Microsoft Word Raqobat Siyosati ziyo netga

MAVZU.RAQOBATNING IQTISODIY TABIATINI TIZIMLI TAHLILI

1. 
   Raqobat va raqiblik tabiati
   
2. 
   Raqobat tipologiyasi va raqobat turlari tavsifnomasi 2.3.Raqobatli strategiyalarning turli xil darajasi
   

1. 
   Raqobat va raqiblik tabiati
   

Raqobat ko‘p qirrali iqtisodiy hodisa bo‘lib, u bozorning barcha sub’ektlari o‘rtasidagi murakkab munosabatlarni ifodalaydi. Resurslarni yetkazib beruvchilar o‘rtasidagi raqobat o‘zlarining iqtisodiy resurslarini (kapital, yer, ishchi kuchi) yuqori narxlarda sotish uchun amalga oshiriladi. Ishlab chiqaruvchilar va resurslarni yetkazib beruvchilar o‘rtasidagi raqobat bozor munosabatlari rivojlangan, iqtisodiyot to‘liq erkinlashgan sharoitda yaqqol namoyon bo‘ladi.

Tovarlar bozorida to‘g‘ri raqobatchilar o‘rtasida raqobatchilik kurashining jadalligi va aniq shakli raqobat holatining xarakteriga bog‘liq holda o‘zgaradi. Bu raqobatchilar harakati natijasida yuzaga keladigan ularning o‘zaro bog‘liqligi darajasini xarakterlaydi.

Sof raqobat modeli bozorda sotuvchilarning guruhi xaridorlarning katta guruhiga qarama-qarshi turishining mavjudligi bilan xarakterlanadi va bu guruhlarning hech biri baholarga ta’sir etishi uchun yetarlicha kuchga ega emas. Tovarlar aniq belgilangan tavsifga ega. O‘zaro o‘rinbosar va faqatgina talab va taklif o‘rtasidagi

nisbat bilan belgilanadigan baholarda sotiladi. Bunday bozordagi sotuvchilar hech qanday bozor kuchiga ega emas va ularning harakati boshqa sotuvchilar harakatiga bog’liq emas. Bunday bozorning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:

• 
  sotuvchi va xaridorning katta miqdori;
  
• 
  differensiallanmagan, to’la o’zaro o‘rin bosuvchi tovarlar;
  
• 
  bozor kuchlarining to’laligicha mavjud bo‘lmasligi.
  

Aniq bozordagi tahlilni o‘tkazishda iqtisodchilar tomonidan taklif etilgan turli raqobatli tuzilishlarga tayanish muhimdir.

Quyidagi 2.1- rasmdan ko‘rinib turibdiki, raqobatchilar tahlili quyidagi ketma- ketlikda amalga oshiriladi:

1. 
   bozorning tuzilishi va tavsiflanishini aniqlash;
   
2. 
   tayanch raqobatchilar xarakteristikasini tasvirlash va aniqlash;
   
3. 
   tayanch raqobatchilarni baholash;
   
4. 
   raqobatchilar xarakterini oldindan ko‘ra bilish;
   
5. 
   potensial raqobatchilarni aniqlash.
   

2.1- rasm. Raqobatchilarning tahlili

Narxlar urushi mexanizmi. Differensiallanmagan oligopoliyada hamma tovarlar asosiy deb qabul qilinadi va xaridor tanlovi asosan narx va ko‘rsatiladigan xizmatlarga asoslanadi. Agar firma lider tartib o‘rnatish kuchiga ega bo‘lmasa va

bozorni direktiv narx qabul qilishga majbur bo‘lmasa, bunday shartlar narxlar bo‘yicha raqobatga yo‘l ochib beradi. Agar narx bo‘yicha raqobat yuzaga kelsa, hamma raqobatchilarning rentabelligi yomonlashadi. Narxlar urushi ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:

• 
  bitta firma narxlarini pasaytirsa ko‘proq xaridorlarni jalb etadi va bozor ulushining qayta taqsimlanishiga olib keladi;
  
• 
  shu firmaga tegishli bozor ulushi ortadi va uni ulushi kamayayotgan raqobatchilar darrov his qiladilar va bunday qayta taqsimlashga qarshi ular ham narxlarni pasaytiradilar;
  
• 
  tovar bozorida global talab kengaymasligi sababli narxlarning pasayishi bozor umumiy hajmining o‘sishiga olib kelmaydi.
  

Raqiblarga nisbatan munosabat har qanday strategiyaning markazini tashkil qiladi. Bunday vaziyat batafsil tahlilga asoslangan bo‘lishi kerak.

Porter raqobatni tahlil qilish vazifalarini quyidagicha tavsiflaydi: «Raqiblarni tahlil qilishdan maqsad har bir raqobatchi olib borishi mumkin bo‘lgan strategiyadagi o‘zgarishlarning xarakterini va muvaffaqiyat qozonish ehtimolini bilishdan iboratdir... ».

Xaridorlarni doimiy mijozlarga aylantiruvchi va ularning narxga sezgirligini kamaytiruvchi differensiatsiya firmaning bozordagi mavqeini ma’lum darajada kuchaytiradi. Ayni paytda mijozning savdolashish imkoniyati ham qisman bartaraf qilinadi. Shuningdek, differensiatsiya firmani raqiblarning hujumlaridan ham himoyalaydi, chunki differensiatsiya elementining mavjudligi tovarlarning almashuvchanligini kamaytiradi.