Ministrligi

Tema: Kun ta’rtibi ham onin’ ahemeti. 
Tezlik menen rawajlanıp baratırǵan búgingi kúnimizde saw turmıs
tárizini shakllantirish eng asosiy masalalardan biri bolıp tabıladı. 
Adamlardıń kúndelik iskerliginde málim bir tártip ıntızam, óz sog'ligi haqqında
“qayǵılanıw” ya'ni o'z-ozıni oylawı kibi tu'sinik va bilimlar menen boyitip 
barıwımız kerek. Sol tiykarda olardı málim dárejede kún rejimine uyretip 
barıwımız kerek bo'ladi. Kún rejimin gigiyenik qaǵıyda hám talaplar 
tiykarında shólkemlestiriw arqalı hár bir jumıstı hár kúni malum belgilengen 
waqıtta orınlawǵa, malum belgilengen waqıtta awqatlanıw hám dem alısqa 
organizm iykemlesedi. Basqasha aytqanda hár bir jumıstı orınlaw, awqatlanıw, 
dem alıw, uxlash waqtına shártli refkeks ónim bolib,dinamikalıq stereotip 
qáliplesedi. Bunıń nátiyjesinde waqıt tejaladi, hár bir jumıs anıq
belgilengen waqıtta atqarıladı, awqatlanıw hám dem alıw normasında baladı, 
organizm charchamaydi, faoliyat samaradorligi ortadi. 
Kun tartibine amel etiw sebepli adam intizamli boliwina, juwapkershilikti 
toliq seziniwge onıń ruwxıy hám etikalıq tárepten rawajlanıwına orin jaratadı. Kún 
tártibi shama menen tómendegishe bolıwı usınıs etiledi: 
Uyqudan uygonish – azanda saat 7ºº. 
Azandaki gigiyenik gimnastika (dene shınıqtırıw ). Dene shınıqtırıw 
júriwden baslanıp, juwırıwǵa otiladi. Songra gimnastika mashgulotlari atqarıladı. 
Bunda denediń hámme muskulları háreketlantiriladi. Gimnastika mashgulotlarida 
qal, jelke, gewde, ayaq muskulları gezek menen háreketlantiriladi. Azandaki 
gigiyenik dene shınıqtırıwdan son’juwinip, azanǵı shay ishiledi. 
Awqatlanıwdı hár kúni malum anıq belgilengen waqıtlarda bolıwı ıshteyni 
normasında bolıwına, awqattı jaqsı as sińiriw bolıwına múmkinshilik beredi, 
yaǵniy awqatlanıw waqtına salıstırǵanda shártli refleks ónim baladı. Mektep 
yamasa oquw orınlarındaǵı shınıĝıwlar. 
Túslık. 
Erkin waqıt: shańaraqqa járdem, sport mashgulotlari, ochuq hawada seyil 
etiw, dem alıw. Yu wazıypasın orınlaw

---

 Keshki awqat
Erkin waqıt, materiallıq dem alıw, shańaraqqa járdem, ashıq hawada seyil 
etiw. 
Kesh saat 20:00 dan keyin trenirovka shiniģiwlarin ótkeriw usınıs etilmeydi, 
sebebi keshtegi shiniģiw oraylıq nerv sisteması qozgalgan jaǵdayda bolǵanı ushın 
uyqı tınısh bolmaydi. 
Uyqı – dem alıstıń tiykarǵı hám hesh nárse menen almastırıp bolmaydigan 
túri esaplanadı. Uyqı jetkilikli bolıwı jáne onı togri dúziliwi sportshı sogligini 
bekkemlew hám jumıs orınlaw qábiletin joqarı dárejede bolıwın támiyinleydi. 
Oquvchi – studentler bir keshe-kunduzda 8-9 saat uxlashi kerek. Uxlash saat 22 de, 
uygonish saat 6 da, yamasa uxlash 23 te, uygonish saat 7 de. Hár kúni bir waqıtta 
uxlash bir waqıtta uygonishga ádetlengen adam jatıwı menenoq tezde uxlaydi, uyqı 
tınısh bolib, jaqsı dem aladı. Bala kún rejimin atqarawı májburiyligine hám hyech 
qanday hám ótinishler, málim waqıtta awqatlanmaslik hám de oynamaslikka sebep 
bóle almasligiga iykemlesiwi kerek. Usınıń menen birge kún rejiminiń zárúrligi 
jáne onıń paydasın mudami túsintirip barıw kerek. Mısalı : Azandaki dene 
shınıqtırıw shınıǵıwların jaqsı atqardıń, endi kún boyı jaqsı júresen;
Ayhay, gullerdi tazalap jaqsı etipsen maǵan kóp járdemiń tegdi; 
Turmıstıń dáslepki úsh jılında kúndelik tártip bir neshe ret ózgeredi. Aldın 
balalardı tárbiyalawdıń tiykarǵı wazıypalarına baǵınıwı kerek maktabgacha jas : 
tuwrı ósiw hám rawajlanıwǵa járdem beriw, salamatlıqtı bekkemlew, tiykarǵı 
háreketlerdi rawajlandırıw, sóylew funkciyasın qáliplestiriw. Mektepge shekem jas 
daǵı balalardıń kún rejimi, sonıń menen birge, olardıń joqarı asabiy iskerliginiń 
qásiyetlerin esapqa olgan halda dúzilisi kerek, bul ele da mıy yarım korteksi 
kletkalarınıń azǵantay sharshawı, asabiy processlerdiń málim bir biyqararlıǵı 
menen xarakterlenedi. . Fiziologikalıq kózqarastan, bul mıy yarım korteksining bir 
waqtıniń ózinde islew hám dem alıw qábileti menen baylanıslı. 

---