Mikroorganizmlardir

Journal of Advanced Research and Stability 
ISSN: 2181-2608 

www.sciencebox.uz/ 
225
“Prospects for improving the quality of modern continuing education”
 
Special Issue | 2022

O’simliklаr tаrkibidа vitаminlаrgа аylаnuvchi mа’lum оrgаnik mоddаlаr sintеzlаnib, ulаr 
prоvitаminlаr dеyilаdi. 
Vitaminlar kichik molekulali moddalar bo’lib, turli organik birikmalarning sinflariga mansub. 
Vitaminlar hayvon, o’simlik va mikroorganizmlarda kechadigan muhim fiziologik va 
biokimyoviy jarayonlarda aktiv qatnashadigan birikma hisoblanadi. Ko’pincha vitaminlar 
fermentlarning oqsilmas qismini tashkil qiladi. 
Vitaminlar asosan o’simliklarda sintezlanadi. Odam va hayvon organizmiga esa ovqat bilan 
birga kiradi.
Vitaminlar — past molekular organik moddalar guruhiga kirib, juda kam konsentratsiyada ham 
kuchli va turli biologik ta’sir qila olish xususiyatiga ega. Tabiatda vitaminlar manbasi o‘simlik 
va 
mikroorganizmlar hisoblanadi. Bk 
menaxinonlar va B
12
kobalaminlar asosan 
mikroorganizmlardan sintezlanib olinadi. Ishlab chiqarishda vitaminlaming katta qismi kimyoviy 
sintez orqali olinishi tursa, ularni sanoatda mikrobiologik usul bilan olish ham katta amaliy o‘rin 
tutadi.
Mikrobiologik yo‘1 bilan ergosterin va B
12
vitamin olinsa, vitamin C olishda soritni sorbozaga 
oksidlashda mikroorganizmlar ishlatiladi. Bundan tashqari, ishlab chiqarishda karotinoidlar va 
B
2
vitamin, vitamin konsentratlarini olishda qo'llaniladi. Dunyoda 40 dan ortiq vitaminlar ishlab 
chiqarish sanoatlari mavjud, bulardan 18 tasi AQSh da, Yaponiyada 8 ta va 14 ta G'arbiy 
Yevropada joylashgan. 2. Karotinoidlar — tabiat pegmenti sifatida keng tarqalgan guruhiga 
kiradi. Ular o‘simlik, suv osti o‘simliklari, fototrof bakteriyalar va turli xil xemotrof bakteriyalar 
hosil qiladi. Bundan tashqari, karotinoidlar ba’zi bir mog‘or zamburug‘i va drojjalarni sintez 
qiladi. Shuningdek, karotinoidlar ba’zi baliq, parranda organizmlarida qatnashadi, lekin o‘zicha 
fermentlar paydo bo'lmaydi, balki ovqat bilan kirib, organizmni A vitamini bilan boyitish 
manbayi sifatida xizmat qiladi.
Karotinoidlar o‘simlik va mikroorganizmlarda bo‘sh formada bo‘lib, glukozidlar va karotin — 
oqsil kompleksi hosil qilishimumkin, lekin ko‘p holda uzun zanjirli yog' kislotali efir ko'rinishida 
uchraydi. 
Fototrof mikroorganizmlarda karotinoidlar sintezi asosan yorug'lik oqimi, ba’zi organik 
birikmalar soniga (atsetat) va tarkibidagi kislorodga bog'liq. Xematrof mikroorganizmlaming 
fototrofdan farqi shundaki, karotinoidlar ikkilamchi metabolizm mahsuloti hisoblanadi. 
Yorug'lik karotinoidlami hosil bo'lishida nafaqat fototrofda balki xematrofda ham pigmetlar 
tarkibiga ham ta’sir ko'rsatadi. Ba’zi mog'or zamburug'i va xematrof bakteriyasida karatinoidlar 
hosil bo'lishi yorug'likka bog'liq. Qorong'ida karotinoidlar faqat rangsiz sintezlanadi. Ko'p 
mikroorganizmlar karotinoidlarni hosil qilish uchun molekular kislorod kerak bo'ladi. U karotin 
sintezi hosil bo'lish uchun qatnashadi. Ko'p mikroorganizmlar karotinoidlar sintezi darajasida 
hosil bo'ladi.
Karotinoidlar kimyoviy sintez yordamida va tabiat manbasi — o'simlik va mikroorganizmlar 
turli hil yo'li bilan ajratib olinadi. Kimyoviy yo'l bilan (3- karotin, A vitamin va boshqa 
karotinoidlar olinadi. Kimyoviy yo'l bilan p- karotinoidlar olishning oddiy manbasi bo'lib, sabzi, 
qovoq, o't, na’matak, oblepixa va boshqa ko'katlar xizmat qiladi. Shu maqsadda keng ko'lamda 
mog'or zamburug'i va drojjilar ishlatiladi.
Karotinoidlar qishloq xo'jaligida, tibbiyotda va oziq-ovqat sanoatida keng ko'lamda qo'llaniladi. 
(3-karotin oziq-ovqat sanoatida, tibbiyotda dori-darmon tayyorlashda va kosmetikada ishlatiladi. 
Oziq-ovqatda pigment moddasi va bo'yog' sifatida qandolat mahsulotlari tayyorlashda ishlatiladi. 
Tibbiyotda (3-karotin teri rakining rivojlanishini davolashda qo'llaniladi. Qishloq xo'jaligida 
karotinoidlar don o'simliklarining o'sishini yaxshilashda ishlatiladi. 3. Alkaloidlar — alkaloidlar 

---