Milliy hisoblar tizimi

_{MILLIY HISOBLAR TIZIMI}
Moddiy tovarlar ishlab chiqaruvchi tarmoqlarda YAICH ko’rsatkichi quyidagi tenglama orqali hisoblanadi:

bu yerda:

YAICH
 M _p  M_i  B  M_h  TICH  TM,

M_p - bozor bahosida sotilgan tovar mahsulotlari;
M_i - korxona shaxobchalarining o’zaro bir-biriga beradigan tovar mahsulotlari;
B - barter;
M_h- korxona o’z xizmatchilari uchun mehnat haqi sifatida bergan natural ko’rinishdagi mahsulotlar;
∆TM - sotishga mo’ljallangan tayyor mahsulotlar zaxirasining hisobot davridagi o’zgarishi:

bu yerda :

TM
 TMZ₀  TMZ_b

TMZo va TMZ_b- zaxiradagi tayyor mahsulotlarning hisobot davri oxiri va boshidagi qiymati;
∆TICH - tugallanmagan ishlab chiqarish hajmlar qiymatining hisobot davrida o’zgarishi, quyidagicha hisoblanadi:
TICH  TICH₀  TICH_b
Inflyatsiya yuqori bo’lgan davrda, YAICHni ishlab chiqarish davridagi bahoda baholashni ta’minlash uchun xolding foyda (zarar)ni hisoblash va YAICHdan uni ayirish kerak.
X  M ⁰  M ¹

bu yerda:
f z z

X_f— xolding foydasi (+) yoki zarari (-)

M

z
⁰ - zaxiradagi sotishga olingan tovarning zaxiradan olinayotgan vaqtdagi bahosi qiymati;

z
^{M 1} — zaxiradan sotishga olingan tovarning zaxiraga jo’natilayotgan vaqtdagi
baho qiymati.

1. 
   misol. Mebel ishlab chiqarish firmasi to’g’risida quyidagi ma’lumotlari berilgan (joriy bahoda, mln so’m):
   

T/r	Ko’rsatkichlar	Miqdori
1.	Tayyor mahsulot realizatsiyasi (TM)	680
2.	Firma o’zining ehtiyoji uchun ishlab chiqargan mahsulot (Mi)	20
3.	Barter usulida natura holida almashtirilgan mahsulotlar (B)	30
4.	Firma o’z xizmatchilariga mehnat haqi evaziga natural holda bergan mahsuloti qiymati (Mh)	4
5.	Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmlarining qoldig’i: -hisobot davri boshida (TICHb) -hisobot davri oxirida (TICH0)	44 54
6.	Tayyor mahsulotlar zaxirasining hajmi: -hisobot davrining boshida (TMb) -hisobot davrining oxirida (TM0)	104 120

Mebel firmasining hisobot davri uchun yalpi ishlab chiqarish hajmining qiymatini hisoblang.