Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar lotin ziyouz com doc
Yüklə 289,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
44 kechinmalari, olami g‘ayb sori parvozi tasvirlangan. Erur maqsad yiroq, vodiy uzun, tun tiyra, yo‘l bo‘rtoq, Bu yo‘lda salb etib o‘zlik yukin, o‘zni sabukbor et,
— deydi Navoiy boshqa bir o‘rinda. Yuqoridagi g‘azal qahramoni «o‘zni sabukbor» eta olgani uchun ham «uchib qochmoq» niyatiii ochiq izhor qilgan: Parim bo‘lsa uchub qochsam ulusdin to qaiotim bor, Qanotim kuysa uchmog‘din, yugursam to hayotim bor.
«Parim bo‘lsa» demoq bilan odamda par paydo bo‘la qolmaydi. «Uchub qochsam» deyish ulusdan qutulish chorasi emas. «Qanotim kuysa...» Darvoqe, qanot iimadan kuyadi? Quyosh otashidanmi? Yo‘q, husn quyoshining nuridan. Navbatdagi baytni o‘qib anglaymizki, lirik «Men» «Parim bo‘lsa uchub qochsam...» deya asossiz so‘zlamagan ekan. Unga samoga uchgan Iso payg‘ambar o‘rnak. U Isoga hamnafas bo‘lmog‘ni istaydi: Chiqib bu dayrdin Isog‘a nechun hamnafas bo‘lmay, Bihamdillah, tajarrud birla himmatdin qanotim bor.
Dayrdin chiqmoq — bu dunyoni tark qilmoq. Ammo «nobakor olam»dan baland ko‘tarilish uchun ham qanot kerak. Shu ma’noda tajarrud — voz kechish va himmat tilga olingan. Diydortalab oshiqlarning suhbati — ilohiy suhbat. Ular uchun, Ibn Arabiy aytmoqchi, jimlik va sukut oriflikning oliy belgisi, negaki, «bilgan gapirmay, gapirgan bilmaydi». Haqiqiy ishq ahlining iqroriga ko‘ra, «Qay yerda tinchlik bo‘lsa, Haq ila birlik bo‘lar». Xaloyiqning o‘tkinchi manfaatlarga daxldor mashmasha va g‘avg‘olari ana shu xayoliy birlikka xalal beradi.
«Xaloyiq suhbatidin ming g‘am» iskanjasida qolgan kishi najot tilashi tabiiy. Ammo bu «ming g‘am»dan bittasida ham najot yo‘q. Agar bo‘lganida tekinga «ming jon berib» bo‘lsa-da, uni bilish mumkin.
Chekib ag‘yordin yuz javru tortib yordin ming g‘am, Ne o‘zga xalqdin g‘ayrat, ne o‘zimdin uyotim bor.
Birinchi misrada gap yor va ag‘yor haqida. Ag‘yor — dushman yoki g‘anim. U yuz javr ko‘rsatgan bo‘lsa yor yoxud do‘st ming g‘am yetkazgan. Shu bois o‘zdin ham «o‘zga xalqdin» ham uzoqlashilgan. «Raqib», «ag‘yor» deganda biz salbiy qiyofadagi inson to‘g‘risida o‘ylashta ko‘nikib qolganmiz. Holbuki, tasavvuf adabiyotida «raqib» va «ag‘yor» haqidagi fikrlar nafsga doirdir. «To‘qqiz mingdir bu nafs hashorati, Mudom egurlidir alarning oti...» Yunus Emro «To‘rt kishidir yo‘ldoshim...», deydi. «Ul to‘rtning biri — jon, biri — din, biri — imon». Xo‘sh, oxirgisi-chi? Mana, eshiting:
Anda savashib qoldim... |