Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Milliy Unversiteti

Mirzo Ulug’bek nomidagi
O’zbekiston Milliy Unversiteti
Xorijiy Filologiya Fakulteti
Tarjima nazariyasi va amaliyoti
nemis tili yo’nalishi
110 “T”-guruh talabasi
Rustamova Dilshodaning
Jismoniy tarbiya va sport fanidan
“Sog’lom turmush tarsi asoslari va uning hayo faoliyat xavsizligini taminlashdagi o’rni ”
mavzusida yozgan
Mustaqil ishi

Reja:

1. 
   Sog’lom turmush tarzi.
   
2. 
   Turmush tarzining kasallik profilaktikasi bilan aloqasi.
   
3. 
   Harakat faolligi inson sog’ligi va faoliyatiga ta’siri.
   
4. 
   Zararli odatlarni inson organizmi va faoliyatiga ta’siri.
   

1. 
   Sog’lom turmush tarzi.
   

Sog’lom turmush tarzi – bu avvalo qarilikkacha bo’lgan uzoq yillargacha har bir kishini sog’ligini mustahkamlovchi va ta’minlovchi turmush tarzining kechishidir. Insonni sog’lom turmush tarzini kechirishini bosh ko’rsatkichi – bu avvalo uning fizik rivojlanish holati va unga bog’liq o’zini umumiy his etishi, kayfiyati, shaxsiy hayotdagi, o’qishdagi, ishdagi muvaffaqiyati yoki muvaffaqiyatsizliklaridir. Sog’lom turmush tarzini kechirish insonni holatidagi quyidagi normalarni o’z ichiga oladi:

1. 
   Doimiy va ongli ravishda o’z sog’ligi haqida qayg’urush;
   
2. 
   Sog’lik haqida qayg’urish oqilona, mushohadali tashkil etilishi organizmga zarar yetkazmasligi, ortiqcha charchashga olib kelamsligi zarur (masalan, chiniqishda yoki davolovchi ochiqish va shunga o’xshashda);
   
3. 
   Insoniyat tarixhi shuni ko’rsatadiki, yalqovlik va sog’lik bir-biriga mutlaqo mos bo’lmagan narsa hisoblanadi; Har bir inson har kuni o’z sog’ligi holatiga e’tibor ko’rsatishga o’zini majburlashi zarur;
   
4. 
   Sog’likka gipodinamiya (kam harakatli turmush tarsi), alkogol, narkotik moddalarga ruju qo’yish, sigaret chekish, noto’gri ovqatlanish (ortiqcha ovqatlanish achchiq, sho’r yoki yog’li taomlarni tez-tez iste’mol qilish va boshqalar) kabi omillar zarar keltiradi, dam olishni bilamslik (uzluksiz, uzoq vaqtli va tanaffussiz dam) sog’lik uchun zararlidir. Shu bilan birga har narsaga xavfsirash, qo’rqish, doimiy norozilik kayfiyati, hohishlar o’rtasidagi qarama-qarshilik, doimiy nolish, qanoatlanmaslik hissi, o’z zahrini sochishlik kayfiyati, yomonlik qilish kayfiyati, hasad va shu kabilar sog’lik uchun o’ta zararlidir.
   

Sog’lom turmush tarzini kechirishga sezirarli ta’sir etadigan, sog’likni zarur daraja ta’minlaydigan quyidagi omillar yordam beradi:

1. 
   Mehbatsevarlik bilan birga yaxshilanishga ishonch;
   
2. 
   Hajviay va hazillarga moyillik;
   
3. 
   Har bir holatga tez moslasha olish;
   
4. 
   Yxshilikni uzoq vaqt sedan chiqarmaslik va yomon narsalarni tez untish qobiliyati;
   
5. 
   Yengil (yoqimli) charchashga toza havoda doimiy jismoniy mehnat bilan shg’ullanish;
   
6. 
   Xursandchilik sog’likning eng yaxshi do’sti, har soniyada, har soatda, kun davomida yaxshi kayfiyatda bo’lishni o’rganish lozim;
   
7. 
   Hayot va uning xursandchiliklarini mazmuni haqidagi insonning aqliy tafakkuri, maqsad sari intilish bialn ishonch birligi har bir kishini bosh tayanchi ekanligini anglash.
   

Inson unda bitta sog’lik mavjudligini, kasallik esa sanoqsiz, juda ko’p ekanligini har doim esda saqlashi va shu sababli ko’p sonli kasalliklar bilan kurshgandan ko’ra sog’likni asrash, avaylash osonligini unutmaslik kerak. Bundan shunday xulosa

