Microsoft Word mulki huquq doc

Qanuni əsaslar dedikdə, qanunda nəzərdə tutulan faktiki tərkib başa düşülür. Onlara aiddir: tapıntı; əldə et-

mə müddəti; dəfinə; emal və s.  

Mülki-hüquqi əqdlər dedikdə, mülkiyyət hüququnun əmələ gəlməsinə əsas olan mülki-hüquqi müqavilələr, 

birtərəfli əqdlər başa düşülür. Söhbət alqı-satqı, dəyişmə, renta və digər müqavilələrdən, habelə vəsiyyətdən ge-

dir.  Yeri  gəlmişkən,  qeyd  edək  ki,  Almaniya  sivilistika  doktrinası  mülkiyyət  hüququnun  əmələ  gəlməsinin 

məhz belə əsasını nəzərdə tutur. 

2. Mülkiyyət hüququnun əmələ gəlmə üsulları 

Sivilistika elmi, xarici ölkələrin hüquq doktrinası və məhkəmə praktikası mülkiyyət hüququnun əmələ gəl-

məsinin iki üsulunu müəyyən edir: ilkin üsul; törəmə üsul. Dünyanın bir çox ölkələrinin (məsələn, Majarıs-

tanın, Çexiyanın və s.) mülki hüquq elmi mülkiyyət hüququnun əldə edilməsinin törəmə və ilkin üsulu kimi iki 

üsulunu nəzərdə tutur. Hələ Roma mülki hüququ əmlaka mülkiyyət hüququnun əldə edilməsinin ilkin və törəmə 

üsulu  kimi  iki  növünü  fərqləndirirdi.  Bu  hüquq  əsas  üsulu  oricinal  üsul,  törəmə  üsulu  isə  derivat  (latınja 

«derivatus» — ayrılmış) üsul adlandırırdı. 

Mülkiyyət hüququnun ilkin və törəmə üsulu kimi iki üsulla əmələ gəlməsi qüvvədə olan mülki qanunverici-

likdə birbaşa nəzərdə tutulmamışdır. Lakin buna baxmayaraq, mülki qanunvericiliyi doktrinal (elmi) təfsir et-

məklə  bu  üsulları  fərqləndirmək  və  ayırmaq  olar.  Həmin  üsulları  mülki  qanunvericilik  yox,  məhz  sivilistika 

doktrinası fərqləndirir. 

Hüquq ədəbiyyatında mülkiyyət hüququnun əmələ gəlməsinin ilkin və törəmə üsulu kimi iki üsulunun fərq-

ləndirilməsində iki meyar əsas götürülür: iradə meyarı; hüquqi varislik meyarı.  radə meyarının (iradə kon-

sepsiyasının) tərəfdarlarına görə, ilkin üsullar odur ki, bu üsullarla mülkiyyət hüququ iradədən asılı olmadan 

ə

mələ  gəlir.  Buna  görə  də  onlar  milliləşdirməni  (əvvəllər  şəxslərə  məxsus  olan  əmlakın  dövlət  mülkiyyətinə 

---

 

268

alınmasını) mülkiyyətin əmələ gəlməsinin ilkin üsuluna aid edirlər. Belə halda mülkiyyət hüququ əmlakın əv-

vəlki mülkiyyətçilərinin iradəsi olmadan əldə edilir. Törəmə üsullar isə odur ki, bu üsullarla mülkiyyət hüququ 

ə

mlakın əvvəlki mülkiyyətçisinin iradəsi əsasında əldə edilir.  radə meyarının əsas tərəfdarı sovet dövrünün ali-

mi  O.S. offedir.  Onun  fikrinjə,  ilkin  üsul  üçün  mülkiyyət  hüququnun  ya  birinci  dəfə,  ya  da  əmlakın  əvvəlki 

mülkiyyətçisinin iradəsindən asılı olmadan əmələ gəlməsi, törəmə üsul üçün isə mülkiyyət hüququnun yalnız 

ə

mlakı özgəninkiləşdirən şəxsin iradəsi əsasında əldə edilməsi xarakterikdir.