Microsoft Word mulki huquq doc

ilə bağlıdır. Söhbət əqdin sosial-iqtisadi məqsədinin ailə-məişət, şəxsi, ev və s. xarakter daşımasından gedir. 

Məsələn,  vətəndaş  öz  qonşusundan  şəxsi  istifadə  üçün  minik  avtomobili  alır.  Bu  müqavilənin  sosial-iqtisadi 

məqsədi şəxsi ehtiyacları təmin etməkdən ibarətdir. Deməli, o, məişət əqdidir. Başqa bir misalda vətəndaş haqqı 

ilə sərnişin daşımaq üçün minik avtomobili alır. Bu müqavilə isə məişət əqdi yox, sahibkarlıq əqdi hesab edilir. 

Çünki müqavilənin sosial-iqtisadi məqsədi sahibkar fəaliyyəti ilə (sərnişin daşımaqla xidmət göstərməklə) bağ-

lıdır.  

---

 

320

Göstərilən hər iki əlamət birlikdə məişət əqdlərini sahibkarlıq əqdlərindən ayırmağa və fərqləndirməyə im-

kan verir. Bəzi hallarda iki sahibkarın bağladığı əqd məişət əqdi sayılır. Ona görə ki, sahibkarların bağladıqları 

ə

qdin sosial məqsədi qeyri-sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlıdır. Məsələn, kommersiya təşkilatı ofis üçün dəftərxa-

na ləvazimatları (dəftər, qələm, kağız və s.) alır. Amma əslində bu cür hallarda yarı (50%) sahibkarlıq əqdin-

dən,  yarı  (50%)  isə  istehlak  (məişət)  əqdindən  ibarət  olan  konstruksiyadan  danışmaq  olar.  Ona  görə  ki,  bu 

konstruksiya, birincisi, sahibkarlar arasında bağlanır. Bu baxımdan o, sahibkarlıq əqdi kimi çıxış edir. Digər tə-

rəfdən, həmin konstruksiyanın sosial-iqtisadi məqsədi qeyri-sahibkarlıqla (istehlakla) bağlıdır. Bu cəhətdən isə 

o, özünü istehlak (məişət) əqdi kimi göstərir. Məhz pərakəndə alqı-satqı müqaviləsi göstərilən konstruksiyaya 

ə

n münasib misaldır. Onu «xalis», «yüz faizli» sahibkarlıq əqdi və ya «xalis», «yüz faizli» istehlak (məişət) əq-

di hesab etmək olmaz. 

Məişət əqdləri həm əvəzli, həm də əvəzsiz ola bilər. Əvəzsiz istifadə, bağışlama, əvəzsiz borc və s. kimi mü-

qavilələr əvəzsiz məişət əqdi, kirayə, saxlama və digər müqavilələr isə əvəzli məişət əqdi hesab edilir.  

Ə

qdlərin bir növü ticarət əqdləri adlanır. Hüquq ədəbiyyatı səhifələrində bu anlayışla biz tez-tez qarşılaşı-

rıq. Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyində də «ticarət əqdi» terminindən istifadə edilməsinə rast 

gəlirik. Belə ki, MM-in 361-ci və 789-cu maddələrində bu terminin işlədilməsinin şahidi oluruq. Nə hüquq el-

mi, nə də qanunvericilik ticarət əqdinə doktrinal (elmi) və ya leqal anlayış verir. 

nqilabaqədərki rus qanunvericiliyinə görə, ticarət əqdləri dedikdə, tacirlərin peşə (sənət) formasında bağla-

dıqları bütün əqdlər başa düşülürdü. Bu əqdlər ticarət hüququnun predmetini təşkil edirdi. Ticarət əqdləri ticarət 

qanunvericiliyinin normativ aktları ilə tənzimlənirdi. Bu əqdlərlə bağlı olaraq yaranan mübahisələrə xüsusi qay-

dada (ticarət məhkəmələrində) baxılırdı.  

Xarici ölkə qanunvericiliyində ticarət əqdi əsas anlayışlardan biri kimi istifadə olunur. Burada iki əsas əla-

mət ticarət əqdlərini fərqləndirmək və ayırmaq üçün başlıja meyar kimi götürülür. Bəzi ölkələrin (Fransa, Belçi-

ka,  spaniya, Latın Amerika ölkələrinin) qanunvericiliyi əqdin kommersiya məzmunlu olması kimi meyarı