Microsoft Word Qara Qarayev fest 2
Yüklə 241,57 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Kopaçinskaya Az*rbaycan Dövl*t simfonik orkestrinin mü(ayi*ti il* ifa etm*li
idi. Onu da deyim ki, bu *s*rl*r n*inki texniki m*s*l*l*rin, habel* mür*kk*b mü*llif konsepsiyas3n3n adekvat aç3qlanmas3 il* baBl3 v*zif*l*rin h*llini t*l*b edirdi. Uvv*lc*d*n söyl*yim ki, m*lah*tli, z*rif, eyni zamanda nadir enerjiy* malik P.Kopaçinskaya h*min gec* xarüq*l*r yaratd3. Mü*llifl*rin qura(d3rd3B3 says3z-hesabs3z mane*l*ri asanl3qla, sanki zarafat edirmi( kimi d*f ed*r*k o, mük*mm*l v* dolBun t*fsir nümun*si s*rgil*di, zal il* rabit*y* gir*r*k böyük s*n*t *s*rl*rinin öz*llikl*rini auditoriyaya çatd3rmaBa müv*ff*q oldu. Fiziki ( iki saata yax3n s*hn*d* ayaq üst* durmaq heç d* asan m*s*l* deyil!) v* m*n*vi, emosional g*rginliyin öhd*sind*n g*l*n bu m*rd ifaç3n3n ad3 Qinnesin rekordlar kitad3na yaz3lmaBa layiqdir. Us*rl*rin seçimi, *lb*tt*, heç d* t*sadüfi deyildi. A.Berqin Violin konserti (1935) bu janrda yaz3lm3( *n *h*miyy*tli *s*r, XX *srin *n i(ar*vi nümun*l*rind*ndir. Burada Berq ilk n*z*rd* h*llolunmaz bir v*zif*nin t*c*ssümün* nail olur. Janra xas virtuozluq amilini mühafiz* edib, onu b*dii qay*nin ifad*sin* tabe etdirir, dodekafoniyan3 mahiran* t*tbiq ed*r*k güclü emosional t*sir qüvv*sin* malik musiqi *rs*y* g*tirir. On yeddi ya(3nda ik*n v*fat etmi( g*nc violinçalan Manon Qropiusun –“M*l*yin xatir*sin*” ithaf olunmu( bu konsertd* s*n*tin *sas mövzular3ndan biri – h*yatdan ayr3lmaB3n, göz*llik v* poeziya dolu dünya il* vidala(maB3n h*dsiz k*d*ri b*dii t*c*ssümünü tap3r. Az*rbaycan mü*llifl*rinin iki konserti d* *slind* Berq yolunun davam3d3r: bu nümun*l*rd* d* yeni texniki vasit*l*r c*lb olunur, h*yat v* ölüm mövzular3n3n t*dqiqi ön plana ç*kilir. Keçmi( sovet dön*mind* seriya texnikas3nda yaz3lm3( *n uBurlu *s*rl*rd*n biri – Q.Qarayevin Violin
14
konsertind* (1967) yüks*k m*n*viyyat v* z*kaya malik insan3nn (*r qüvv*l*rl* mübariz*si, uçurum qar(3s3nda duran, lakin t*slim olmayan bir adam obraz3 canland3r3l3r. Rlk n*z*rd* milli *lam*tl*rd*n m*hrum olan bu *s*rd* b*st*kar daha d*rin qatlara enm*y*, milli dü(ünc*, xarakter, temperamenti f*rqli rakursdan aç3qlamaBa müv*ff*q olmu(, Az*rbaycan musiqisinin inki(af3na yeni istiqam*t vermi(dir. P.Kopaçinskaya öz t*fsirind* *s*rin t*zadlar3n3 qabartmaBa çal3(m3(, eyni zamanda finalda peyda olan bir q*d*r mexaniki xarakter da(3yan mövzuya oynaql3q a(3layaraq, sanki (*r obraz3n3n heç d* yekr*ng olmad3B3n3 göst*rm*k ist*mi(dir. Onu da deyim ki, A.Berq v* Q.Qarayevin *s*rl*ri F.Qarayevin kamera orkestri üçün haz3rlad3B3 yeni versiyada t*qdim olundu. Sonuncu *s*r – F r c Qarayevin orkestr v* solo violin üçün Konserti müxt*lif m*nalar3n, an3mlar3n