Mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
TARIX FAKULTETI TARIX YO’NALISHI 21.07-GURUH TALABASI TOSHNAZAROV ADHAMNING O’ZBEKISTON TARIXI FANIDAN BAJARGAN MUSTAQIL ISHI
MAVZU:TURKISTONDA IQTISOD SOHASIDA YANGI CHORA
TADBIRLAR,UNING MAZMUN MOHIYATI VA OQIBATI

• Turkistonda asrlar osha muqaddas va daxlsiz hisoblanib kelingan xususiy mulklar tortib olina boshlandi.
• Bozor iqtisodiyoti tugatila boshlandi.
• Sanoat,transport,banklar va boular qo’lidagi yerlar tortib olina boshlandi.
• Xususiy mulkni tugatish hamda egasizlantirish jarayoni jadallashib krtdi.

Turkiston hududiagi siyosiy iqtisodiy holatni o’zgarishiga sabab bo’lgan asosiy voqea bu bolsheviklarning hokimyat tepasiga kelishi bo’ldi.Ular hokimyat tepasiga kelgandan so’ng Turkiston hududida bir qancha iqtisodiy yangiliklar kiritdilar.
“HARBIY KOMMUNIZM”SIYOSATI
Harbiy kommunizm siyosati bolsheviklar yetakchisi V.I.ULYANOV(LENIN)tomonidan ishlab chiqilgan iqtisodiy siyosat edi.
Harbiy kommunizm siyosati o’z mohiyatiga ko’ra sotsializm qurish yo’lida ko’rilgan chora tadbirlar yig’indisi edi.
Harbiy kommunizmning asosiy maqsadlardidan yana bir bu yirik sanoat korxonalari hamda kichik sanoat korxonalarini hammasini davlat tassarufiga o’tkazish edi.Turkistonda esa buni amalga oshirish uchun asosiy dasturi amal vazifasini 1918 yil 28 iyunda qabul qilingan dekret orqali amalga oshirishdi.

1917-1920-yillarda turkiston o’lkasi hududida ro’y bergan ocharchilikni keltirib chiqargan omillardan biri bu paxta va bug’doy narxining keskin ravishda ko’tarilib ketishi edi.

1910-yil

• Bug’doy narxi-1so’m 65 tiyn
• Paxta narxi-4so’m 75 tiyn

1916-yil

• Bug’doy narxi-3 so’m
• Paxta narxi-8 so’m 50 tiyn

1917-yil

• Bug’doy narxi-47 so’m
• Paxta narxi-33 so’m

Undan tashqari turkistondag’alla monopoliyasi va oziq ovqat razvyorstkasi natijasida aholi qo’lidan quyidagi miqdorda g’alla olib ketildi

1918-1919-yillar

• Zo’rlik va Tovar ayriboshlash yo’li bilan 4500000 pud miqdorda g’alla undirildi.

1919-1920-yillar

• Tovar monopoliyasi va Tovar ayriboshlash yo’li bilan 5250000 pud miqdorda g’alla undirildi.

1920-1921-yillarda

• Oziq ovqat razvyortkasi o’rniga belgilangan 22,5 mln pud o’rniga 9,7 mln pud g’alla olib ketildi.

1919-yil 4-iyunda Turkistonda oziq ovqat diktaturasi joriy etildi.”sinfiy non payogi to’g’risida”gi dekretga muvofiq Turkistonda kartochka tizimi joriy etildi.unga k’ora barcha aholi uch toifaga ajratildi.

• Ishchilar,qizil askarlar va mas’ul xodimlar kuniga 1 funt(409,5) non olishlari mumkin edi.

1-TOIFA

• Xizmatchilar va qora ishlarni bajaruvchi ishchilar kuniga 205 gr miqdorda non olishlari mumkin edi.

2-TOIFA

• Ishchilar va burjuaziya qatlami vakillari kuniga 102 gr miqdorda non olishlari mumkin bo’lgan.

3-TOIFA

1917-yildagi iqtisodiyotning yana bir katta falokatga uchrashining sabablaridan yana biri yer maydonining qisqarib ketishi edi.

1915-yilda Turkistonda jami ekin maydonlarini soni 3,5 million desyatinani tashkil qilgan.
Natijada 1917- yil Turkistonda 52,5 million puddan ortiq g’alla yetishtirildi,lekin hujjatlarda keltirilishicha huddi shu yili Turkiston aholisi jon saqlab qolishi uchun 110 million puddan ortiqroq g’lla kerak bo’lganligi keltirib o’tiladi
1917-yilda esa bu ko’rsatkich 2,3 million desyatina yerni tashkil etganligini ko;rishimiz mumkin bo’ladi.

1918 yildan boshlab bolsheviklar tomonidan jamoalashtirishning ilk bosqichi boshlanib joylarda jamoa xo’jaliklari tashkil etila boshladi.

Toshkentda
150 ta
Samarqand
Viloyatida
200 ta
Amudaryo bo’limida
85 ta
Farg’ona viloyatida
50 ta
Mirzacho’l uyezdida
64 ta
1918-yilda turkiston hududida 550ga yaqin jamoa xo’jaliklari mavjud edi
TUROR RISQULOV-1917-1920- yillardagi turkiston o’lkasida vujudga kelgan katta ocharchilikka qarshi kurashda xissasi katta bo’ldi uning tashabbusi bilan 1918-yil 20 noyabrda Turkiston MIQ ocharchilikka qarshi Markaziy komissiya tuzildi.1918-yilda 3000000,1919-yilning 5 oyida 25000000 och kishi ma’lum me’yorda oziq ovqat ta’minlandi.Turor Risqulovning tashabbusi bilan XKS tomonidan ochlarni boqish uchun 40mln so’m mablag’ ajratildi.
E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!