Quyidagi sog‘lom turmush tarzining eng muhim 7 qoidasi siz-u bizga avvaldan ma’lum bo‘lgan, biroq hayotning mayda-chuyda tashvishlari bilan yodimizdan ko‘tarilgan va amalga oshira olmay qolgan tartiblarni yodga solsa ne ajab.
1. Sport.
Sport — umrimiz oxiriga qadar sog‘lom hayot kechirishning asosiy shartlaridan. U yosh ham, joy ham, hattoki shart-sharoit ham tanlamaydi. Uning ko‘rinishlari, shakllari, usullari ko‘p. Yoga, pilates, piyoda yurish, yugurish, turnikka tortilish, otjimaniya, raqs, rafting, bodibilding, gimnastika, futbol va hokazo turlari bor. Istaganingizni tanlang, jismonan faol bo‘lsangiz kifoya. Har kuni emas, kunora 30-60 daqiqa sport bilan shug‘ullansangiz, sog‘lom bo‘lishingiz uchun yetarli.
Kamroq o‘tirish va ko‘proq harakatlanish kerak. Agarda kasbingiz o‘tirib ishlashni taqozo etsa, har soatda kamida 5 daqiqa tanaffus qiling va bu vaqtda turli yengil mashqlarni bajarib, yelka, bel va oyoqlar chigilini yozing.
2. To‘g‘ri ovqatlanish.
Ovqatlanish rasioningizga tabiiy mahsulotlar — meva va sabzavotlar, vitamin va minerallarga boy oziq-ovqatlarni ko‘proq kiriting. Ovqatlanish rasionining 65 foizini meva va sabzavotlar, non va turli bo‘tqalar tashkil etishi, 30 foizi go‘sht va sut mahsulotlari, 5 foizi shirinlik va yog‘larga ajratilishi lozim. Ozuqalar imkon qadar yangi, mavsumga mos bo‘lishi lozim. Bahor va yozda o‘simliklar, qishda oqsil va yog‘ga boy mahsulotlarga ko‘proq o‘rin ajratilishi lozim. Har kuni 2 litr atrofida suv iching.
Fast-fud, gazli ichimliklar, yarim tayyor mahsulotlar, chips va kiriyeshkilar, boshqa ko‘plab sun’iy ta’m, rang va shakl berilgan ozuqalardan voz keching.
Ovqatlanishda xilma-xil taomlarni aralashtirib yubormaslik lozim. Mevalar ovqatdan yarim soat avval, choy va ichimliklar 1-2 soat keyin iste’mol qilinishi zarur. Kechki 19-00dan keyin faqatgina bir oz olma tanovvul qilishga ijozat beriladi.
3. Zararli odatlar.
Organizmimizning asosiy dushmanlaridan bo‘lmish tamaki va alkogol mahsulotlari, turli zararli odatlar (ularni o‘zingiz yaxshi bilasiz)dan voz kechish orqali sog‘lom turmush tarziga keng yo‘l oching. Har bir chekilmagan sigaret, ichilmagan har bir stakan aroq sizning sog‘lom hayot kechirish sari tashlagan muhim qadamingizdir.
4. Kun tartibi.
Kun tartibiga qat’iy rioya eting. Birinchi navbatda — 8 soatlik uyqu! Ikkinchidan, kunning bir vaqtida uxlash va muayyan vaqtida uyg‘onishga odatlanish! Uyquning buzilishi asta-sekinlik bilan inson ruhiyati, hissiyotlariga ziyon yetkazadi, ishchanlik kayfiyatini yo‘qotadi, keyinchalik turli surunkali, jiddiy xastaliklarning rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumin.
5. Ijobiy kayfiyat.
Sog‘lom turmush tarzining yana bir muhim qoidasi — yorqin va ijobiy kayfiyat! Hayotdan ko‘proq zavq oling, muvaffaqiyatsizlik, omadsizliklarga ko‘p e’tibor qaratmang, doimo olg‘a intilish uchun kuch topa biling va odamlarga nisbatan g‘araz, gina-kudurat, yomon gumonlar saqlab yurmang, kechirimli, bag‘rikeng bo‘ling. Nodonlar bilan aslo tenglasha ko‘rmang!
6. Toza havo.
Uyingiz, xona va ish kabinetingizni doimo toza tuting, har kuni uni artib-tozalang, derazalarni ochib, toza havo kirishini ta’minlang. Normal jismoniy holatda bo‘lish uchun albatta chuqur va to‘g‘ri nafas olishni bilish lozim. Tabiat qo‘ynida sayr qilish, oynalarni ma’lum muddat ochib qo‘yish, tomorqa yoki ochiq havoda jismoniy mehnat qilishga yetadigani yo‘q.
7. Shaxsiy gigiyena.
Ovqatlanishdan avval va keyin albatta qo‘llarni yuvish, uyqudan oldin va ovqatlangandan keyin tishlarni tozalash, toza kiyim, umuman, tozalikka qat’iy rioya etish sog‘lom turmush tarzining asosiy shartlaridan hisoblanadi.
Unutmang! Sog‘lom turmush tarzi, bu — har qanday kasalliklar profilaktikasi va salomatlik, kuch-quvvat garovidir. U insonning turli qirralarini rivojlantirish, muvaffaqiyatga erishish garovidir.
Sog‘lom turmush tarzi qoidalariga rioya etgan odam oilasi, mehnat jamoasi, umuman, jamiyatda o‘z o‘rniga ega bo‘ladi, turli murakkab vaziyatlarni yengib o‘tish, hayot qiyinchiliklari oldida o‘zini yo‘qotmaslikka o‘rganadi.
Yana bir gap! Sog‘lom turmush tarzi qoidalari bir-birini qo‘llab-quvvatlaydi, biri ikkinchisiz sodir bo‘lishi amrimahol. Ularni ertaga qoldirmasdan, hoziroq amalga oshirishni boshlash bilan sog‘lom va baxtli hayot sari ilk qadamlarimizni tashlagan bo‘lamiz.