquq 

münasibətlərindən  yarana  bilər.  Bax,  yenidən  təşkil  olunma  zamanı  hüquqi  şəxsin  kreditorlara  olan  borcu  da 

hüquq varisinə keçirilir (közürülür). Ümumi qaydaya görə, borc başqa şəxsə közürülərkən kreditorun razılığı la-

zımdır (MM-in 522-ci maddəsinin 1-ci bəndi). Amma yenidən təşkil olunma zamanı kreditor borcun hüquq va-

risinə közürülməsinə mane ola bilməz. Buna görə də mülki qanunvericilik yenidən təşkil olunan hüquqi şəxsin 

kreditoruna iki cür hüquqdan birini sezmək ixtiyarı verir (MM-in 58-ci maddəsinin 2-ci bəndi). Birincisi, kredi-

tor yenidən təşkil edilən hüquqi şəxsin borclu rolunda çıxış etdiyi ühdəlik hüquq münasibətlərinə (ühdəliklərə) 

xitam verilməsini (məsələn, borc müqaviləsi özrə borcun qaytarılmasını, podrat müqaviləsi özrə yaşayış evinin 

tikilib başa çatmasını və s.) tələb edə bilər.  kincisi, kreditorun ühdəliklərin vaxtından əvvəl icra olunmasını və 

bununla ona vurulmuş zərərin əvəzinin ödənilməsini tələb etmək hüququ vardır. Məsələn, kredit ühdəliyi özrə 

bank (kreditor) kredit alan müəssisədən (hüquqi şəxsdən) kreditin vaxtından əvvəl qaytarılmasını və faizlər itir-

məsi formasında düşdüyü zərərin əvəzinin ödənilməsini tələb edə bilər.