Mirzo ulug`bek nomidagi o`zbekiston milliy universiteti jizzax filiali

O’rinlashtirishlar.
Takrorlanmaydigan o’rinlashtirishlar. Ta’rif: n ta elementdan m tadan (n m) o’rinlashtirish deb shunday birlashmalarga aytiladiki , ularning har birida m tadan element bo’ladi: bitta birlashma ikkinchisidan elementlarning tarkibi yoki tartibi bilan farq qiladi.
U bilan belgilanadi va m elementdan k tadan takrorlanmaydigan o’rinlashtirishlar soni deb ataladi:
1-misol. Sinfda 5 nafar o’quvchi bo’lsin. Shu o’quvchilar orasidan matematikadan 1 ta, fizikadan 1ta olimpiadachi o’quvchini tanlash kerak bo’lsin. Savol: shu ikki o’quvchini necha xil usul bilan tanlash mumkin?
Tushuntirish: O’quvchilarni A, B, C, D, E deb belgilaylik. Agar matematikadan A ni tanlasak, fizikadan B ni tanlash mumkin. Demak, 1-usul A va B bo’ladi. Lekin matematikadan B tanlansa va fizikadan A tanlansa bu ham 1-usuldan farq qiladigan usul ya’ni 2-usul bo’ladi. Demak 2-usul B va A.
E’tibor bering bu ikkita usul ayni ikki o’quvchidan tuzilgan lekin 1-usulda matematikadan olimpiadaga boradigan o’quvchi 2-usulda fizikadan boradi. Demak o’quvchilarning tarkibi o’zgarmaydi faqat tartibi o’zgaradi. Agar matematikadan olimpiadaga boradigan o’quvchini birinchi yozamiz deb kelishib olinsa, quyidagi birlashmalarni yozish mumkin ekan.
AB, AC,AD,AE,BA,BC,BD,BE,CA,CB,CD,CE,DA,DB,DC,DE,EA,EB,EC,ED.
Demak , jami 20 ta birlashma bor ekan.
Takrorlanadigan o’rinlashtrishlar. Ta’rif: n elementdan m tadan takrorlanuvchi o’rinlashtirish deb, n ta elementni m talab shunday o’rinlash-tirishga aytiladiki bunda har bir element bir necha marta ishtirok etadi , faqat m martadan oshmasa bo’ldi.
Takrorlanadigan o’rinlashtirishlar deb belgilanadi
1-misol. 4 elementli X={a,b,s,d} to’plamdan nechta uzunligi 2 ga teng juftliklar tuzish mumkin.
Yechish. . Demak, 16 ta juftliklar tuzish mumkin. Bu juftliklar quidagilardan iborat:
(a;a), (a;b), (a;c), (a;d)
(b;a), (b;b), (b;c), (b;d)
(c;a), (c;b), (c;c), (c;d)
(d;a), (d;b), (d;c), (d;d)
Nyuton binomi
Binom so’zi ikkihad degan ma’noni bildiradi. Ikkihad yig’indisining n- darajasini hisoblash formulasi quidagicha:

Bu formula Nyuton binomi deb ataladi.