mür*kk*b (*kild* çarpazla(mas3 n*tic*sind* yaranan Zaman, insan h*yat3 bar*d* mür*kk*b bir hekay*tdir v* müf*ss*l - d*rin, h*rt*r*fli t*hlil t*l*b edir. Konsert janr3n3n *sas (*rtl*rin* - solo al*t v* orkestrin qar(3durmas3, solist partiyas3n3n virtuoz xarakteri, silsil*nin üçhiss*li strukturu - formal olaraq riay*t ed*n b*st*kar *slind* bütün bu janr komponentl*rinin f*rdi yozumunu verir. Partituradan violinl*ri xaric edib *v*zind* 8 viola, 8 violonçel, 6 kontrabas, üst*lik 6 (!) fleyta , 6 (!) klarnet v* 6 (!) valtorna c*lb ed*r*k, orkestrin dem*k olar ki bütün partiyalar3n3 virtuoz elementl*rl* yükl*y*r*k b*st*kar janr ad3nda mühüm söz yerd*yi(m*si edir: y*ni bu, violin v* orkestr deyil, orkestr v* solo violin üçün konsertdir. Üçhiss*li konstruksiya da *n*n*vi sxemd*n – y*ni hiss*l*rin tez - yava( – tez prinsipin* *sas*n ard3c3ll3B3ndan uzaqd3r : daha çox vahid inki(af x*ttin* tabe olan yekpar* bir kompozisiyadan söhb*t ged* bil*r. Anas3n3n xatir*sin* ithaf etdiyi bu *s*ri atas3 Qara Qarayevin doBum gününd* tamamlayan b*st*kar *n müxt*lif kövr*k duyBular s3ras3 qurur: itkid*n doBan dözülm*z aBr3, h*dsiz k*d*r, amans3zcas3na ötüb keç*n zamana gör* nostalji... 15
Us*r avtobioqrafik xarakter da(3y3r, lakin b*st*kar (*xsi hiss v* h*y*canlar3n3 musiqi *d*byyat3ndan *xz olunan obrazlar vasit*sil* qabardaraq yüks*k ümumil*(dirm* s*viyy*sin* qalxmaBa müv*ff*q olur. M*(hur yaz3ç3 M.Kundera R.Stravinskini musiqi tarixinin labirintl*ri üzr* g*zib-dola(an bir s*yyaha b*nz*tmi(di. Geni( dünyagörü(ün* malik F*r*c Qarayev d* bel* uzaq- yax3n s*yah*tl*ri sevir, öz musiqi hekay*tl*rinin *n mühüm dramaturji nöqt*l*rind* bu v* ya dig*r sitat3 daxil edib dinl*yicinin yadda(3n3 h*r*k*t* g*tirir, *lav* çalar v* m*nalar s3ras3n3n yaran3(3na t*kan verir. Bu *s*rind* F.Qarayev musiqi tarixinin *n *h*miyy*tli Violin konsertl*rin* - Mendelson, Brams, Berq, *lb*tt*, Q.Qarayevin *s*rl*rin* üz tutur. Q*fil tör*yib qeyb olan bu sitatlar mü*lifin öz musiqisi il* dialoqa gir*r*k çoxölçülü m*kan t**ssürat3 yarad3r. B*st*kar3n sitatla davranmaq bacar3B3 da xüsusidir. M*s*l*n, Mendelson konsertinin lirik ba( mövzusuna yaln3z eyham – 1-ci hiss*d*n i(l*nm* v* repriz hüdudunda tör*y*n harmonik fon (pred3kt) v* mövzunun s*ciyy*vi ba(lanB3c t*sdiql*yici ritmik fiqurunun s*sl*ndirilm*si kifay*tdir: dinl*yici fikrind* h*min melodiyan3 ax3racan b*rpa edib mü*llifin bu m*qamda yaratmaq ist*diyi emosional hala dü(ür. Konsertin bütün inki(af m*ntiqi – birinci hiss*nin mövzusuz variasiyalar3, ikinci hiss*nin mövzu v* allüziyalar3, sonda, finalda - bir s3ra ifrat d*r*c*d* mür*kk*b variasiyalardan sonra ( onlar “new complexity” -“yeni mür*kk*bliy*” xas t*rzd* b*st*l*nib) - *sas mövzunun, *sas obraz3n t*qdim olunmas3na istiqam*tl*nib: bu, Norveç b*st*kar3 E.Qriqin “V*t*n h*sr*ti” adl3 u(aq pyesidir. H*min mövzu *s*r boyu yaranan bütün ya(ant3lar3n, ilk növb*d* zaman ax3n3n3n dönm*zliyind*n, yax3n insanlar3n itkisind*n doBan sonsuz k*d*rin ümumil*(dirilmi( ifad*sidir. Qriqin pyesinin ad3 arxas3nda da bir m*na gizl*nib: *slind* h*r birimizin q*lbind* - V*t*nd* v* ya qürb*td* m*skunla(maB3m3zdan as3l3 olmayaraq, h*min h*sr*t hissi – kövr*k, ür*yi göyn*d*n, q*fild*n tör*yib t*latüm doBuran, izah3 qeyri-mümkün olan bir hiss ya(ay3r... 16
B*st*kar Konsertin sonunda birm*nal3 t*sdiql*yici durBu i(ar*sind*n vaz keçir: yüks*k registrd* ç*tin e(idil*n flajolet- violinin tam s*ssizliy* q*rq olan sonuncu replikas3 bizi h*y*canland3r3c3, üzücü v* ac3 suallarla t*kb*t*k qoyur... Onu da deyim ki, h*yat h*min gec* öz dönm*z axar3 il* hadis*l*rin gedi(at3na müdaxil* etdi. Ancaq sonra b*lli oldu ki, konsert *r*f*sind* yax3n insanlar3ndan birini d*fn etmi( dirijor Rauf Abdullayev bütün irad*sini toplayaraq bu ç*tin proqram3 realla(d3rmaBa özünd* qüvv* tapm3(d3r. B*lk* h*m d* ona gör* ifaç3lar3n “n*ql etdiyi” H*yat v* Ölüm haqq3nda musiqi hekay*tl*ri ür*kl*r* d*rind*n nüfuz ed*r*k bel* sars3d3c3 t*sir baB3(lay3rd3 ... Bel*likl*, festival3n son akkordu *h*miyy*tli v* parlaq oldu. H*min gün – 2011-ci il aprelin 8-d* Filarmoniyan3n salonuna topla(m3( dinl*yicil*r (ahidi olduqlar3 hadis*nin *h*miyy*tini anlayaraq P. Kopaçinskaya, R. Abdullayev, orkestr v* *lb*tt*, mü*llifi – çaBda( musiqinin *n ön*mli simalar3ndan biri olan F*r*c Qarayevi uzun müdd*t k*silm*k bilm*y*n alq3(larla, “bravo” nidalar3 il* salamlad3lar. DoBrusu, m*n Bak3da bel* bir h*rar*tli dinl*yici reaksiyas3n3, h*qiqi m*nada eyforiyan3 xat3rlamaqda ç*tinlik ç*kir*m... Vaxtil* Alfred Qnitke demi(dir ki, ist*nil*n festival b*st*karlar3n n*y* qadir olub-olmal3B3n3 üz* ç3xarmaqla yana(3, vaqe olduBu ölk*nin m*d*niyy*t s*viyy*sin* dair d* mü*yy*n n*tic*l*r ç3xarmaq imkan3 verir. M*nc*, çaBda( musiqinin geni( panoram3n3 – yeni vyanal3lardan spektralistl*r* q*d*r - canland3ran, müasir ifaç3l3q s*n*tinin h*qiqi ulduzlar3n3 – onlar3n aras3nda is* yeni *s*rl*ri (övq v* sevgi il* t*fsir etm*y* qadir h*myerlil*rimiz d* az deyil- t*qdim ed*n, Az*rbaycan b*st*karl3q m*kt*binin nailiyy*tl*ri, o cüml*d*n g*nc mü*llifl*rin zaman3n n*bzin*
kökl*nmi( axtar3(lar3 bar*d* m*lumatland3ran, “Avropa s*viyy*li forum” (A.Rva(kin) kimi d*y*rl*ndiril*n Q.Qarayev festival3 müasir Az*rbaycan3n m*d*niyy*t siyas*tind* prioritetl*rini, hans3 d*y*rl*r* ön*m verdiyini *yani nümayi( etdirdi. Ona gör* tam *minlikl* söyl*m*k olar ki, növb*ti, V Beyn*lxalq Müasir Musiqi festival3n3n Bak3da keçirilm*sini çox gözl*m*li olmayacay3q. Yüklə 241,57 Kb. Dostları ilə paylaş:
|